دسامبر ۲۰۲۲، یحیی سنوار، رئیس دفتر سیاسی حماس در نوار غزه طی یک سخنرانی در جمع تعداد زیادی از ساکنان غزه به اسرائیلی‌ها هشدار داد که به سراغ آن‌ها خواهد آمد: «به سراغ شما می‌آییم. اگر خدا بخواهد، با سیلی خروشان به سراغ شما می‌آییم. با طوفانی بی‌پایان از مبارزان به سراغ شما می‌آییم». کمتر از ۱۰ ماه بعد، در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، هزاران نفر از نیروهای نظامی حماس توانستند از حصارهای امنیتی نوار غزه عبور کرده و با رساندن خود به روستاهای اسرائیلی‌نشین یکی از بدترین شکست‌های نظامی را از زمان تشکیل (رژیم) اسرائیل به تل‌آویو تحمیل کنند.
به گزارش هم میهن، در فاصله کوتاهی پس از این غافلگیری امنیتی و نظامی بزرگ، یوآو گالانت، وزیر دفاع کابینه نتانیاهو درباره یحیی سنوار گفت که «او فقط مدت محدودی زنده خواهد بود» و سایر مقام‌ها و رسانه‌های (رژیم) اسرائیلی نیز در توصیف او عبارت «مرده متحرک» را به کار بستند تا مشخص شود که سنوار یکی از اصلی‌ترین اهداف اسرائیل خواهد بود. با گذشت بیش از ۶ ماه از آغاز حمله نظامی اسرائیل به غزه، نه‌تنها اهدافی چون «نابودی حماس» و «آزادسازی گروگان‌ها» محقق نشده بلکه ارتش (رژیم) اسرائیل در دستیابی به سنوار هم ناکام بوده است. اما ابراهیم یحیی سنوار، ۶۱ساله کیست، چه گذشته‌ای را از سر گذرانده و چه ویژگی‌هایی دارد که تا این اندازه برای اسرائیل مهم به نظر می‌رسد؟
یحیی سنوار سال ۱۹۶۲ در کمپ پناهندگان خان یونس به دنیا آمد. خان یونس منطقه‌ای در نوار غزه است که در آن زمان و تا قبل از جنگ ۱۹۶۷ اعراب و اسرائیل تحت حاکمیت مصر قرار داشت. خانواده پدری او در طول دورانی که اعراب به آن «نکبة» یا «نکبت» می‌گفتند مجبور شده بودند از شهر المجدل خارج شوند و به نوار غزه بروند. صدها هزارنفر از فلسطینی‌ها در دوره «نکبت» از خانه‌های خود آواره شدند و درحالی‌که اغلب خانه، زمین و دارایی‌هایی داشتند، در نهایت زندگی سخت، فقیرانه و پر از محرومیت را در اردوگاه‌های پناهندگی گذراندند. اسرائیل بعدها نام این شهر را به «اشکلون» تغییر داد.
زمانی که اسرائیل در سال ۱۹۶۷ توانست اعراب را شکست دهد و منطقه نوار غزه را به اشغال خود دربیاورد، سنوار تنها ۵ سال داشت. همرزمان او می‌گویند هربار که سنوار می‌خواهد از اشغالگری اسرائیل صحبت کند به روزهایی بازمی‌گردد که کودکی سختی را در کمپ پناهندگان می‌گذراند و خانواده او باید برای زنده نگه داشتن سنوار و خواهران و برادرانش می‌جنگیدند.
تجربه زیستن در سایه اشغالگری اسرائیلی‌ها باعث شد سنوار که در سال‌های بعد نیز زخم‌های عمیقی از اسرائیلی‌ها خورد، در دشمنی با (رژیم) اسرائیل پافشاری بیشتری نسبت به برخی همدوره‌ای‌های خود داشته باشد.
سنوار دوره دبیرستان و دانشگاه را در غزه گذراند و در سال ۱۹۸۲ با مدرک لیسانس در رشته ادبیات عربی از دانشگاه غزه فارغ‌التحصیل شد. به گفته دوستان و نزدیکانش او در دوره دانشجویی مشارکت زیادی در فعالیت‌های سیاسی و اعتراضی داشت و با جریان‌های ملی‌گرای فلسطینی و جریان‌های اسلامی ارتباط گرفته بود.
