هورامان

با فرا رسیدن پاییز و از اواخر مهر ماه، برداشت انار از باغات « هورامان » آغاز و در آبان ماه به اوج خود می‌رسد. انار هورامان علاوه بر تازه‌خوری و فروش مستقیم، با دانه‌کردن و رب‌گیری به محصولات متنوعی تبدیل و به بازار عرضه می‌شود.

« هورامان » سرزمینی است کوهستانی با توپوگرافی خاص؛ منطقه‌ای که طی صد‌ها سال، فرهنگ و معماری خاص را در دامن خود پرورش داده است. در این منطقه، معماری با مصالح سنگی تراش نخورده چنان رشد کرده است که معمارانش نسل به نسل از تکنیک‌های کهن خود در ساخت بنا‌ها و با استفاده از مصالح بومی با دیوار‌های کاملاً سنگی که سنگ مورد نیاز برای ساخت خانه‌ها اغلب از کو‌های اطراف روستا تأمین می‌شود. پنجره‌ها و در‌های ساخته شده در خانه‌های نقاط بررسی شده در گذشته بیشتر از چوب بوده و اغلب به رنگ آبی و یا سبز است. روستا‌های پلکانی کردستان از جمله دیدنی‌های منحصر به فرد غرب کشور به حساب می‌آیند و بر دامنه‌ها و دیواره‌های کوه‌های رفیع این منطقه خودنمایی می‌کنند. معماری روستا‌های پلکانی به سبک خشکه‌چین و به گونه‌ای است که پشت بام یک خانه، حیاط خانه‌ای دیگر به حساب می‌آید. منظر فرهنگی هورامان در چهل و چهارمین جلسه کمیته میراث جهانی یونسکو در شهر فوجوی چین بررسی شد و به ثبت جهانی رسید.

بیشترین باغات انار در روستا‌های هورامان همچون ژیوار، بلبر، سلین و ناو قرار دارد و بیش از یک هزار و ۱۰۰ بهره بردار در این شهرستان مشغول برداشت و فروش این محصول هستند. انار یکی از محصولات با کیفیت روستا‌های هورامان است و اکثریت مردم این روستا از فروش این محصول امرار معاش می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود امسال ۹ هزار تن انار از سطح باغات زیرکشت این محصول در استان کردستان برداشت شود که نسبت به مدت زمان مشابه هزار تن کاهش خواهد داشت، دلیل کاهش تولید و برداشت انار در استان را برف سنگین زمشتان گذشته و شکسته شدن و سرمازدگی درختان دانست. ۹۰ درصد این محصول بصورت تازه خوری مصرف و ۱۰ درصد مابقی آن نیز بە صورت سنتی در فرآورده‌هایی، چون آب انار و رب انار استفاده می‌شود و در حال حاضر در اکثر قریب به اتفاق روستا‌های استان که برداشت انار داریم مردم در حال تولید رب انار هستند.

مراسم کومسای یکی از مراسم‌ها و آیین‌های ثبت شده در فهرست آثار معنوی کشور است که هر ساله در ماه اردیبهشت با حضور مردم و گردشگران داخلی و خارجی در منطقه جهانی هورامان به‎ صورت ویژه و باشکوه هر چه تمام‌تر برگزار می‌شود. منطقه هورامان به دلیل داشتن مردمانی مهمان‌نواز و فرهنگ و آداب گردشگر‌پذیری، هر ساله میزبان گردشگران بسیاری از داخل و خارج از ایران چه در قالب تور‌های کردستان‌گردی و چه به صورت مستقل و انفرادی است. در حاشیه این مراسم نمایشگاه صنایع‌دستی و سوغات و مراسم مولودی‌خوانی با همکاری اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهرداری هورامان تخت برگزار شد. منظر تاریخی- فرهنگی هورامان در چهل و چهارمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو به عنوان بیست و ششمین اثر میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست آثار جهانی یونسکو ثبت شد.

گردنه ژالانه محور ارتباطی شهرستان‌های سروآباد و مریوان در استان کردستان به پاوه و نوسود در استان کرمانشاه است. طی بارش‌های سنگین چند روز اخیر این مسیر و مسیر ارتباطی شهر هورامان تخت مسدود شد. این گردنه محور ارتباطی شهر سروآباد به شهر هورامان تخت و ۱۰ روستای تابعه آن بوده و تنها راه دسترسی به این منطقه محسوب می‌شود. ارتفاع برف در گردنه ژالانه به ۷ تا ۱۰ متر هم رسیده است. نیرو‌های خدوم راهداری بصورت مستمر در حال برف روبی و بازگشایی این مسیر هستند.

پیرشالیار یکی از مراسم سنتی منطقه هورامان کردستان است که با آمدن فصل زمستان مردم این منطقه گرد هم جمع می شوند و جلوی خانه پیر شالیار به این مراسم سنتی می پردازند.

این تصویر ارتفاع برف در گردنه ژالانه هورامان که به ۱۰ متر رسیده را نشان می‌دهد.

به مناسبت ثبت جهانی از منظر فرهنگی تاریخی منطقه هورامان ، مراسمی با حضور مسئولین استانی و مردم سنندج در کاخ موزه خسروآباد سنندج برگزار شد.

بیشترین باغات انار در روستاهای هورامان همچون ژیوار، بلبر، سلین و ناو قرار دارد و بیش از یک هزار و ۱۰۰ بهره بردار در این شهرستان مشغول برداشت و فروش این محصول هستند.

هورامان یا اورامان نام منطقه‌ای تاریخی با بافت پلکانی و آداب و رسوم بسیار خاص است که بخش‌هایی از شهرستان‌های سروآباد، سنندج و کامیاران استان کردستان و شهرستان‌های پاوه، جوانرود، نودشه و نوسود استان کرمانشاه را شامل می‌شود.

مراسم سنتی "عروسی پیرشالیار" هر ساله در نیمه زمستان در روستای تاریخی هورامان تخت استان کردستان برگزار می‌شود. در سنندج، آئین سنتی پیرشالیار هر ساله در فصل زمستان برگزار می‌شود که این مراسم نماد عینی از مشارکت‌های فعال مردم در مناسبت‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی و سابقه‌ای به قدمت تاریخ دارد. این مراسم که هر سال در آخرین چهارشنبه و پنج شنبه منتهی به نیمه بهمن ماه برگزار می‌شود آئینی است که بعضی از مورخان تاریخ برگزاری آن را به یک هزار سال گذشته می‌دانند و عده‌ای دیگر نیز معتقدند که قدمت این مراسم بیش از اینهاست.

هم اکنون شمار زیادی از مردم ساکن در مناطق مرزی استان‌های کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی به دلیل نداشتن موقعیت کاری مناسب، مشغول به کولبری در شرایط بسیار سخت هستند و متاسفانه در طول سال ده‌ها نفر در این مسیر جان خود را از دست می‌دهند.

انار هجیج، انار ملس، یارالی، تاله شیرین، انار ساوه و انار آبی(هه ناره که وه) که بومی این منطقه است از ارقام انار است که در هورامان برداشت می شود

غنی بودن بافت گیاهی وجنگلی این کوهستان‌ها به دلیل بارش مناسب زمستانه، دامداری و کشاورزی را از روزگاران گذشته به عنوان راه اصلی معاش در میان مردمان این سرزمین تبدیل کرده است.