ارزان‌فروشی خودروهای ایرانی در خارج؟

قیمت خودروهای صادراتی موضوعی است که همیشه سوال‌های زیادی در رابطه با آنها مطرح است، سوالاتی درباره میزان قیمت صادراتی‌ها و به دنبال آن اظهار نظرهایی در مورد ارزان بودن این خودروها نسبت به بازار داخل.
 
براساس آماری که از میزان صادرات خودروسازان در دست است، میانگین قیمت خودروهای صادراتی در انتهای سال 90 حدود 5 و نیم میلیون تومان بوده است و به دنبال همین رقم است که یک علامت سوال بزرگ در ذهن مشتری ایرانی ایجاد می‌شود. قیمت 5 و نیم میلیون تومان برای خودروهای صادراتی در حالی است که قیمت ارزان‌ترین خودرو کشور که پراید باشد هم اکنون 9 میلیون و 800 هزار تومان است.

با این وجود سوالاتی از این دست که چرا قیمت خودروهای صادراتی در بسیاری موارد حتی به یک دوم قیمت‌های داخلی هم می‌رسد؟ و اینکه اگر این خودروها با این قیمت‌ها قابل عرضه هستند پس چرا مشتری ایرانی از این قیمت‌ها بی‌نصیب است و باید برای پرتیراژترین خودرو کشور بهایی زیاد نسبت به کشورهای صادراتی بپردازد؟ همیشه مطرح است.
 
اما تفاوت قیمت صادراتی‌ها تا پیش از افزایش قیمت دلار با قیمت‌های بازار داخلی زیاد بود این در حالی است که در شرایط کنونی و با افزایش قیمت دلار، قیمت خودروهای صادراتی حتی گران‌تر از قیمت‌های داخلی نیز شده‌اند.

از آنجایی که بیشترین خودروهای صادراتی را محصولات سایپا شامل می‌شوند به سراغ مدیر بخش صادرات سایپا رفتیم. از احمد اسماعیلی در رابطه با اینکه چرا قیمت صادراتی‌ها از خودروهای داخلی کمتر است سوال کردیم. او در پاسخ به سوال ما توضیح داد که قیمت صادراتی‌های سایپا کمتر از بازار داخل نیست و به این ترتیب در حق مشتریان داخلی اجحاف نشده است.

او در ادامه به قیمت فعلی دلار اشاره کرد و گفت که اگر قیمت خودرویی مثل سایپا 131 را که با میانگین قیمتی 5 هزار و 200 دلار صادر می‌شود با نرخ فعلی دلار البته در بازار آزاد، یعنی 1900 تومان، ضرب کنیم رقمی نزدیک به 9 میلیون و 880 هزار تومان به دست می‌آید. این قیمت هم اکنون به قیمت فعلی این خودرو در داخل کشور بسیار نزدیک است.

اسماعیلی بر این عقیده است که نباید مصرف‌کننده‌ ایرانی محصولات سایپا را با مصرف‌کنندگان سوری، اوکراینی، ونزوئلایی و یا عراقی مقایسه كرد، زیرا در این کشورها قیمت مصرف‌کننده خیلی بالاتر از بازار ایران است.

اما اسماعیلی در کنار محاسباتش برای اثبات این نکته که خودروهای صادراتی از خودروهای داخلی ارزان‌تر نیستند به یک نکته دیگر هم اشاره می‌کند. گویا گروه سایپا طی مطالعاتی که در زمینه قیمت خودروهای صادراتی در ژاپن، کره و چند کشور اروپایی انجام داده است به این نتیجه رسیده‌ است که این خودروسازان تمام محصولات صادراتی خود را تا 30 درصد کمتر از قیمت بازار داخلی به خارجی‌ها می‌فروشند.

دلیل اصلی ارزان‌تر فروختن صادراتی‌ها هم به بحث رقابت در بازار برمی‌گردد. البته کارشناسان اقتصادی هم این موضوع را تایید می‌کنند.

