مجرمان سابقه‌دار،
شبکه‌های اجتماعی را به لیست پاتوق تبهکاری‌هایشان اضافه کرده‌اند. دیگر
مردان قوی هیکل با خالکوبی‌های عجیب و غریب را تنها در خیابان نمی‌بینی،
حالا آنها با عکس‌های آتلیه‌ای و فیگورهای خشن، عضو شبکه‌های اجتماعی
شده‌اند که در سراسر دنیا هم قابل نمایش است. در روزگار گذشته تبهکاران در
خفا کار می‌کردند و دست به اقدامات سودجویانه‌شان می‌زدند اما حالا با ورود
شبکه‌های اجتماعی به زندگی مردم، تبهکاران نیز پایشان به این شبکه‌های
اجتماعی باز شده و واضح‌تر از آن چیزی که فکرش را بکنید کارشان را انجام
می‌دهند. اگر سری به صفحات فیس‌بوک یا سایت‌هایی اینچنینی در اینترنت بزنید
با صفحاتی روبه‌رو می‌شوید که بدون هیچ ترس و واهمه‌ای کارشان را انجام
می‌دهند. هرچند در این میان پلیس فضای سایبری هم بیکار ننشسته و روزانه با
رصد این سایت‌ها و صفحات اجتماعی مانع از به نتیجه رسیدن کار آنها می‌شود.
قمه یا شوکر، قیمت هم مشخص است فقط کافی است سفارش دهید تا این وسیله را به
دست شما برسانند. کار از این هم فراتر رفته و حتی مدتی قبل در فیس‌بوک
صفحه‌ای راه‌اندازی شده بود که از قاتلان و سارقان تعریف و تمجید می‌کردند و
قصد داشتند از آنها یک قهرمان بسازند اما این پایان ماجرا نیست چرا که با
یک سرچ ساده در اینترنت سایت‌هایی را هم می‌توانید ببینید که به راحتی
اقدام به فروش فیلم‌های غیراخلاقی می‌کنند. این صفحات و تبهکاران وجود
دارند و باید شما حواستان جمع باشد.
سرهنگ اصغر باقریان رئیس پلیس فتای غرب استان تهران در گفت‌وگویی با
«شهروند» حرف‌های شنیدنی زیادی دارد. او می‌گوید: کلیه پیج‌های مجرمانه‌ای
که اقدام به هتک حیثیت یا بی‌حرمتی یا ایجاد ترس و وحشت در بین مردم
می‌کنند روزانه توسط واحد تشخیص و پیشگیری پلیس فتا رصد می‌شوند و
درصورتی‌که با یک صفحه یا سایتی که فعالیت‌های مجرمانه دارد برخورد شود بنا
بر شرایط و نوع جرمی که انجام می‌شود برخورد خواهدشد.
وی می‌گوید: در میان شبکه‌های اجتماعی می‌توان به فیس‌بوک اشاره کرد.
فیس‌بوک در ایران فیلتر است و کاربران برای باز کردن این صفحه اجتماعی از
فیلترشکن‌هایی که آنها نیز غیرمجازند استفاده می‌کنند. با این حال پلیس به
دو روش به این شبکه اجتماعی رسیدگی می‌کند. یکی از این راه‌ها رصد کردن
فیس‌بوک بوده و راه دیگر شکایت شخص خاص که در هر صورت کارآگاهان پلیس فتا
وارد عمل می‌شوند. هرچند در فیس‌بوک گزینه‌ای به نام بلاک وجود دارد که اگر
شخصی گزارشی از هرزنامه‌نویسی آن به شرکت فیس‌بوک بدهد پیج موردنظر
غیرفعال خواهد شد اما باز هم مجرمان دست از کار نمی‌کشند و کارشان را انجام
می‌دهند.
باقریان در ادامه می‌گوید: با توجه به این‌که ٧٥درصد پرونده‌هایی که در
دستورکار کارآگاهان پلیس فتا قرار می‌گیرد مربوط به مسائل مالی و
کلاهبرداری‌هاست اما ٢٥درصد مابقی مربوط به صفحات و سایت‌هایی است که شخص
یا اشخاص خاصی آن را مدیریت می‌کنند مثل سایت‌ها یا صفحاتی که در فیس‌بوک
وجود دارند و گردانندگان آنها با نشر اخبار قصد دارند باعث تشویش اذهان
عمومی شوند.
