ساعت آخر الزمان چیست و سر و کله اش از کجا پیدا شد؟

فرارو- پژوهشگرانی که مسئول نگهداری ساعت آخرالزمان هستند، سالی یک بار نظر خود را در مورد نزدیکی عقربه‌های ساعت به نیمه شبی که جهان به قیامت یا آخرالزمان می‌رسد، منتشر می‌کنند. این نظرات در نشریه «بولتن پژوهشگران هسته‌ای» منتشر می‌شود. اما اصلا ساعت آخرالزمان چه مفهومی دارد؟

به گزارش فرارو، ساده‌ترین تعریف برای ساعت آخر الزمان شاید این باشد که ساعت آخرالزمان استعاره‌ای از خطراتی است که بشریت با آن روبروست، ساعت بر اساس تصوراتی در مورد اینکه انسان‌ها چقدر به نابودی جهان نزدیک هستند به روز می‌شود و نیمه شب نماد آن نقطه زمانی است.

سر و کله دانشمندان نگران ساعت آخرالزمان از کجا پیدا شد؟

اگر می‌خواهید داستان نگرانی برای ساعت آخرالزمان را بدانید باید کمی صبور باشید و در دل تاریخ سفر کنید. تاریخی که چندان هم دور نیست، اما آغازیست بر هشداری بزرگ. داستان را از جایی شروع می‌کنیم که اخیرا نیز فیلمی تحت عنوان اوپنهایمر بر اساس آن ساخته شده است. فیلمی که اگرچه درباره ساعت آخرالزمان نیست، اما اتفاقا به ما می‌گوید چرا این ساعت مهم است.

اواخر دهه ۱۹۳۰ بود که گروهی از برجسته‌ترین دانشمندان جهان از جمله آلبرت انیشتین نسبت به کاربرد خیره کننده فناوری هسته‌ای واکنش نشان داده و در نامه‌ای به فرانکلین دی روزولت رئیس جمهور وقت ایالات متحده، در این خصوص توضیحات و هشداری ارائه کردند. این نامه روزولت را قانع کرد مجوز تاسیس کمیته مشورتی اورانیوم را صادر کند که بعدا و در ژوئن ۱۹۴۰ در کمیته پژوهش دفاع ملی (National Defense Research Committee) قرار گرفت.

مدتی نه چندان طولانی پس از همین نامه بود که داستان ساخت بمب اتمی ایالات متحده تحت عنوان پروژه منهتن شکل گرفت. پروژه منهتن (Manhattan Project) در تابستان ۱۹۴۲ آغاز شد. این اسم رمز پروژه‌ای پژوهشی به رهبری آمریکا برای توسعه نخستین بمب هسته‌ای جهان بود. احتمال ساخت چنین سلاحی برای نخستین بار پس از کشف شکافت هسته‌ای در سال ۱۹۳۸ توسط دانشمندان مستقر در برلین، آلمان مطرح شد.

پروژه منهتن یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های تاریخ آمریکا است و نه تنها دانشمندان برجسته آمریکا را بسیج کرد، بلکه تعداد بی‌شماری از کارگران با تخصص‌های مختلف را نیز گرد هم آورد. در دوران اوج خود، تخمین زده می‌شود که حدود ۱۳۰ هزار نفر درگیر پروژه بودند. جولیوس رابرت اوپنهایمر که به عنوان "پدر بمب هسته ای" شناخته می‌شود، امروز شاید مشهورترین چهره این پروژه باشد. داستان را طولانی نمی‌کنیم و به سرعت به ماجرای ساخت بمب، فاجعه انسانی هیروشیما و ناکازاکی و نگرانی‌های جهانی در خصوص سلاح اتمی می‌رویم.

جالب است بدانید که نخستین نگرانی علمی‌ مبنی بر اینکه سلاح‌های هسته‌ای ممکن است ظرفیت پایان دادن به بشریت را داشته باشد از سوی دانشمندانی عنوان شد که خود شاهد اولین آزمایش‌های هسته‌ای بودند. این گروه در ادامه کار خود «بولتن پژوهشگران اتمی‌شیکاگو» را راه انداخت که به «بولتن» معروف شد.

آن‌ها با حمایت رئیس دانشگاه شیکاگو و تعامل با پژوهشگران در رشته‌های حقوق بین‌الملل، علوم سیاسی و سایر زمینه‌های مرتبط، جنبشی برای نظارت بر مسائل هسته‌ای جهان به راه انداختند.

دو سال پس از تأسیس این جنبش، بولتن تصمیم گرفت از یک خبرنامه چاپی به یک مجله تبدیل شود تا خوانندگان بیشتری را جذب کند. برای روی جلد و آرم این نشریه، از نقاش منظره‌پرداز، مارتین لانگسدورف، دعوت شد تا طرحی را ارائه دهد و لانگسدورف تصویری به نام ساعت آخرالزمان را برای نشریه طراحی کرد. پیام ساعت این بود که می‌توان عقربه‌های آن را به جلو یا عقب کشید.

