راز ممنوعیت آدامس!

فرارو- لی کوان یو روز دوشنبه در سن 91 سالگی برای همیشه با مردم سنگاپور خداحافظی کرد. دلیل شهرت او تبدیل سنگاپور از یک بندرگاه کوچک به قطب تجارت جهانی است. لی کوان یو خواسته دیگری نیز داشت. حفظ پاکیزگی و رفتار خوب سنگاپوری‌ها برای او در ممنوعیت آدامس خلاصه می‌شد. اما به واقع چه چیزی در آدامس بود که او را تا این اندازه از آدامس متنفر کرده بود؟
 
به گزارش فرارو به نقل از بی‌بی‌سی، روزنامه‌نگاران خارجی برای مدتی پس از اجرای طرح ممنوعیت آدامس در سال 1992 در این باره زیاد صحبت می‌کردند. لی کوان یو مدتی بعد در گفتگو با تام پلیت، نویسنده آمریکایی، شکایت خود را از این مسئله مطرح کرد.

این ممنوعیت همچنان یکی از جنبه‌های متداول زندگی در سنگاپور است. البته قوانین مشابه دیگری نیز وجود دارد. قوانین جدی ضد زباله ریختن، دیوارنوشته (گرافیتی)، آب دهان پرت کردن و تمیز کردن بینی در فضای عمومی و قوانین مرتبط با راه رفتن با بی‌توجهی از وسط خیابان همگی از قوانین متداول کشور سنگاپور است. البته قانون مشابه دیگری نیز وجود دارد. در قانون آمده که کسی حق ندارد در جایی غیر از دستشویی ادرار کند؛ حتی اگر دستشویی عمومی هم باشد، شخص قانونا موظف است که آب‌شویه‌ توالت‌ را بکشد!
 
سنگاپور زمانی که در سال 1965 استقلال یافت، کشوری کوچک با منابع محدود بود. بنابراین، لی به عنوان اولی رئیس‌جمهور سنگاپور «طرح بقا» را پایه‌ریزی کرد. هدف این برنامه این بود که سنگاپور را به یک «واحه‌ی جهان اولی در منطقه‌ای جهان‌سومی» تبدیل کند.
 
طولی نکشید که سنگاپور از نظر تمیزی، چمن کوتاه شده و سیستم حمل‌ونقل موثر از کشورهای توسعه‌یافته جلو زد. لی دانش‌آموخته‌ی دانشگاه کمبریج بود و به نظر می‌رسید به دنبال کمال‌گرایی در توسعه سنگاپور است.

پلِیت در کتاب «غول‌های آسیا: گفتگو با لی کوان یو» می‌نویسد: «من به عنوان یک مقاله‌نویس سال‌ها سعی کردم پرده از راز معمای آدامس برچینم. اما یک نکته را به خوبی درک کردم. در سنگاپور همه تمایل دارند که به این قانون پایبند باشند. زیرا مقامات سنگاپوری بر این باورند که خدشه‌دار شدن این قانون، یورشی به اشتياقِ‌ به تکامل سنگاپور است. در واقع، این کار بر خلاف اندیشه‌های آرمان‌شهرِ سنگاپور است. برچیدن این قانون کارهای پیشین را خراب می‌کرد. این عادت بد که در دوران قدیم سنگاپور رایج بوده از نظر لی کوان یو و تیمش، مانع پیشرفت سنگاپور بوده است. مسیر حرکت به آرمان‌شهر نیز مشخص بود: ممنوعیت آدامس.»
 
زمان اجرای قانون ممنوعیت آدامس، ریاست جمهوری لی کوان یو 31 ساله شده بود. او در آن زمان دیگر وارد اداره‌ سیاسی «وزیر ارشد» که یک نهاد قدرتمند پشت پرده در سنگاپور است، شده بود.
 
او در سال 2000 در مصاحبه‌ای گفته بود: «ما را کشوری بی‌اهمیت تصور می‌کردند. اما نتیجه کار این‌گونه شد که الان با ما بهتر رفتار می‌کنند. اوضاع کشور ما نسبت به 30 سال پیش بسیار بهتر شده است.»
 
در آن دوران، لی به دنبال خلاقیت بود. تعداد آدامس‌هایی که در پیاده‌روها افتاده بودند و به کفش‌ها می‌چسبید کم نبود. دِی پیشنهاد داد که خلاقیت از همین مسئله آغاز شود.
 
حالت صورت لی به نشانه نارضایتی تغییر کرد.
 
لی پاسخ داد: «من چسباندن آدامس بر درهای قطارهای مترو برای جلوگیری از باز شدن درها را خلاقیت نمی‌دانم. من این کار را نوعی بدسگالي‌ و شرارت می‌دانم. اگر نمی‌توانی فکر کنی چون آدامس نمی‌جوی، پس بهتر است موز را امتحان کنی!»
 
پلیت می‌گوید که لی معتقد بود که برای هر مشکل اجتماعی، یک راه‌حل وجود دارد. آدامس‌های انداخته شده در پیاده‌روها یا آدامس‌های چسبانده شده به درهای قطارهای سریع‌السیر از نظر لی مستثنا نبودند. پلیت می‌گوید: «لی درست همانی است که من یک آرمان‌گرای عمل‌گرا می‌نامم. او یک روز صبح بیدار شد و گفت: امروز باید چه کاری انجام دهم تا روز بهتری داشته باشم؟»

به هر حال، «مصرف آدامس» امروزه از نظر قانونی مشکلی ندارد. هر کس می‌تواند برای مصرف شخصی خود، مقدار محدودی را به داخل کشور بیاورد. در نتیجه توافق تجارت آزاد آمریکا و سنگاپور، به داروسازان و دندان‌پزشکان از سال 2004 اجازه داده شد تا آدامس «درمانی» را همراه با نسخه پزشکی به مشتریان بفروشند. این قانون شامل آدامس استاندارد بدون قند است.
 
با این حال، اگر آدامس را به عنوان زباله از دهان به بیرون پرتاب کنید، جریمه‌ای سنگین در انتظار شما خواهد بود.
 
یوجین تان استادیار حقوق دانشگاه مدیریت سنگاپور می‌گوید: «ما راجع به این قوانین جک می‌سازیم. ما سنگاپوری‌ها از کشورمان به عنوان یک شهر خوب یاد می‎کنیم، و همیشه از جریمه‌هایی که برای رفتارهای نامناسب اجتماعی وجود دارد حرف می‌زنیم. علی‌رغم تغییرات قانونی در سال 2004، هنوز هم اگر کسی در سنگاپور آدامس در دهانش باشد به سختی تحت فشار قرار خواهد گرفت. پیاده‌رو بدون جای آدامس، خیلی زیباتر است.»

پِی یی یو دانشجوی سنگاپوری در لندن است که از ممنوعیت آدامس در سنگاپور استقبال می‌کند: «زمانی که در انگلستان در کلاس یا سالن کنفرانس هستم، به مراتب برایم پیش آمده که یک آدامس تازه یا مانده به لباس یا دست و کفشم بچسبد. در سنگاپور، ما کشوری تمیز داریم. از لی متشکریم.»
 
پلیت خودش نیز بارها به سنگاپور سفر کرده است و هیچ مشکلی با این قوانین نداشته است، گرچه به قول او، همسرش که دانش‌آموخته‌ی دانشگاه برکلی است وسوسه شده که بر روی چمن‌ها راه برود. او می‌گوید: «سنگاپور خیلی تمیز و بیش از حد گران است و بیش از حد نیز پلیس دارد. تفاوت چندانی هم با شهر محل زندگی در کالیفرنیا یعنی بِورلی هیلز ندارد.»