از کجا بدانیم کم‌خونی داریم؟

یک کارشناس ارشد مامایی گفت: کم‎خونی فقر آهن، شایع‎ترین گونه کم‎خونی در زنان است.

پری بسطامی در گفت‎و‎گو باایسنا، اظهار کرد: این بیماری به دلیل کمبود آهن در تغذیه، دفع بیش‎ از حد خون در بلندمدت (مانند خونریزی گوارشی) یا سوءجذب آهن رخ می‌دهد.

وی در ارتباط با علائم بالینی این بیماری، تصریح کرد: شایع‎ترین علائم‎عمومی این بیماری، احساس‎ سستی، خستگی‎ همیشگی یا هنگام فعالیت و احساس کسالت‎عمومی، سرگیجه کاذب، ابتلای‎مکرر به بیماری‎های ویروسی مانند سرماخوردگی، ناخن‎های قاشقی ‎شکل (گودشدن روی ناخن)، هرزه‌خواری مانند خاک ‎خوردن، یخ ‎خوردن و .... و خواب‎رفتن و سوزن‎ سوزن شدن دست‎ و پاها هستند.

بسطامی افزود: کمبود آهن گاهی سبب رنگ ‎پریدگی و زخم غیرطبیعی گوشه‎ لب نیز می‌شود.

این کارشناس ارشد مامایی با بیان اینکه کم‎خونی فقرآهن شایع‎ترین گونه کم‎خونی بوده و به علت مقدار ناچیز آهن در غذا یا نبود جذب ‎گوارشی آن برای جبران آهن از دست ‎رفته در عادت ‎ماهانه یا بیماری روی می‎دهد، عنوان کرد: آهن یک قسمت‎اصلی در ترکیب هموگلوبین است و کمبود آن سبب کاهش ورود هموگلوبین به داخل گلبول ‎قرمز می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: در ایالات‎متحده، 20 درصد زنان در سنین باروری در مقایسه با 2 درصد مردان‎بالغ به کم‎خونی کمبود آهن دچار هستند.

بسطامی در ارتباط با علت اصلی این بیماری در زنان، اظهار کرد: علت ‎اصلی کم‎خونی کمبود آهن در زنان، هدر رفتن خون در زمان عادت‎ ماهیانه است و کمبود آهن بدون کم‎خونی در دختران ‎نوجوان سبب پایین ‎افتادن کیفیت ‎تحصیلی و ضریب‎ هوشی می‌شود.

وی تصریح کرد: کمبود آهن شایع‎ترین حالت کمبود یک ‎عنصر بایسته در سراسر جهان است.

این کارشناس ارشد مامایی در مورد راه‎های تشخیص و درمان این بیماری، گفت: تشخیص این بیماری با یافته‎های غیرطبیعی در آزمایش خون و علائم‎بالینی در بدن حاصل می‌شود و ترکیبات دارای آهن مانند فروس‎سولفات در درمان و پیشگیری از کم‎خونی فقرآهن به‎کار می‎رود.

وی افزود: مصرف گوشت و جگر، مغزها مانند پسته، ماهی، زرده تخم‌مرغ، سبزی‎های دارای برگ سبز تیره مانند جعفری، اسفناج و حبوبات مثل عدس و لوبیا و همچنین میوه‌های خشک (مانند برگه‌ها) و دانه‌های روغنی در درمان مفید است. مصرف ویتامین C بعد از غذا (مانند آب‎لیمو) موجب افزایش جذب آهن و مصرف چای و قهوه موجب کاهش جذب آهن می‎شوند.

بسطامی در مورد نیاز روزانه بدن به آهن، تصریح کرد: نیاز روزانه به این ماده، بسیار اندک و در حدود یک میلی‎گرم است، البته میزان نیاز به آهن براساس سن، جنس و وضعیت فیزیولوژیکی افراد متفاوت است. مثلا زنان باردار به علت افزایش حجم ‎خون، رشد جنین و جفت و سایر بافت‌ها به آهن بیشتری نیاز دارند و در شیرخوارانی که شیرمادر می‎خورند، در صورت سلامت مادران، میزان آهن موجود در شیرمادر برای 4 تا 6 ماه اول زندگی کافی است اما از شش ماهگی به بعد استفاده از قطره‎آهن توصیه می‎شود.

