محمد حسنی، عضو پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزشوپرورش، درباره برگزاری امتحانات هماهنگ در خرداد امسال برای دانش‌آموزان پایه ششم و نهم اظهار کرد: ارزشیابی در نظام آموزشی روشی برای تحقق دو اصل اساسی و مهم در نظام تربیت مدرسه‌ای است. آن دو اصل عبارتند از: اصل مسئولیت‌پذیری و اصل ارزشیابی و پاسخگویی.
به گزارش تسنیم، وی افزود: ارزشیابی درونی روشی برای تحقق اصل مسئولیت‌پذیری است و ارزشیابی بیرونی روشی برای تحقق اصل پاسخگویی. اصل مسئولیت‌پذیری به معنای آن است که هر فرد یا نظامی باید به تعهدات خود پایبندی داشته باشد. نظام تربیت رسمی و عمومی به مردم تعهد کرده است که با بهترین و پیشرفته‌ترین روش‌ها بهترین موقعیت‌های یادگیری را برای فرزندان این مرز و بوم رقم بزند.
عضو پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش گفت: ارزشیابی درونی برای این صورت می‌گیرد تا نقاط ضعف و قوت در نظام تربیت رسمی و عمومی شناسایی شوند و برای رفع و بهبود نقاط ضعف اقدامات مناسبی صورت گیرد. ارزشیابی‌های درونی توسط خود نظام تربیت مدرسه‌ای انجام می‌شود و ارزشیابی بیرونی با هدف بررسی کیفیت عملکرد نظام تربیت رسمی و عمومی انجام می‌گیرد.
حسنی با اشاره به اینکه ارزشیابی بیرونی با هدف پاسخگویی به تعهدات است، مطرح کرد: این ارزشیابی باید توسط نهاد بیرونی انجام گیرد و به گونه‌ای سیستمی تمامی عناصر نظام آموزشی مورد رصد و ارزیابی قرار بگیرد. نمونه آن آزمون‌های تیمز و پرلز است که تحت نظر یک نهاد بین‌المللی انجام می‌گیرد و داده‌های مناسبی برای ارزیابی قضاوت درباره عملکرد نظام ارائه می‌دهد.
وی ادامه داد: یکی از مهمترین دغدغه‌های نظام تربیت مدرسه‌ای، کیفیت یادگیری کودکان و نوجوانان این سرزمین است که با بودجه عمومی و مشارکت مردمی در مدارس در معرض فرصت‌های تربیتی و آموزشی قرار دارند. بر این اساس در راستای اصل مسئولیت‌پذیری باید کیفیت یادگیری دانش‌آموزان به طور منظم مورد بررسی قرار گیرد، برخی تصور می‌کنند که ارزشیابی دانش‌آموزان صرفاً برای دادن مدرک تحصیلی است اما این تصور دقیق نیست. کاربرد ارزشیابی بسیار بیشتر است، این ارزشیابی که برای بهبود یادگیری انجام می‌شود در سطح کلاس و مدرسه تا سطح ملی می‌تواند انجام شود.
حسنی افزود: نوع دیگری از ارزشیابی در نظام تربیت رسمی و عمومی رایج است که در راستای مسئولیت‌پذیری انجام می‌گیرد و آن هم ارزشیابی عملکرد دانش‌آموزان است تا کیفیت یادگیری آن‌ها پایش شود و به آن‌ها گواهی یادگیری مورد انتظار داده شود. این نوع از ارزشیابی‌ها در تمام پایه‌ها مانند امتحانات پایه دوازدهم، با هدف ارائه گواهی ارتقای پایه تحصیلی یا مدرک تحصیلی است، در سال‌های گذشته هم این نوع آزمون نهایی برای پایه ششم و نهم انجام شد اما با ورود رویکردهای ارزشیابی جدید این آزمون‌های نهایی یا هماهنگ از پایه‌های آخر دوره ابتدایی و راهنمایی (متوسطه اول) حذف شد.