در سال ۱۹۸۵ یعنی در دوره‌ای که جنبش حماس تأسیس نشده بود، سنوار نهاد کوچکی به نام «المجد» را تأسیس کرد که هدفی مشخص داشت. این سازمان کوچک تلاش می‌کرد فلسطینی‌هایی که با اسرائیل همکاری کرده و اطلاعات جنبش‌های فلسطینی را در اختیار اسرائیلی‌ها قرار می‌دادند، شناسایی کند و در مرحله بعد آن‌ها را هدف قرار دهد.
با تأسیس حماس در سال ۱۹۸۷، المجد در ساختار اطلاعاتی حماس ادغام شد. سنوار جوان در آن زمان با شیخ احمد یاسین یکی از مؤسسان حماس روابط نزدیکی داشت و او را «راهنما» و «دوست» خود می‌نامید. بسیاری از مورخین می‌گویند شیخ احمد یاسین تأثیر بسیار زیادی بر سنوار داشت و این تأثیر هنوز هم در تصمیمات و تفکر سنوار قابل مشاهده است. شیخ احمد یاسین در سال ۲۰۰۴ توسط اسرائیل ترور شد.
روایت‌هایی که از این دوره از زندگی سنوار وجود دارد می‌گوید او در فعالیت‌های مربوط به انتفاضه اول بسیار فعال بود. در اعتراضات شرکت می‌کرد، در عملیات‌های اطلاعاتی حماس شرکت می‌کرد و یک لحظه از تلاش در این مسیر دست بر نمی‌داشت. یحیی سنوار که پیشتر یک بار در سال ۱۹۸۲ در دوره دانشجویی از سوی اسرائیلی‌ها بازداشت شده بود، در سال ۱۹۸۸ یک بار دیگر بازداشت شد. او چند هفته‌ای در بازداشت بود و پس از آزادی به فعالیت‌های خود ادامه داد. چند ماه بعد اسرائیلی‌ها یک بار دیگر سنوار را بازداشت کردند اما این بار او به اتهام قتل ۴ فلسطینی، از سوی دادگاهی در اسرائیل به حبس ابد محکوم شد و به زندان افتاد.
براساس داده‌هایی که در منابع رسمی حماس وجود دارد، یکی دیگر از فعالیت‌های عمده سنوار در دوره پیش از بازداشت آخر، استخدام نیرو برای سرویس اطلاعاتی حماس بود.
میشل کوبی، بازجوی اسرائیلی شین‌بت (سرویس اطلاعات داخلی اسرائیل) که مدعی است بیش از ۱۵۰ ساعت در زندان از یحیی سنوار بازجویی کرده، درباره او به روزنامه واشنگتن‌پست گفته است: «من مردی را دیدم که بسیار باهوش بود و به هرکاری که انجام داده بود، عمیقاً باور داشت.»
کوبی در مصاحبه‌ای دیگر می‌گوید: «اولین پاسخ و واکنش سنوار به این حکم، آغاز یادگیری زبان عبری بود. او تمام کتاب‌هایی که درباره شخصیت‌های تأثیرگذار اسرائیل و جنبش صهیونیست نظیر مناخیم بگین، ولادیمیر ژابوتینسکی و اسحاق رابین نوشته شده بود، خواند. می‌توانم بگویم او در زندان از پایین تا بالای ما را یاد گرفت.»
شخصیت سنوار به‌گونه‌ای بود که روزنامه فایننشال‌تایمز سال ۲۰۲۳ بخشی از یک گزارش سرویس‌های اطلاعاتی اسرائیل درباره شخصیت سنوار را که در دوره زندانی بودن او نوشته شد، منتشر کرد. در این گزارش آمده است: «او مقتدر و با نفوذ است. در زندان مورد قبول اکثر زندانیان است. استقامات بسیار بالایی دارد، توانایی حیله‌گری، دستکاری روانی و حفظ راز حتی در زندان را داراست و می‌تواند جمعیت زیادی را رهبری کند.»
سرهنگ بتی لاهات، مسئول بازنشسته اطلاعات زندان‌های اسرائیل در مصاحبه‌ای پیرامون رفتارهای سنوار در زندان گفته است: «او از وقت‌های آزادش برای یادگیری تا حد توان استفاده می‌کرد. او تلاش می‌کرد تا درباره اسرائیل و ذهنیت اسرائیلی‌ها بیشتر و بیشتر یاد بگیرد. او وقتش را صرف شناخت دشمنش کرد. هر روز روزنامه‌های اسرائیلی را می‌خواند و خیلی روان هم به عبری صحبت می‌کرد.»