وی با اشاره به این نکته که اکثر گردانندگان این صفحات یا قصد معروف شدن
دارند یا رویای پولدار شدن را در سر می‌پرورانند اضافه کرد: بیشتر افرادی
که در فیس‌بوک یا سایر شبکه‌های اجتماعی اقدام به فروش لوازم تبهکارانه یا
آموزش‌های تبهکاری و قدرت‌نمایی می‌کنند طی رصد‌های روزانه تیم تشخیص و
پیشگیری پلیس فتا یا شکایت‌های مردمی طی چند عملیات پلیسی و کارشناسانه
پلیس فتا از ادامه فعالیت‌هایشان باز مانده و دستگیر می‌شوند.
باقریان می‌گوید: در ٦ماهه گذشته پرونده‌های مشابهی داشته‌ایم که
گردانندگان یک صفحه در فیس‌بوک اقدام به فروش مواد نیروزای غیربهداشتی و
غیرقابل مصرف می‌کردند اما با تلاش ماموران پلیس فتا گردانندگان این صفحه
شناسایی و دستگیر شدند و حدود ٢٠٠میلیارد داروی غیرمجاز نیز از آنها کشف
شد.
رئیس پلیس فتای غرب استان تهران ادامه می‌دهد: با توجه به این‌که بیشتر
جرایمی که در فضای سایبری رخ می‌دهد مالی است پلیس فتای غرب استان تهران
توانسته حدود ٩٧درصد این پروندهها درظرف مدت یک هفته تا ٢٠ روز به
سرانجام برساند و حدود ٩٤درصد مابقی پروندهها را که مربوط به هتک حیثیت
یا اشاعه فحشا در جامعه بوده است در مدت‌زمان بیشتری به سرانجام برساند.
البته باید گفت دلیل این‌که این پروندهها مدت‌زمان بیشتری می‌برد این است
که باید در این موارد سازمان‌های دیگری نیز فعالیت داشته باشند.
وی درباره سرنوشت این تبهکاران می‌گوید: قانون برای این مجرمان حداقل و
حداکثر قائل شده است یعنی قانون به نوع رفتار مجرمانه و تعدد این رفتار
نگاه کرده و سپس تصمیم‌گیری می‌کند. البته باید گفت هرچند پلیس تمام تلاش
خود را به کار بسته است تا در مقابل مجرمان در فضای سایبری بایستد اما مردم
نیز در این میان سهم دارند و باید به پیام‌های پلیس گوش بدهند.
دکتر سعید خراط‌ها آسیب‌شناس اجتماعی و مدرس دانشگاه در رابطه با علت و
انگیزه افراد برای به نمایش گذاشتن خشونت و قدرت‌نمایی در فضای مجازی به
«شهروند» می‌گوید: «از آن‌جایی که فضای مجازی تجلیگاه فرهنگ روابط اجتماعی
است رفتارهای اعضای شبکه‌های اجتماعی نیز بي‌ارتباط با فضای واقعی جامعه
نیست. اما این به این معنا نیست که هر اتفاقی که در جامعه رخ می‌دهد در
فضای مجازی هم روی خواهد داد یا بالعکس. شاید به لحاظ عددی جرایم فضای
مجازی در سال‌های اخیر به نسبت جرایم جامعه بیشتر شده باشد و این تنها به
این دلیل است که در فضای مجازی همه گفتمان‌ها و تبادل ارتباطات قابل ثبت
شدن هستند. اما با همه این توضیحات تعدادی از افراد با انگیزه‌های نامعلوم
دست به ترویج جرم و خشونت در شبکه‌های اجتماعی می‌زنند. شاید برای تعدادی
از کاربران که در جامعه از آنها به‌عنوان اراذل و اوباش یاد می‌شود کوچ به
دنیایی بزرگتر با محتوایی متفاوت تنها یک سرگرمی باشد تا اشاعه خشونت و
جرم. اما این امکان هم وجود دارد که حضور آنها در میان کاربران عادی
شبکه‌های اجتماعی تخریب فرهنگ ایرانی یا سوءاستفاده‌های مالی یا جنسی از
افراد عضو شبکه باشد.»
