مرگ سرکرده با نفوذ القاعده از گروه تروریستی حراس‌الدین

وضعیت گروه‌های تروریستی وابسته به القاعده پس از کشته شدن ابو عبدالرحمن مکی از اعضای مهم حراس الدین چگونه خواهد بود؟ گزارش زیر نگاه به اختلافات درونی گرو‌های تروریستی در سوریه دارد.

به گزارش خبرآنلاین، دوم شهریور ماه بود یک فروند پهپاد MQ-۹ ائتلاف آمریکایی یک دستگاه موتورسیکلت را در جاده الباره – احسم واقع در جنوب استان ادلب مورد هدف قرار داد. ساعاتی پس از این حمله، ستاد فرماندهی آمریکا در غرب آسیا (سنتکام) با انتشار بیانیه‌ای از حمله پهپادی علیه یکی از فرماندهان ارشد گروه حراس الدین به نام «ابو عبدالرحمن مکی» در سوریه خبر داد. به ادعای سنتکام، مکی مسئول نظارت بر بعضی از عملیات‌های تروریستی بود.

این ششمین حمله هوایی ائتلاف آمریکایی به مناطق شمالی سوریه طی سه سال اخیر است. پیش‌تر نیز در حمله هوایی به مناطقی از استان ادلب و حلب، چند تن از فرماندهان القاعده سوریه و داعش هدف حمله قرار گرفتند.

ابو عبدالرحمن مکی

ابوحمزه الیمنی، از اعضای برجسته حراس الدین یکی از افرادی بود که طی حمله پهپادی در سال ۲۰۲۲ در ادلب کشته شد. در سال ۲۰۱۷ نیز در یک حمله هوایی «ابوخیر المصری»، دستیار پیشین اسامه بن لادن و نفر دوم گروه القاعده در سوریه هدف حمله قرار گرفت.

تصویر ادعایی از جسد ابو عبدالرحمن مکی

آشنایی با گروه حراس الدین و تنش بین گروه‌های جهادی

گروه حراس الدین یکی از گروه‌های زیرشاخه القاعده تلقی می‌شود که در ادلب و حومه آن فعالیت می‌کند و تعداد اعضای آن بین سه هزار تا پنج هزار تخمین زده می‌شود که اکثر آن از کشور‌های خارجی، چون عربستان سعودی، مصر، اردن، مراکش و تونس به این گروه پیوسته اند.

این گروه به رهبری «سمیر عبدالطیف حجاز» ملقب به «ابوهمام الشامی» و «فارق السوری»، سال ۲۰۱۸ از ادغام ۱۶ گروه تروریستی کوچکتر از قبیل «جند الملاحیم»، «جیش الساحل»، «جیش البادیه»، «سرایا الساحل»، «سرایا کابل»، «جند الشریعه»، «انصار الفرقان»، «سرایا الغوطه»، «تیپ ابوبکر صدیق»، «تیپ ابوعبیده جراح»، «سرایا الغرباء»، «تیپ جند الشام»، «تیپ فرسان الایمان»، «قوات النخبه»، «گروه عبدالله عزام» و «تیپ اُسود التوحید» تشکیل شد.

ابوهمام الشامی

گروه حراس‌الدین در ابتدا ذیل فرماندهی هیئت تحریر الشام (HTS) قرار داشتند، اما سال ۲۰۱۶ که هیئت تحریر الشام جدایی خود از القاعده را اعلام کرد آن‌ها به دلیل تبعیت از القاعده و ایمن الظواهری از گروه هیئت تحریر الشام جدا شدند و اکنون نیز نزدیکترین گروه به القاعده در سوریه به شمار می‌روند.

در همین راستا گروه حراس‌الدین برای تقویت خود در اکتبر ۲۰۱۸ با دو گروه «جبهه انصار الدین» و «جماعت انصار الاسلام» که از گروه‌های کوچک وابسته به القاعده در سوریه بودند، وارد ائتلاف شد و رفته رفته اختلافش با تحریرالشام بیشتر شد چرا که از نظر تندروها، نیرو‌های جهادی در سوریه به دو دسته تقسیم می‌شوند: جهادی‌های واقعی که مبارزه مسلحانه را تنها راه رسیدن به اهداف خود می‌دانند و دیگرانی که هدفشان رسیدن به توافق سیاسی است.

اختلافات داخلی و دودستگی در میان فرماندهان و مسئولان ارشد القاعده در سوریه تا جایی پیش رفت که گروه تروریستی جبهه النصره با انتشار بیانیه‌ای هرگونه همکاری گروه‌های وابسته به تشکیلات القاعده در سوریه با ترکیه برای عملیات نظامی در شمال سوریه را حرام اعلام کرد و آن را خدمت به ناتو و آمریکا برای اشغال سرزمین‌های اسلامی دانست.

