یک وکیل دادگستری گفت: در حال حاضر که چکهای صیادی جایگزین چکهای قدیمی شده و ثبت آن در سامانه بانک مرکزی الزامی است، دریافت کنندگان چک نباید صرفاً به دریافت نسخه کاغذی چک بسنده کنند و ضروری است از صادر کننده بخواهند که چک را در سامانه صیاد ثبت کند.
آیا قانون چک ناکارآمد است؟
رئیس دادگاه در پاسخ به این سؤالِ رئیس قوه قضاییه، برخی نواقص قانون جدید چک را برشمرد و رئیس کل محاکم تهران نیز اعلام داشت که قانون جدید چک تأثیر قابل اعتنایی در تقلیل ورودی پروندهها نداشته است. رئیس عدلیه در همین رابطه تصریح کرد: نواقص این مقوله باید احصاء شود و آسیبشناسی مدونی درخصوص آن صورت گیرد.
گفتههای برخی از استفادهکنندگان از چکهایی جدید نشان میدهد برخی از بانکها تمایل دارند مشتریانشان به جای ثبت چک در همراه بانک، از برنامکهای خصوصی استفاده کنند. به گفته کارشناسان عدمتمایل برخی بانکها به استفاده مشتریانشان از همراه بانکها شاید به دلیل ظرفیت پایین «همراه بانک» این بانکهاست.
وقتی چک صیادی را دریافت میکنید، از ثبت شدنش در سامانه مطمئن باشید. چک صیادی را نمیتوان در وجه حامل صادر و پشتنویسی کرد اما میتوان در سامانه با ثبت اطلاعات فردی؛ آن را به دیگران انتقال داد.
کاهش ۶.۵ درصدی آمار چکهای برگشتی در بهار سال ۱۴۰۰
قانون صدور چک در ایران، در تاریخ ۱۶ تیر ۱۳۵۵ در مجلس وقت تصویب شد. این قانون در سالهای ۱۳۷۲ و ۱۳۸۲ دستخوش اصلاحات شد و در سال ۱۳۹۷ هم با یکپارچه شدن سامانه بانک مرکزی، قوانین صدور چک مجدداً اصلاحات و الحاقاتی داشت. با این همه، در آذر سال ۱۳۹۹ با هدف «جلوگیری از صدور چکهای بیمحل» و دستبهدست شدن چک ها، قوانین جدیدی در این خصوص اعلام شد که ظاهراً موفقیت آمیز بوده اند. به این ترتیب، آیا میتوانیم با خیال راحت از بقیه «چک» قبول کنیم؟
با وجود مزایای قانون جدید چک برای افراد، شیوه اجرای این قانون در مرحله الزامی شدن ثبت اطلاعات چکهای جدید در سامانه صیاد به گونهای نبود که رضایت خاطر همه استفاده کنندگان چک را به دست بیاورد. در این زمینه عملکرد برخی از بانکها موجب سردرگمی استفاده کنندگان حقوقی چک شده، زیرا برخی از شعب بانکهای عامل آموزشهای لازم را در رابطه با اجرای قانون جدید چک به کارکنان خود ارائه ندادهاند.
سخنگوی اجرای قانون جدید چک به تشریح اصلاحیه قانون جدید چک پرداخت و گفت: تاریخ سه سال اعتبار چک در اصلاحیه جدید حذف شده است و اکنون فرجه زمانی سه ساله روی دسته چک وجود ندارد.
امروز با نخستین روز کاری بانکها در سال جدید، اصلاح قانون چک در مسیر جدیدی قرار می گیرد چرا که براساس این قانون صدور چک در وجه حامل ممنوع و ثبت چکهای صیادی در سامانه صیاد تا حدودی الزامی می شود.
اجرای اصلاحات قانون چک از فردا
نادعلی زاده بیان کرد: از فردا دسته چک جدید تحویل متقاضی میشود که بنفش رنگ است و امکان صدور چک های جدید در وجه حامل، وجود ندارد.