فرید زاوه، کارشناس حوزه خودرو در این رابطه می‌گوید اصولا خودروسازان در دنیا محصولات صادراتی خود را حتی تا 50 درصد پایین‌تر از قیمت بازار داخلی کشورشان می‌فروشند. زیرا هر تولیدکننده‌ای بازار هدفش بازار داخلی است و بازارهای صادراتی بیشتر برای فروش مازاد تولید در نظر گرفته می‌شود.

به همین دلیل (مازاد تولید بودن خودروهایی که صادر می‌شوند) هم هست که خودروسازان محصولات خود را با قیمت‌های رقابتی در بازارهای صادراتی ارائه می‌کنند. اسماعیلی هم در این رابطه می‌گوید که اگر ظرفیت تولید در سایپا 100 هزار دستگاه در سال باشد و نیاز داخلی 80 هزار دستگاه، کارخانه با 20 هزار ظرفیت خالی مواجه می‌شود که تولید برای صادرات می‌تواند بهترین اقدام برای تکمیل این ظرفیت باشد.

وی ادامه می‌دهد: این حجم از تولید علاوه بر اینکه ظرفیت خالی را پر می‌کند به درآمدزایی برای کارخانه و سرشکن شدن هزینه‌های سربار مجموعه هم منجر می‌شود.

با تمام این اوصاف این سوال هنوز برای مشتریان مطرح است که چرا با وجود این اصل که معمولا خودروهای صادراتی ارزان‌تر از خودروهای داخلی خودروسازان است آنها همچنان تاکید دارند که قیمت صادراتی‌هایشان ارزان‌تر از داخلی‌ها نیست؟

زاوه در این مورد تاکید می‌کند که صادرات خودرو به صورت قطعات سی.کی.دی هم می‌تواند در کاهش هزینه‌ها و در نتیجه پایین آمدن قیمت تمام شده خودرو تاثیرگذار باشد. زیرا خودرو کالایی حجیم است و در بسیاری مواقع حمل‌ونقل آن به صرفه نیست، مخصوصا در مواردی که قرار است تعداد زیادی خودرو صادر شود. وی ادامه می‌دهد: در این مواقع خودرو به صورت قطعات CKD صادر می‌شود که در این صورت هم هزینه صادرات کاهش پیدا می‌کند و هم حمل‌ونقل راحت‌تر انجام می‌شود. از طرفی مطابق قوانین گمرک ارزش قطعات وارداتی که به تولید محصول منجر شوند هنگام صادرات به صادرکننده پرداخت می‌شود. این اتفاقی است که در رابطه با خودروهای صادراتی ایران هم اتفاق می‌افتد.

دلایل خودروسازان برای اینکه اذهان عمومی را نسبت به این مساله روشن کنند به همین‌خا ختم نمی‌شود. اسماعیلی بر این نکته تاکید می‌کند که با حذف هزینه‌هایی مانند بیمه، شماره‌گذاری، پست مدارک، مالیات بر ارزش افزوده، عوارض، هزینه‌های امدادرسانی و سودنمایندگی‌ها از خودروهای صادراتی، قیمت آنها در حدود یک میلیون و 200 هزار تومان کاهش پیدا می‌کند.

اما آیا با این اوصاف، صادرات برای خودروسازان سود دارد؟ یا صرفا بر پایه روابط سیاسی با چند کشوری که به آنها صادرات داریم استوار است؟ زیرا خودروهای ایرانی در بازار کشورهای مقصد و در کنار رقبای دیگر از جمله خودروهای ارزان‌قیمت محسوب می‌شوند.

البته یکی‌دیگر از دلایل این ارزان بودن صادراتی‌های ایرانی می‌تواند همین رقبای قدر خارجی‌تر باشد. زیرا اسماعیلی خودروهای ایرانی را جزو خودروهای قیمت مناسب در بازار کشورهای دیگر می‌داند که قیمت آنها از کره‌ای‌ها پایین‌تر است و از چینی‌ها بالاتر. بنابراین کم بودن قیمت یک خودرو می‌تواند مدرن نبودن آن را نيز جبران کند و مشتری‌های خودش را داشته باشد.