این گروه در ژوئن ۲۰۱۶ برای اینکه صفت «تروریستی» را از روی خود بردارد، اعلام کرد که از سازمان تروریستی القاعده جدا شده و ابو محمد الجولانی سرکرده النصره نام آن را به «جبهه فتح الشام» تغییر داد. اما مشخص بود که تغییر نام نیز قرار نیست تغییری در رویه این گروه ایجاد کند. با این حال بار دیگر در ژانویه ۲۰۱۷ جبهه النصره با دیگر گروه‌های تروریستی در شمال غرب سوریه ادغام شد و نام خود را به هیات تحریر الشام تغییر داد، اما نام آن همچنان در لیست گروه‌های تروریستی اکثر کشور‌های جهان قرار دارد.

اما در ۲۳ آگوست ۲۰۲۳ اختلافات به گونه‌ای دیگر سر باز کرد. گروه حراس الدین بیانیه‌ای مختصر با عنوان «ما انتقام جویان خون هستیم» منتشر کرد. این بیانیه پیام‌های مختلفی را به جمله جوامع محلی، هیئت تحریرالشام و دیگر گروه‌های فعال در ادلب منتقل کرد. این بیانیه خواستار محاکمه کسانی شد که به عنوان عوامل داخلی در تحریرالشام شناخته می‌شوند و در خدمت منافع نیرو‌های ائتلاف بین المللی به رهبری ایالات متحده هستند.

هدف حراس الدین از انتشار این بیانیه، دادن فراخوانی به پایگاه هواداران مردمی خود بود تا به آن‌ها بگوید این گروه با وجود مخفی بودن، همچنان در مناطق تحت کنترل تحریرالشام فعال است.

بیانیه صادر شده توسط حراس الدین از یک تصمیم راهبردی برای مقابله با تحریرالشام حداقل در بعد رسانه‌ای پرده برداری می‌کند تا با انجام این کار تا مشروعیت خود را در برابر نامشروع بودن تحریرالشام تقویت کند. کنایه این بیانیه واضح بود: آن‌ها رهبرانی در داخل تحریرالشام را مورد خطاب قرار می‌دهند که با نیرو‌های خارجی همکاری می‌کنند یا حتی به عنوان مخبران ائتلاف بین المللی عمل می‌کنند.

حراس الدین سازمانی است که تلاش می‌کند اعضایی را که از تحریر الشام جدا شدند و همچنین جهادگران خارجی و برخی اعضای فراری داعش را جمع‌آوری کند. راهبرد جنگی این گروه این است که به جنگ دشمن داخلی و دشمن خارجی هر دو باهم بپردازد و در این شیوه مانند القاعده عمل می‌کند.

هر چند تعداد اعضای سازمان حراس الدین اندک است، اما با همین وضعیت یک خطر جدی برای ثبات عراق و سوریه محسوب می‌شوند. این سازمان تقریباً نوظهور همچنین مورد تأیید کامل رهبری القاعده است و از سوی اکثر نظریه‌پردازان جهادگرای القاعده یک مشروعیت جهادی دارد.

اگرچه به نظر می‌رسید حراس الدین در حال گسترش دامنه فعالیت خود برای جذب جناح‌های ناراضی از تحریرالشام بوده، اما چنین اقدامی راه به جایی نبرد. سوابق تاریخی حاکی از بی میلی در میان اکثر گروه‌های مخالف میانه رو برای به دوش کشیدن بار اخلاقی و تاکتیکی هماهنگی با نهادی مانند القاعده است که در فهرست‌های نظارتی تروریسم جهانی ثبت شده است.

ضمن اینکه این سازمان صاحب زمین یا منطقه خاصی نیست و عمدتاً از سلاح‌های سبک و سبک مانند تفنگ AK-۴۷، گلوله‌های خمپاره و نارنجک‌های راکتی در حملات خود به مواضع حکومت سوریه استفاده می‌کند.

ابوعبدالرحمن مکی که بود؟

ابوعبدالرحمن مکی مسئول امور شرعی در جماعت القاعده سوریه بود که مدتی را در زندان‌های ابومحمد الجولانی سرکرده گروه تحریرالشام گذراند. مکی ابتدا به عضویت گروه تروریستی جبهه النصره درآمده بود و پس از چند سال عضویت، از آن جدا شده و به گروهک حراس الدین ملحق و در نهایت به یکی از سرکردگان مهم آن تبدیل شد.

به گزارش دیده‌بان حقوق بشر سوریه، مکی که در اکتبر ۲۰۲۰ دستگیر شده بود، به دلیل قرار گرفتن در معرض آزار و اذیت زندانیان، اعلام اعتصاب غذا کرد و در نهایت پس از دو سال از بازداشتش در آپریل ۲۰۲۲ از زندان آزاد شد.

مصعب کنعان همراه سابق و یکی از نزدیکان او بود که در حمله ائتلاف بین المللی به حومه ادلب کشته شد.

در ماه می، نیرو‌های آمریکایی اعتراف کردند که یک سال پس از تحقیق برای هدف قرار دادن مکی در شهر قرقانیه در شمال ادلب، یک غیرنظامی را به اشتباه به قتل رسانده اند.

گفتنی است که عبدالکریم المصری، فاروق السوری و سامی العریدی نام سه عضو برجسته حراس الدین است که ایالات متحده برای آن‌ها جایزه ۵ میلیون دلاری تعیین کرده است.