وی یادآور شد: در کودکانی که از شیرخشک استفاده می‎کنند معمولا کمبود آهن وجود ندارد و در نوزادانی که با وزن کم متولد می‌شوند، ذخایر آهن اغلب اندک بوده و باید از 3 ماهگی، آهن‎ اضافی به صورت قطره ‎خوراکی خورانده شود و همچنین بستن پیش‎ از موقع بندناف نیز به این دلیل که نوزاد را از یک‎سوم کل خونش محروم می‎کند، خطر فقرآهن را افزایش می‌دهد.

این کارشناس ارشد مامایی با اشاره به عوامل افزایش‎ دهنده جذب‎ آهن و منابع ‎غذایی آن، خاطرنشان کرد: اسیدسیتریک و اسیداسکوربیک یا ویتامین C که در آلو، خربزه، ریواس، انبه، گلابی، طالبی، گل‎کلم، سبزی‌ها، آب‎پرتقال، لیموشیرین، لیموترش، سیب و آناناس وجود دارند، می‌توانند عوامل افزایش ‎دهنده جذب‎ آهن در بدن باشند.

وی افزود: اسیدمالیک و اسیدتارتاریک که در هویج، سیب‎زمینی، چغندر، کدوتنبل، گوجه‎فرنگی، کلم‎پیچ و شلغم موجود است نیز سبب افزایش جذب‎آهن می‌شوند.

بسطامی با بیان اینکه محصولات‎ تخمیری مثل سس‎ سویا نیز در این دسته از عوامل گنجانده می‌شود، توصیه کرد: از غذاهایی که غنی از آهن هستند و منابع غذایی حاوی ویتامین C در هر وعده‎ غذایی، جهت جذب ‎بهتر آهن مانند پرتقال، گریپ‌فروت، گوجه‎فرنگی، کلم، توت‎فرنگی، فلفل‎سبز و لیموترش استفاده کنید.

وی ادامه داد: استفاده از گوشت قرمز، ماهی یا مرغ را در برنامه‎غذایی خود بگنجانید و از مصرف چای یا قهوه همراه یا بلافاصله بعد از غذا پرهیز کنید.

وی گفت: در صورت داشتن مشکلات گوارشی و یبوست برای رفع آن‎ها حتما به پزشک مراجعه کنید و عادات‎ غذایی غلط خود را (مثل مصرف موادغیرخوراکی مانند خاک و یخ) که خود از علایم کم‎خونی فقر آهن هستند، تصحیح کنید و جهت پیشگیری به‎ موقع یا بهبود کم‌خونی خود با پزشک و متخصص تغذیه مشورت کنید.

این کارشناس ارشد مامایی همچنین توصیه کرد: از نان‎هایی که از خمیر ورآمده تهیه شده‌اند و از مواد خشکبار مانند توت ‎خشک، برگه‎ آلو، انجیر خشک و کشمش که منابع خوبی از آهن هستند و از غلات و حبوبات جوانه‎زده، استفاده شود.

وی تاکید کرد: سبزی مصرفی خود را به شیوه صحیح شست‎و‎شو و ضدعفونی کرده و قبل از تهیه و مصرف‎غذا و پس از هر بار اجابت‎ مزاج، دست‎های خود را با آب و مایع ‎دستشویی بشویید.

بسطامی به زنان باردار نیز توصیه کرد: روزانه یک قرص آهن از پایان ماه چهارم بارداری تا 3 ماه پس از زایمان، مصرف کنند و مصرف قطره‎آهن را هم‎زمان با شروع تغذیه‎تکمیلی تا پایان 2 سالگی در کودکان خود ادامه دهند.