چرا ساعت آخرالزمان به سرعت جلو کشیده می‌شود؟

توضیحاتی که خواندید شاید ساده‌ترین و همه فهم‌ترین توضیحاتی بود که می‌شد برای اهمیت ساعت آخرالزمان یا چگونگی جلو رفتن آن ارائه کرد. اما اگر هنوز هم اهمیت این ساعت را نمی‌دانید یک بار دیگر به پاراگراف دوم این مطلب برگردید و تعریف ساعت آخرالزمان را ببینید: «ساعت آخرالزمان استعاره‌ای از خطراتی است که بشریت با آن روبروست، ساعت بر اساس تصوراتی در مورد اینکه انسان‌ها چقدر به نابودی جهان نزدیک هستند به روز می‌شود و نیمه شب نماد آن نقطه زمانی است.»

خب، با این تعریف، از مسائل هسته‌ای تا جنگ‌ها و تنش‌های منطقه‌ای و بین المللی می‌توانند موقعیت آخرالزمانی را به جلو بیندازند. برای مثال در سال ۱۹۴۹، اتحاد جماهیر شوروی اولین سلاح هسته‌ای خود را آزمایش کرد و در واکنش به این اقدام، سردبیر بولتن عقربه‌های ساعت را از هفت دقیقه به سه دقیقه به نیمه‌شب جلو برد.

از سوی دیگر، امضای پیمان منع نسبی آزمایش‌های هسته‌ای در سال ۱۹۶۳ باعث شد تا عقربه‌های ساعت به عقب کشیده شود و پنج دقیقه به نیمه‌شب را نشان دهد. در سال ۲۰۲۰، ریچل برانسون، سرویراستار بولتن رسما اعلام کرد که عقربه‌های ساعت در ۱۰۰ ثانیه تا نیمه شب قرار گرفته و زمین بیش از هر زمان دیگری به فاجعه پایان بشریت نزدیک شده است.

وضعیت عقربه‌ها در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ ثابت ماند، اما در سال ۲۰۲۳ این عقربه‌ها ۱۰ ثانیه به جلو کشیده و به زمان پایان نزدیک‌تر شد و در سال ۲۰۲۴ هم همین روند تکرار شده است. بله همانطور که قابل حدس است، جنگ اوکراین بر وضعیت ساعت آخرالزمان تاثیر پیشران داشت.

بولتن در این خصوص اعلام کرد: «حمله روسیه به خاک اوکراین نه تنها مخاطرات هسته‌ای را افزایش داده است، بلکه هنجار‌های بین‌المللی را نقض کرده است و این موضوع بر ساعت آخرالزمان موثر خواهد بود.»

همین جا صبر کنید. شاید بپرسید اصلا این ساعت از چه دقیقه و ثانیه‌ای آغاز شد. وقتی شمارش دقایق برای ساعت آخرالزمان برای اولین بار در سال ۱۹۴۷ شروع شد، ساعت روی هفت دقیقه به نیمه شب تنظیم شد. از آن زمان تا کنون، با ادامه تغییرات سیاسی، هسته‌ای و آب و هوایی در طول سال‌ها، این زمان دستخوش تغییر شده است.

در سال ۱۹۹۵ ساعت آخرالزمان رکورد زد و به ۱۴ دقیقه به نیمه شب تغییر مثبت پیدا کرد. این سال لقب ایمن‌ترین زمان برای ساعت آخرالزمان را از آن خود کرده است. اما از سال ۱۹۹۸ تا کنون، عقربه‌های ساعت کمتر از ۱۰ دقیقه مانده به نیمه شب بوده است. شیوع کرونا یکی از دوره‌هایی بود که دانشمندان عقربه‌های ساعت را ۱۰۰ ثانیه تا نیمه شب به جلو بردند.

آیا ممکن است به ساعت آخرالزمان برسیم؟

سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه، اخیرا اعلام کرد که ساعت آخر‌الزمان، نماد نزدیکی به آغاز جنگ هسته‌ای، نشان می‌دهد تنها دو دقیقه تا وقوع این فاجعه باقی‌مانده است. اما به گفته او، این به معنای غیرقابل بازگشت بودن روند تشدید تنش‌ها نیست و بر ضرورت برخورد مسئولانه با تحولات جاری جهان تاکید کرد.

همچنین برخی، معتقدند قریب الوقوع بودن شکل گیری جنگ احتمالی در منطقه خاورمیانه می‌تواند منجر به نزدیک شدن یا رسیدن به ساعت آخرالزمان شود. از زمان آغاز جنگ در غزه نگرانی‌ها برای رسیدن به ساعت آخرالزمان تشدید شده است و اکنون با خطر درگیری بزرگ در خاورمیانه، این نگرانی‌ها به اوج خود رسیده است.

با همه این‌ها، یک نکته مثبت هم وجود دارد. ساعت آخرالزمان معمولا غیرقابل پیش بینی است. ما هنوز نمی‌دانیم آیا جنگ در منطقه خاورمیانه تشدید می‌شود، یا به واسطه تلاش‌های دیپلماتیک، آتش بس موقت شکل خواهد گرفت. همچنین سیاستمداران و دانشمندان جهان هنوز فرصت دارند در راستای اقداماتی از جمله توجه به وضعیت آب و هوای جهان و تغییرات اقلیمی و کنترل استفاده از سلاح‌های اتمی یا کنترل زرادخانه‌های اتمی تلاش کنند؛ بنابراین کسی چه می‌داند؟ شاید ساعت آخرالزمان آنقدر‌ها هم که به نظر می‌رسد نزدیک نباشد.