بازیگر جدید بازار اسلحه ورق جنگ اوکراین را برمی‌گرداند؟

ماجرای ارسال گلوله‌های هندی به اوکراین و استفاده از آن در جنگ با روسیه موجب شده تا روابط دهلی نو و مسکو درگیر تنش‌هایی آشکار شود. 

به گزارش اکوایران، نارندرا مودی، نخست وزیر هند، اوایل ژوئیه که از مسکو بازدید کرد با اشاره به همکاری راهبردی چند دهه‌ای میان دو کشور، روسیه را «متحد قابل اعتماد» و «دوست دهلی نو» توصیف کرد. با این حال، کمتر از سه ماه بعد، این رابطه به آزمون گذاشته شده، به ویژه پس از انتشار گزارش‌هایی مبنی بر دسترسی کی‌یف به مهمات هند و استفاده از آن در جنگ با روسیه. تحقیقات خبرگزاری رویترز حاکی از آن است که گلوله‌های هندی خریداری شده توسط ایتالیا و جمهوری چک به اوکراین ارسال شده است. این گزارش به دنبال مجموعه‌ای از تصاویر جبهه جنگ رسانه‌ای شده است که نشان می‌دهد از مهمات هندی توسط نیروهای اوکراینی برای عقب راندن روس‌ها استفاده می‌شود.

در همین حال، مودی چندین دیدار با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین داشته است. راندیر جیسوال، سخنگوی وزارت امور خارجه هند، گزارش‌های خبری مبنی بر استفاده اوکراین از مهمات هندی را «احتکار سلاح و شیطنت» توصیف کرد. او نقض قوانین هند را رد کرد اما به طور خاص ارسال گلوله‌های هندی در تسلیحات اوکراین را رد نکرد. اما مقامات روسی از پاسخ هند متقاعد نشده‌اند و یک سوال اساسی مطرح می‌کنند: «آیا دهلی نو خریداران گلوله‌های خود را تحت فشار قرار داده تا مطمئن شوند که به اوکراین نمی‌رسد؟» 

بازی مودی در دو زمین

اقتصادنیوز به نقل از خبرگزاری الجزیره در این باره نوشت: شواهد زیادی دال بر استفاده از گلوله‌های توپخانه هند توسط نیروهای اوکراینی وجود دارد. یک مقام روسی که نخواست نامش فاش شود به این خبرگزاری گفت حتی عکس‌هایی وجود دارد که چنین حقیقتی را ثابت می‌کند. مقام روس به قراردادهای نهایی که صادرات نظامی را تایید و فروشندگان را برای ردیابی کاربران نهایی تسلیحات فروخته شده، شناسایی می‌کند، اشاره دارد. او با استفاده از نام دیگری برای جمهوری چک گفت: «مدرک نشان دهید که هند ارسال مهمات به ایتالیا یا چک و دسترسی اوکراین بدان‌ها را پیگیری کرده باشد». » به نوشته این خبرگزاری، «اگر مهمات هندی به اوکراین راه پیدا کند، این تنها نمونه از سلاح‌های هندی نخواهد بود که در جنگ‌های کنونی استفاده می‌شود. ماه ژوئن، الجزیره فاش کرد که چگونه موشک‌ها و مواد منفجره تولید شده توسط شرکت‌های هندی در بحبوحه جنگ ویرانگر غزه که در آن بیش از ۴۱ هزار نفر کشته شده‌اند، به اسرائیل ارسال شده است». 

واهگورو پال سینگ سیدو، استاد مرکز امور جهانی در دانشگاه نیویورک، در این باره گفت: «اگر گلوله‌ها از طریق کشورهای ثالث به اوکراین می‌رسند - بدون اینکه هند لزوماً چنین قصدی داشته باشد – شاهد رخداد بی‌سابقه‌ای نیستیم. به گفته سیدو: «در طول رژیم آپارتاید، تانک‌های بازنشسته سنتوریون ساخت بریتانیا متعلق به هند، که برای تعمیر و ارتقا به یک شرکت انگلیسی فرستاده شده بودند، در آفریقای جنوبی فرود آمدند». 

اما به گفته تحلیلگران، دلایل روشنی وجود دارد که نشان می‌دهد چرا هند ممکن است اینگونه محاسبه کرده باشد که می‌تواند استفاده اوکراین از گلوله‌های هندی را همزمان با رابطه‌اش با روسیه مدیریت کند. هند که به طور سنتی واردکننده تسلیحات پیشرو بود، از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳ تسلیحات خود را به ارزش ۳ میلیارد دلار صادر کرد زیرا تلاش داشت صنعت تولید دفاعی خود را تحت نظارت مودی توسعه دهد. جنگ اوکراین به صنعت دفاعی هند کمک زیادی کرده است. صادرات تنها سه شرکت - Munition India، Yantra و Kalyani Strategic Systems - به ایتالیا و جمهوری چک از ۲.۸ میلیون دلار به ۱۳۵.۲۴ میلیون دلار بین سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۴ افزایش یافت». 

قمار دهلی نو

کریستوفر کلاری، استادیار علوم سیاسی در دانشگاه آلبانی، دانشگاه ایالتی نیویورک، در گفت و گو با الجزیره گفت: «از آنجایی که هند صادرات بخش عمده‌ای از تسلیحات در سطح جهان را آغاز کرده است، با این واقعیت ناخوشایند روبرو خواهد شد که واردکنندگان سلاح همیشه کاری را که صادرکننده می‌خواهد با تسلیحات انجام نمی‌دهند و حتی گاهی ممکن است دست به اقداماتی بزنند که صادر کننده را با چالش و محدودیت‌هایی روبرو کند. در همین حال، برخی گزارش‌های حاکی از آن است که تجهیزات الکترونیکی هندی صادر شده به روسیه برای کاربردهای نظامی استفاده می‌شود». 

