همه چیز در مورد موشک ضد تانک اسپایک

در میان گزینه‌های متعددی که به عنوان عامل ترور اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس در تهران شناخته شده است، موشک ضد تانک اسپایک ساخت اسرائیل است، گمانه زنی که البته همانند دیگر عوامل این ترور خبرساز هنوز رد یا تایید نشده است.

به گزارش تابناک، اسپایک NLOS، یک سیستم موشک هدایت شونده ضد تانک دوربرد (ATGM) ساخت شرکت رافائل در اسرائیل است که توسط طیف گسترده‌ای از سکو‌های پرتاب، از جمله هلیکوپتر، ناوشکن تانک، خودرو‌های سبک و حتی کشتی‌های آبی استفاده می‌شود. NLOS مخفف “Non-Line-Of-Sight” است که به برد Spike NLOS در سطح بالاتر از افق و همچنین قابلیت‌های حمله غیرمستقیم آن اشاره دارد. این سرویس در نیرو‌های دفاعی اسرائیل (IDF) با نام Tamuz، در خدمت بریتانیا با نام Exactor و در ارتش آذربایجان با نام Typhoon شناخته می‌شود.

پرتابگر این موشک نیاز به دید افقی ندارد و این موشک می‌تواند با پرواز قوسی از روی موانع فیزیکی، هدف را شناسایی و منهدم کند. این موشک ضدتانک، نفر، سنگر و اقامتگاه است و از روی هلی کوپتر، پهپاد، خودرو و از سطح زمین قابل پرتاب است. اسرائیل این محصول را به شکل عمده به چند کشور از جمله آمریکا، کانادا، آلمان، فنلاند، شیلی و آذربایجان صادر کرده است. آذربایجان از این موشک به شکل عمده در جنگ اخیر با ارمنستان بر سر قره‌باغ استفاده کرده است. در این ویدیوی ترکیبی تابناک، ابتدا دو ویدیو از عملکرد این موشک در جنگ قره باغ و هدف قرار دادن خانه‌ها و سنگر‌ها توسط آذربایجان را می‌بینید. سپس یک ویدیو از مکانیزم عبور این موشک از موانع را می‌بینید و در نهایت یک ویدیو از مکانیزم پرتاب و برخورد نسخه بروزرسانی شده این موشک را می‌بینید.

در سال ۲۰۰۹، FlightGlobal وجود یک نسخه جدید و دوربردتر از سری موشک‌های اسپایک را فاش کرد. در حالی که مدل‌های دیگر تا ۸ کیلومتر برد داشتند، موشک جدید — با نام Spike NLOS — طبق گزارش‌ها برد ۲۵ کیلومتر داشت. این تعجب کمی برای جامعه نظامی جهانی نداشت، زیرا در همین گزارش همچنین اشاره شد که ارتش ایالات متحده برای سال‌های متمادی در تلاش برای توسعه موشک‌هایی با برد مشابه بود. با این حال، حقیقت پشت Spike NLOS تا سال ۲۰۱۱ به طورعمومی فاش نشد. توسعه Spike NLOS در واقع در اواسط دهه ۱۹۷۰ آغاز شده بود و به شدت تحت تأثیر تجربه ارتش اسرائیل با ATGM‌ها در طول جنگ یوم کیپور قرار گرفت. می‌توان حدس زد که آن‌ها این تجربه را جدی گرفته اند، زیرا تلفات تانک‌های ارتش اسرائیل در طول این جنگ بسیار سنگین بود (به ویژه از ATGM‌های عربی) و تانک‌های اسرائیلی در نهایت متحمل بیش از ۷۵ درصد از کل تلفات پرسنل ارتش اسرائیل شدند.

تجارب جنگی ضد تانک خود ارتش اسرائیل اغلب برای برد نسبتاً نزدیک بود و نیاز به سلاحی با برد طولانی‌تر را برجسته می‌کرد. همچنین محتمل است که Spike NLOS حداقل تا حدی تحت تأثیر موشک آمریکایی FOG-M (یکی دیگر از ATGM بسیار دوربرد، هدایت شده توسط دوربین از طریق سیم فیبر نوری) گرفته شده باشد.

تعدادی از دلایل اولاً، این موشک‌ها از نظر شکل و عملکرد از لوله‌های پرتاب تا باله‌های صلیبی بسیار بلند بسیار شبیه یکدیگر هستند. دوم، زمان‌بندی توسعه آن‌ها بسیار نزدیک است و FOG-M تا سال ۱۹۸۰ به اندازه کافی توسعه داده شده بود که احتمالاً در سال ۱۹۸۱ نیز وارد خدمت می‌شد. ثالثاً، ایالات متحده و اسرائیل در دهه ۱۹۷۰ روابط سیاسی و نظامی بسیار قوی داشتند که نمی‌توان آن را اغراق کرد.