صدور چک بیمحل دیگر سخت خواهد شد
ندری با اشاره به اینکه مهمترین موضوع در رابطه با قانون جدید چک، ممنوعیت صدور چک حامل است، اظهارداشت: این موضوع را باید از دو بعد مورد ارزیابی قرار داد، در گذشته برخی از چک حامل سوء استفادههایی را انجام دادند که این موضوع باعث به وجود آمدن جرایمی شد و شاید یکی از دلایل اصلاح قانون چک نیز همین موضوع است، از سویی این ثبت چکهای صادرشده در سامانه صیاد دیگر جلوی هرگونه سوء استفاده را میگیرد و احتمال بروز تخلف در این زمینه وجود ندارد.
معاون اداره نظامهای پرداخت بانک مرکزی گفت: چکهای جدید، یک بارکد دو بعدی دارند که گیرنده میتواند با اسکن بارکد، وضعیت اعتباریِ صادرکننده را استعلام کند.
متاسفانه علیرغم تذکرات و توصیههای اکید بانک مرکزی، برگزاری نشستها با مدیران و کارشناسان بانکی، همکاری، تعامل و همسویی لازم در خصوص اجرای قانون چک در حد کفایت مشاهده نشد.
دیگر نمیتوان با چک حامل در بازار کسبوکار و تجارت کرد یا اینکه با ثبت دو امضا در پشت برگه چک، مالکیت آن را به شخص ثالث انتقال داد؛ کاری معمول و مرسوم در بازاریان. البته اجرای قانون جدید چک تا ۲۰ دیماه به تعویق افتاده است.
چکهای جدید قابلیت ثبت در سامانه صیاد را خواهند داشت و صادرکنندگان چک میتوانند از طریق درگاههای بانکی و یا برنامههای موبایلی فعال در حوزه پرداخت کشور، اطلاعات ذینفع به اضافه مبلغ و تاریخ چک را در سامانه صیاد ثبت کنند.
بانک مرکزی و شبکه بانکی به منظور اجرای قانون جدید صدور چک، دسته چکهای جدید با مدت اعتبار حداکثر ۳ سال از زمان دریافت چک و با درج شناسه یکتا و با قابلیت ثبت در سامانه صیاد را منتشر میکند.
طبق ماده پنج مکرر اصلاح قانون صدور چک، در صورت برگشت خوردن چک، گیرنده چک میتواند بلافاصله حسابهای شخص را در شبکه بانکی مسدود کند. اجرایی شدن این ماده مستلزم استعلامات قضایی و تسهیل تبادل اطلاعات میان بانک مرکزی و قوه قضائیه بود که طبق تازهترین اطلاعیه بانک مرکزی این اقدامات نیز نهایی شده است.
چک فیزیکی قرار است اعتبار خود را از دست بدهد. به این معنا که دیگر برگههای کاغذی چک جای خود را به چک الکترونیک خواهند داد. البته این تغییر مرحلهبهمرحله اتفاق میافتد. از ۲۲آذرماه یعنی شنبه هفته آینده کسی که چک میکشد باید همان موقع اطلاعات مربوط به چک صادر شده را در سامانه ثبت کند. این سامانه قرار است ترکیبی از صیاد و چکاوک باشد.
تمام دارندگان دسته چک موظفند پس از صدور چک، اطلاعات چک صادر شده را به همراه اطلاعات دریافت کننده آن (شامل شناسهملی/کدملی ذینفع، مبلغ و تاریخ سررسید) در «سامانه صیاد» ثبت کنند
ممنوعیت صدور چک بانکی در وجه حامل از ۲۱ آذر/ پشتنویسی چک ممنوع
بدیهی است چکهایی که تاریخ صدور آنها قبل از ۲۱ آذر ۹۹ باشد، تابع قانون زمان صدور هستند؛ اما در عین حال، این امر مستلزم آن است که بانک مرکزی سامانه و سیستمی را راهاندازی کند که انتقال چک بر اساس آن سیستم، باشد؛ ولی به هر حال یک بخشی نیز تغییر صدور و ظهرنویسی در وجه چک حامل باید رخ دهد و از نظر قانونی بعد از تاریخ ۲۱ آذر، چیزی به نام چک در وجه حامل نخواهیم داشت.
صاحب چک پس از نوشتن مبلغ ریالی آن و تاریخ مورد نظر برای وصول، چک را امضاء میکند در تاریخ ذکر شده (تاریخ سر رسید) فردی که چک را از صادر کننده دریافت کرده است به بانک مراجعه مینماید و مقدار وجه مشخص که صادر کننده آن را در برگه چک معین کرده را دریافت میکند.