 اما اسماعیلی در رابطه با سود و زیان صادرات می‌گوید: از همان 10 سال قبل که صادرات سایپا آغاز شد یک خط قرمز برای واحد صادرات گذاشته شد که با توجه به آن واحد صادرات سایپا موظف شد که حتی با حاشیه سود اندک هم به کار خود ادامه دهد و هیچ‌گاه فعالیت اقتصادی زیان‌ده نداشته باشد.

وی تصریح می‌کند: ما در سال‌های اخیر در بازارهای جدی خود سود خوبی را کسب کردیم. حتی بازاری مانند اوکراین هم که تازه در آن شروع به فعالیت کرده‌ایم در حاشیه سود ما قرار دارد.

نرخ ارز و رونق صادرات
مدیر صادرات سایپا معتقد است اگر نرخ ارز آزاد به عنوان نرخ ارز رسمی در نظر گرفته شود همه خودروسازان و صادركنندگان سود خواهند برد. او از طرفی معتقد است که هر دلاری که به واسطه صادرات به دست می‌آید به ثروت ملی کشور اضافه می‌شود.

اما با وجود اینکه خودروسازان عقیده دارند هر یک دلاری که از صادرات به دست می‌آید به ثروت ملی افزوده می‌شود گویا برخی از آنها ترجیح می‌دهند ارزهای به دست آمده از صادرات‌شان را در همان سوی مرزها تهاتر کنند.

زیرا به نظر می‌رسد مشکلات تبدیل ارز در داخل کشور زیاد است، به همین دلیل هم خودروسازان ترجیح می‌دهند ارزی را که به دست می‌آورند وارد کشور نکنند و از همانجا به حساب طرف‌های خارجی واریز کنند.

خودروسازان جایزه صادراتی ندارند
دریافت نکردن جایزه صادراتی یکی از گلایه‌های همیشگی خودروسازان بوده است. مدیر بخش صادرات سایپا در صحبت‌هایش به طلبی که بابت جوایز صادراتی از سازمان توسعه تجارت دارد اشاره می‌کند و می‌گوید این جوایز سال‌ها است که به خودروسازان پرداخت نشده است و رقم آن دیگر میلیاردی شده است.

اما سازمان توسعه تجارت به هیچ وجه خود را بابت جوایز صادراتی به خودروسازان بدهکار نمی‌داند. معاون کمک‌های تجاری سازمان توسعه تجارت در این رابطه به خبرنگار ما گفت: جوایز صادراتی به دلیل محدود بودن بودجه‌ها و اعتبارات فقط به بخش خصوصی داده می‌شود. چنانچه اگر حتی یک درصد از سهام یک شرکت خصوصی به دولت اختصاص داشته باشد، آن شرکت از جایزه صادراتی محروم می‌شود. از آن‌جایی هم که بخش قابل توجهی از خودروسازان متعلق به دولت است جایزه صادراتی به خودروسازان تعلق نمی‌گیرد.

کیومرث کرمانشاهی در صحبت‌هایش به مصوبه‌ای که در زمان وزارت محرابیان تصویب شد، اشاره می‌کند و می‌گوید: طبق مصوبه‌ای که در آن سال تصویب شد شرکت‌های دولتی هم می‌توانند در صورت تامین اعتبار تا 80 درصد جوایز صادراتی‌شان را دریافت کنند. اما تا کنون هیچ اعتباری تامین نشده است که ما بخواهیم پرداخت کنیم.

کرمانشاهی همچنین در رابطه با چرایی ارزان‌تر بودن محصولات صادراتی نسبت به بازار داخل گفت: کمیته نرخ‌گذاری بر اساس اسناد و مدارکی که خودروسازان به این کمیته ارائه می‌دهند و همچنین بررسی‌هایی که کمیته از قیمت‌های جهانی دارد قیمت‌ها را تعیین می‌کند. از طرفی از جانب ما الزامی ندارد که خودروسازان مطابق قیمت کمیته محصولاتشان را به فروش برسانند. اگر بتوانند گران‌تر بفروشند بهتر هم هست زیرا به نفع کشور است.