به عنوان مثال، زمانی که تانک چیفتن و جنگنده میراژ v هر دو منحصراً برای اسرائیل طراحی، توسعه و تولید شده بودند در عوض به کشور‌های عرب داده شد.

این تصادفی نبود که ایالات متحده از سال ۱۹۶۷ تقریباً به صورت انحصاری تسلیحات برای اسرائیل تامین کرد و این رابطه چنان نزدیک شد که تجهیزات نظامی ایالات متحده مستقیماً در طول جنگ یوم کیپور در سال ۱۹۷۳ به اسرائیل منتقل شد.

حقیقت پشت تولید و ساخت Spike NLOS هرچه باشد، نمی‌توان انکار کرد که ارتش اسرائیل به طرز شگفت انگیزی در مخفی نگه داشتن موجودیت آن موفق بود (حتی اگر تقریباً سه دهه از آن در نبرد استفاده می‌شد!). یکی دیگر از کودتا‌های محرمانه هویت حامل ATGM بود که در اصل برای استفاده از Spike NLOS توسعه یافته بود. این وسیله نقلیه با نام مستعار Pereh در سرویس IDF، ظاهراً یک ماگاچ ۵ معمولی (نسخه IDF M۴۸A۵ Patton) به نظر می‌رسید، اما دارای یک تفنگ ساختگی بود و پرتابگر‌های مخفی “پاپ آپ” مستقیماً در سقف برجک تعبیه شده بودند.

این ترفند آنقدر مؤثر بود که ارتش اسرائیل هویت یا ماهیت این وسیله نقلیه را تا سال ۲۰۱۴ فاش نکرد، حتی سال‌ها پس از اینکه خود Spike NLOS از طبقه بندی خارج شد. عملکرد موشک ضد تانک اسپایک در کل ۵ نسخه از موشک Spike NLOS از تاریخ توسعه آن وجود دارد که جدیدترین مدل آن Mk.۵ است، هرچند جزئیاتی در مورد تفاوت بین همه این موشک‌ها منتشر نشده است. با این حال، تفاوت‌های خارجی قابل توجهی بین مدل‌های Mk.۱ و Mk.۵ وجود دارد. به گزارش رویداد۲۴ دو نسخه مختلف از Spike NLOS با دو پیکربندی باله کاملاً متفاوت دیده شده است. نسخه قدیمی‌تر Mk.۱ دارای باله‌های دلتای کم‌عمق با الگوی صلیبی ۹۰ درجه، با لبه‌های دنباله‌ای مربعی شکل دراز است که در عقب قرار گرفته‌اند.

نمونه‌های Mk.۵ که در حال حاضر توسط رافائل ارائه می‌شود، دارای دو مجموعه موازی از باله‌های مستطیلی باریک در الگوی صلیبی ۹۰ درجه هستند، باله‌های جلویی بسیار بلند و در وسط موشک قرار دارند، باله‌های عقبی کوتاه (تقریبا مربع) هستند و در نزدیکی دم قرار دارد. باله‌ها نیز تا زمان پرتاب به دور بدنه پیچیده می‌شوند و باله‌های جلو به سمت الگوی فوق‌الذکر حرکت می‌کنند. Spike NLOS از یک جعبه پرتاب فلزی مستطیلی شکل پرتاب می‌شود. پوشش جلویی پرتابگر در قسمت زیرین لولا است و زمانی که موشک در شرف پرتاب است، باز می‌شود.

یک واحد پرتاب معمولاً دارای یک خوشه از چندین مورد از این پرتابگر‌ها است. Spike NLOS توسط دوربین هدایت می‌شود و از طریق یک کابل فیبر نوری به پلت فرم پرتاب متصل می‌شود. کابل فقط تا برد ۸ کیلومتری باز می‌شود که در آن نقطه از برق جدا می‌شود. اگر موشک به برد بیشتری پرتاب شود، از آن زمان به بعد با فرمان رادیویی کنترل می‌شود. در حالی که این امر Spike NLOS را مستعد پارازیت یا تداخل در برد‌های طولانی‌تر می‌کند، این نوع طراحی به دلیل مشکلات استفاده از کابل به طول ۲۵ کیلومتر ضروری بود. همه انواع کوچکتر Spike از هدایت دوربین مشابه استفاده می‌کنند، به جز Spike SR که با مادون قرمزهدایت می‌شود. نیروی محرکه موشک توسط یک موتورموشک سوخت جامد ارائه می‌شود، اگرچه اطلاعات کمی در مورد سیستم پیشرانه Spike NLOS منتشر شده است.