عضو پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش بیان کرد: با تصویب سند تحول بنیادین بر اجرای این آزمون‌ها در پایان دوره‌های تحصیلی چهارگانه تأکید شد و نوعی بازگشت به گذشته را برای نظام تربیت رسمی و عمومی رقم زد، بعد از حدود بیش از یک دهه که از تصویب سند تحول بنیادین می‌گذرد، مدیران و تصمیم‌گیرندگان آموزش و پرورش، آزمون هماهنگ ملی را در پایه‌های ششم و نهم عملیاتی کردند.
وی گفت: به نظر می‌رسد با توجه به گزارش‌هایی که از نتایج آزمون‌های سنجش عملکرد نظام که از طریق مطالعات تیمز و پرلز انجام می‌گیرد مبنی بر کاهش کیفیت یادگیری دانش‌آموزان ایرانی تلاش شده است آزمون‌های نهایی هماهنگ در پایه‌های ششم و نهم برای تضمین کیفیت یادگیری دانش‌آموزان اجرا شود.
عضو پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: آثار روان‌شناختی و جامع‌شناختی آزمون هماهنگ در پایان دوره ابتدایی برای کودکان و نظام آموزش ابتدایی بسیار نگران‌کننده است. بسیاری که دغدغه کیفیت یادگیری در دوره ابتدایی را دارند این آزمون‌های هماهنگ ملی را یک تهدید برای ارزشیابی کیفی توصیفی تلقی می‌کنند. امیدوارم که رویکرد تضمین کیفیت با روش آزمون‌های نهایی که اخیراً توسط وزارت آموزش و پرورش اتخاذ شده و به پایه ششم هم تسری پیدا کرده است با واقع‌بینی به سمت رویکرد تشدید کیفیت با رویکرد ارزشیابی برای یادگیری بهتر چرخش داشته باشد.
حسنی متذکر شد: باید بسیار مراقب آثار اجرایی آزمون‌های نهایی بود چون این آزمون‌ها در نهایت به یک کنکور زود هنگام تبدیل شده و آثار ناگواری را برای دوره ابتدایی خواهد داشت ضمن اینکه روش خوبی برای تحقق اصل مسئولیت‌پذیری نخواهد بود، اگر قرار است نظام تربیت رسمی و عمومی تلاش کند بهترین یادگیری ممکن برای دانش‌آموزان رقم بخورد باید به طور مستمر در فرصت‌هایی عملکرد دانش‌آموزان را رصد و ارزیابی کند و بر اساس یافته‌ها و داده‌های این ارزیابی‌ها اقدامات اصلاحی و مداخله‌ای را از سطح خانواده، کلاس، مدرسه، منطقه، استان و ملی انجام دهد.
عضو پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش بیان کرد: بهتر است برای این منظور، آزمون‌های ملی و هماهنگ در پایه‌های پنجم و هشتم برگزار شود البته باید توجه داشت که هرگز نباید این آزمون‌ها را برای رتبه‌بندی دانش‌آموزان مورد استفاده قرار داد. یعنی نباید نگاه جامعه به این آزمون‌ها به عنوان آزمون‌های خطیر و حساس باشد بنابراین باید به این نکته توجه شود که اطلاعات حاصل از این آزمون‌ها مبنای اقدامات اصلاحی قرار گیرد.
وی در پایان گفت: در واقع داده‌های این آزمون فرصتی برای معلمان، مدیران مدارس و ستاد وزارت آموزش و پرورش باشد تا اقدامات اصلاحی را برای رفع مشکلات یادگیری دانش آموزان انجام دهند. این آزمون‌ها به معنای دنبال کردن رویکرد ارزشیابی برای یادگیری بهتر است که در راهبرد ارزشیابی کیفی توصیفی دوره ابتدایی دیده شده است. بر اساس این دیدگاه ماهیت حمایتی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی حتی در آزمون‌های فراگیر ملی آشکار می‌شود. تاکید می‌کنم که یافته‌های این آزمون‌ها نباید برای رتبه بندی دانش آموزان و مدارس مورد استفاده قرار گیرد بلکه باید دستمایه مداخلات روشمند و اصلاحی برای رفع موانع یادگیری دانش آموزان قرار گیرد.