خراط‌ها در رابطه با راهکار مقابله با این پدیده نوظهور در فضای مجازی به
«شهروند» می‌گوید: «کارشناسان اداره تشخیص و پیشگیری پلیس فتا با گشتزنی در
سایت‌های اینترنتی، وبلاگ‌ها و شبکه‌های اجتماعی توانسته‌اند از وفور این
پدیده جلوگیری کنند. اما برای پیشگیری از این نوع جرایم که باعث تخریب
فرهنگ ایرانی در سراسر جهان خواهد شد فرهنگ‌سازی بدون اجبار و بدون وارد
شدن به حریم خصوصی افراد می‌تواند تا حد زیادی از افزایش پیج‌ها و
وبلاگ‌های اینچنینی و تعدد بازدیدکنندگان آنها بکاهد.»
سرهنگ اصغر باقریان با اشاره به این‌که مجرمان همیشه در کمین هستند تا از
افراد ساده‌لوح سوءاستفاده کنند، می‌گوید: در فضای سایبری مجرمان از مهندسی
اجتماعی استفاده می‌کنند یعنی با ایجاد ارتباط با مخاطب و جلب اعتماد طرف
اعمال مجرمانه‌شان را انجام می‌دهند. جامعه به تکنولوژی روز احتیاج دارد
اما باید مردم توجه داشته باشند استفاده از این تکنولوژی احتیاج به علم
دارد. بیشتر این تبهکاران در زمینه فضای سایبری یا دارای تحصیلات دانشگاهی
هستند یا معلومات آنها به روز بوده به همین خاطر کاربران اگر در یک صفحه
اجتماعی و برنامه ارتباطی علم کار کردن با آن را ندارند هیچ‌وقت وارد
نشوند. از طرفی کاربران باید توجه داشته باشند هیچ‌وقت هویت طرف مقابل شما
در یک شبکه اجتماعی مثل فیس‌بوک مشخص نیست و کاربر اینترنتی می‌تواند با
جلب اعتماد شما زمینه کلاهبرداری و اخاذی را آماده کند. مثلا چندی پیش در
جریان پرونده‌ای قرار گرفتیم که پسر نوجوانی در فیس‌بوک با فرد غریبه‌ای
آشنا شده بود و با دادن اطلاعات جزیی خانواده مثل زمان مسافرتشان باعث شد،
سارقان زمانی که آنها به سفر رفته بودند از خانه آنها سرقت کنند.
رئیس پلیس فتای غرب استان تهران اضافه می‌کند: کاربرانی که از صفحات
اجتماعی مختلف استفاده می‌کنند و عضو این شبکه‌ها هستند باید مراقب باشند
چرا که بیشتر این شبکه‌ها هیچ امنیتی ندارند و کاربر با دانلود یک برنامه
از این سایت‌ها بدافزارهای جاسوسی را نیز روی سیستم‌‌اش نصب می‌کند. مثلا
چندی پیش خانمی به پلیس فتا مراجعه کرد و از انتشار فیلم‌های خصوصی‌اش توسط
فردی در فضای مجازی شکایت کرد. در تحقیقات پلیسی مشخص شد فرد تبهکاری با
استفاده از یک بدافراز به وب‌کم دستگاه این خانم دست پیدا کرده است و اقدام
به ضبط فیلم از وی کرده که خوشبختانه با تلاش کارآگاهان پلیسی فرد مجرم
دستگیر و به مقامات قضایی تحویل داده شد.
حقوق و قضای جرایم رایانه‌ای
عضویت افراد تبهکار یا به قولی اراذل و اوباش در فضای مجازی غالبا با
انگیزه‌های متفاوتی همراه است. رضا پرویزی وکیل جرایم رایانه‌ای می‌گوید:
«در رابطه با جرم گرداندن یا مدیریت پیج‌های غیراخلاقی یا هنجارشکن جامعه
باید گفت که امروزه پلیس فتا و همچنین دادسرای جرایم رایانه‌ای به خوبی با
این پیج‌ها با محتوای مجرمانه برخورد خواهد کرد اما در هر حال نمی‌توان به
فعالیت همه کاربران و اعضای شبکه‌های مجازی عنوان مجرمانه داد. گاهی بعضی
از کاربران برای تفریح و سرگرمی عضو پیج‌هایی می‌شوند که اگرچه ممکن است
محتوای آنها همخوانی با مذهب و سنت‌های جامعه نداشته باشد اما درواقع جرمی
در آنها اتفاق نمی‌افتد. اما اگر باز کردن پیج‌ها و وبلاگ‌ها به قصد
متقلبانه یا ایجاد فضایی برای ارتکاب جرم باشد علاوه بر پیگیری قضایی بسته
به نوع آن از حبس از ٢ ماه تا اشد مجازات منتهی می‌شود.»