سیدو بر این باور است: «اگر واقعاً چنین است، پس هند به وضوح تأمین‌کننده فرصت‌های برابر است و به هر دو طرف سلاح می‌دهد و بدین طریق تلاش دارد تا از امتیازهای برابر نیز بهره‌مند شود». برخی کارشناسان معتقدند که استفاده اوکراین از مهمات هندی روابط طولانی و مستحکم دهلی نو با مسکو را که ریشه در همکاری نزدیک آن‌ها در طول جنگ سرد دارد، پیچیده نخواهد کرد. دو سوم خریدهای تسلیحاتی هند در دو دهه گذشته از روسیه بوده است؛ آن هم در شرایطی که دهلی نو تلاش کرده وابستگی نظامی‌اش به مسکو را از بین ببرد. برآوردها نشان می‌دهد گلوله‌های هندی به سختی یک درصد از مهمات مورد نیاز اوکراین را در جنگ علیه روسیه تشکیل می‌دهند». 

کلاری در این باره به الجزیره گفت: «با توجه به اینکه مقدار مهمات ظاهراً برای جنگ اوکراین کم است، تصور می‌کنم تلاطمی که این امر در روابط خارجی هند ایجاد می‌کند نیز کم و قابل کنترل خواهد بود». اما مقام روسی که با الجزیره صحبت کرد، تاکید داشت که «مسکو این شرایط را متفاوت ارزیابی می‌کند». این مقام خاطرنشان کرد: «مودی ماه اوت بلافاصله پس از بازگشت از کی‌یف با جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده تماس گرفت تا او را در جریان گفت‌وگوهای خود با زلنسکی قرار دهد. اما او چنین تماسی با پوتین نداشت. مودی سپس آجیت دوال مشاور امنیت ملی هند را به مسکو فرستاد تا پوتین را از جزئیات دیدارش با زلنسکی آگاه کند. کرملین تصاویری از تلاش برای متقاعد کردن پوتینِ به ظاهر متقاعد نشده در مورد مزیت‌های سفر مودی به کی‌یف منتشر کرد که تنش در روابط دو بازیگر را عریان می‌کند».

هند قادر به میانجیگری نیست

فعلا رهبران حزب مخالف کنگره، مودی را به خرابکاری در روابط تاریخی با مسکو متهم کردند. رشید الوی، رهبر کنگره به الجزیره گفت: «نخست‌وزیر هند تحت فشار آمریکا که می‌خواهد دهلی نو روابط خود را با دوست قدیمی‌اش روسیه قطع کند، مجبور شد با قطار ضدگلوله به کی‌یف سفر کند. اگر تسلیحات هندی در اوکراین فرود می‌آیند، به دلیل دسیسه‌های آمریکاست». 

از نظر سیدو، استاد دانشگاه نیویورک، حتی مهم‌تر از حجم کم گلوله‌های هندی که طبق گزارش‌ها به اوکراین رسیده، رویکرد جمهوری چک و ایتالیا با اهمیت است. به باور این استاد دانشگاه: «چنین شرایطی نشان می‌دهد این گروه از بازیگران ناامید هستند و تلاش دارند تا با هر وسیله‌ای اوکراین را تامین کنند. این تکرار اتفاقی است که در سال‌های ۱۲-۲۰۱۱ رخ داد، زمانی که ناتو بمب‌ها و تسلیحات لازم برای استفاده در لیبی را تا انت‌ها استفاده کرد. بدیهی است که جنگ اوکراین باعث افزایش تدارکات تسلیحات در میان متحدان غربی آن شده است». 

ماه فوریه، روزنامه آلمانی اشپیگل گزارش داد که «آلمان در حال مذاکره با هند برای خرید مهمات برای ارسال به اوکراین است. سفارت آلمان در دهلی نو از اظهارنظر در این باره خودداری کرد. در همین حال، هند تلاش کرده تا دیدارهای سریالی مودی با زلنسکی و پوتین را به عنوان بخشی از تلاش‌های دهلی نو برای میانجی‌گری صلح بین مسکو و کی‌یف، ترسیم کند». 

کلاری گفت: «تصور نمی‌کند عرضه اندک گلوله‌های هندی از طریق کشورهای ثالث به اوکراین تلاش‌های صلح را پیچیده کند. اما مودی را در میانجیگری صلح نیز موفق نمی‌بیند». کلاری خاطر نشان کرد: «مشکل این است که هر دو کشور فکر می‌کنند می‌توانند به اهداف جنگی خود در میدان نبرد دست یابند. من مطمئن نیستم چنین خواسته‌ای به سادگی محقق شود». در همین راستا شانتی ماریت دسوزا، بنیانگذار و رئیس اتاق فکر مستقر در گوا، موسسه مطالعات استراتژیک مانترایا، گفت: «روابط سنتی گرم دهلی نو با مسکو به اعتبار هند به عنوان یک میانجی لطمه می‌زند». او به الجزیره گفت: «روابط تاریخی قوی هند با روسیه سؤالاتی را در مورد بی‌طرفی هند مطرح می‌کند».