با توجه به برد فوق‌العاده‌اش، احتمالاً یک موتور موشک دو مرحله‌ای است که با پرواز در امتداد قوس بلند، موشک را تقویت می‌کند. سرجنگی اولیه اسپایک NLOS یک کلاهک HEAT شارژی شکل است که طبق گزارش‌ها می‌تواند حداقل ۷۰۰ میلی متر از زره فولادی نفوذ کند. این برای نفوذ Spike NLOS به زره تقریباً هر وسیله نقلیه زرهی در حال خدمت کافی است. مشخص نیست که آیا این کلاهک مجهز به شارژ پیش ساز برای شکست دادن زره‌های واکنشی انفجاری است یا خیر، اما احتمالاً مدل‌های جدیدتر اسپایک NLOS این ویژگی را دارند. کلاهک‌های جایگزین نیز توسط رافائل ارائه می‌شود، از جمله “Penetration-Blast-Fragmentation” (PBF). این یک نوع کلاهک دو منظوره انفجاری قوی (HEDP) است که برگرفته از طراحی کلاهک مورد استفاده در موشک انداز MATADOR و یک کلاهک HE-FRAG برای حداکثر اثر در برابر اهداف ضعیف‌تر است.

Spike NLOS از زمان جنگ لبنان در سال ۱۹۸۲ در تمام درگیری‌های اسرائیل مورد استفاده قرار گرفته است، اگرچه به دلیل پنهان کاری از سوی ارتش اسرائیل جزئیاتی از آن در دست نیست. نام این موشک در نشریات متعددی در خصوص استفاده از موشک‌های ارتش اسرائیل در مناطقی مانند نوار ذکر شده است. اخیراً موشک‌های Spike NLOS ارتش اسرائیل با درگیری موفقیت‌آمیز خود با سامانه ضدهوایی پانتسیر S۱ سوریه در برد بسیار زیاد توجهات را جلب کردند. عجیب‌ترین استفاده رزمی از Spike NLOS تا به امروز توسط نیرو‌های بریتانیایی در عراق و افغانستان انجام شده است. نیرو‌های مسلح بریتانیا با شناسایی شکاف توانایی خود در نبرد، به سرعت ۶۰۰ موشک اسپایک را در خودروی پرتابگر موشک ضد تانک Hafiz عملیاتی کردند که در سرویس خدمت بریتانیا Exactor نامیده شدند. در حالی که خودروی پرتابگر موشک ضد تانک Hafiz و ۲۰۰ موشک اول مستقیماً از ارتش اسرائیل دریافت شدند، موشک‌های باقیمانده طبق سفارش در دو شکل تغییر یافته مختلف تولید شدند.

این سه دسته به عنوان Exactor-۱ (موشک‌های سابق IDF NLOS Mk.۲)، Exactor-۲ (NLOS Mk.۵) تعیین شدند. رافائل به تولید و بازاریابی فعال Spike NLOS ادامه می‌دهد. این سامانه موشکی در حال حاضر در جمهوری آذربایجان، کلمبیا، اسرائیل، کره جنوبی و بریتانیا عملیاتی است و برای فیلیپین نیز سفارش داده شده است. طبق گفته گروه Teal، هزینه واحد یک Spike NLOS در سال ۲۰۱۹ تقریباً ۱۰۰۰۰۰ دلار بود. قایق‌های نیروی دریایی اسرائیل با موشک‌های اسپایک به سمت چند هدف در ساحل غزه حمله کردند.

انواع موشک‌های اسپایک

Spike NLOS Mk.۱ پیکربندی اولیه است. دارای باله‌های کم عمق به شکل دلتا در الگوی صلیبی ۹۰ درجه، با لبه‌های دنباله دار مربعی شکل دراز در عقب قرار گرفته اند.

Spike NLOS Mk.۲ یک نسخه بهبود یافته است که شبیه Mk.۱ است. نام بریتانیایی این موشک Exactor-۱ و بر اساس شاسی نفربر زرهی M۱۱۳ ساخته شده است.

Spike NLOS Mk.۳ نسخه دیگری است که احتمالاً همان ظاهر کلی با باله‌های دلتا شکل کوتاه مدل Mk.۱ را دارد.

Spike NLOS Mk.۴ یک نوع دیگر با ظاهر مشابه است. به احتمال زیاد موشک‌های Mk.۱، Mk.۲، Mk.۳ و Mk.۴ قابل تعویض هستند.

Spike NLOS Mk.۵ آخرین نسخه است که در حال حاضر توسط Rafael ارائه شده است. این موشک دارای دو مجموعه موازی از باله‌های مستطیلی باریک در یک الگوی صلیبی ۹۰ درجه است، باله‌های جلو بسیار بلند و در وسط موشک قرار دارند، باله‌های عقب کوتاه (تقریبا مربع) و در نزدیکی دم قرار دارند. باله‌ها تا زمان پرتاب به دور بدنه پیچیده می‌شوند و باله‌های عقب به همین شکل و باله‌های جلویی به سمت جلو و در الگوی فوق‌الذکر حرکت می‌کنند. نام بریتانیایی این موشک Exactor-۲ و توسط یک تریلر یدک‌کش شده بود.