یک بازجوی دیگر شین‌بت که از او با نام «یاری» نام برده شده، سنوار را فردی «نترس» توصیف کرده که در مدت زندان تماماً به جمع‌آوری اطلاعات مشغول بود. روزنامه واشنگتن‌پست نوشته است که «در زمان انتفاضه دوم، او رهبر زندانیان وابسته به حماس در زندان بود و اعتصاب‌های گسترده‌ای را به راه انداخت تا بتواند به برخی خواسته‌هایش در زندان برسد و شرایط را برای اسرائیل سخت کند.»
یحیی سنوار به ۴ بار حبس ابد محکوم شده بود و روی کاغذ آزادی او ممکن به نظر نمی‌رسید اما مجموعه‌ای از تحولات و یک عملیات حماس که به اسیر شدن یک سرباز اسرائیلی منجر شد، همه چیز را تغییر داد.
۲۵ ژوئن ۲۰۰۶، نیروهای حماس در عملیاتی که محمد سنوار، از فرماندهان نظامی حماس و برادر کوچکتر یحیی سنوار در آن نقش داشت، گیلاد شالیت، یک سرباز اسرائیلی را اسیر و به داخل نوار غزه منتقل کردند. شالیت برای ۵ سال در نوار غزه زندانی بود و سرانجام طی توافق تبادل زندانیان میان دولت وقت (رژیم) اسرائیل به نخست‌وزیری بنیامین نتانیاهو و حماس در سال ۲۰۱۱ در ازای آزادی ۱۰۲۷ زندانی فلسطینی آزاد شد.
ارشدترین و مشهورترین زندانی که در آن زمان از زندان‌های (رژیم) اسرائیل رهایی یافت، یحیی سنوار بود که به نوار غزه بازگشت.
سنوار که با تجربه زیاد از مواجهه با اسرائیلی‌ها و با دانش زیاد زبانی و سیاسی از اسرائیل به غزه بازمی‌گشت در زمان آزادی ۴۹ سال سن داشت و آماده بود که خیلی زود به رده‌های ارشد رهبری حماس برسد.
او در زمان بازگشت محبوبیت زیادی میان مردم غزه داشت و خیلی زود توانست پله‌های ترقی را در درون ساختار حماس طی کند و به رده‌های ارشد فرماندهی و رهبری سیاسی در این گروه برسد.
سنوار در یکی از اولین سخنرانی‌ها پس از آزادی از زندان‌های (رژیم) اسرائیل خواستار اقدامات فوری حماس برای آزادی باقی زندانیان فلسطینی در بند اسرائیل شد: «آزادسازی زندانیان و شیوه‌هایی که برای این امر می‌توان استفاده کرد باید خیلی زود به یک برنامه عملی برای حماس تبدیل شود.»
او که سال‌ها زندانی بود و از رنج زندانیان آگاهی داشت به این مسئله متعهد ماند و بعدها نیز از جمله در ۷ اکتبر از اسیر کردن اسرائیلی‌ها برای مبادله آن‌ها با زندانیان فلسطینی به‌عنوان یک راه برای آزادسازی فلسطینی‌ها استفاده کرد.
برخی تحلیلگران که سال‌ها فعالیت‌های حماس را دنبال کرده‌اند معتقدند با اضافه شدن سنوار به رده‌های بالای ساختار سیاسی حماس، این گروه تغییرات زیادی داشت و فاصله میان فرماندهان نظامی و فرماندهان سیاسی بسیار کمتر از قبل شد.
۶ سال پس از آزادی، سنوار در سال ۲۰۱۷ با تصدی مقام رئیس دفتر سیاسی حماس در نوار غزه به ارشدترین مقام حماس در غزه تبدیل شد و براساس یک مصاحبه او با الجزیره، وعده داد که نوار غزه سیاست «مقاومت صلح‌آمیز و مردمی» را در پیش خواهد گرفت. او در سال ۲۰۲۱، برای یک دوره ۴ساله دیگر به‌عنوان رئیس دفتر سیاسی حماس در غزه انتخاب شد و دست‌کم تا سال ۲۰۲۴ در این مقام باقی ماند.
سنوار در طی سال‌های رهبری حماس در غزه یکی از منتقدین جدی محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین به شمار می‌رفت و بارها به انتقاد از عباس پرداخت.
او در یکی از مهم‌ترین سخنرانی‌هایش در سال ۲۰۲۳، در مراسم سی‌وپنجمین سالگرد تأسیس حماس جملاتی بسیار کلیدی بر زبان آورد. سنوار تأکید کرد: «ما باید به مقاومت در کرانه باختری شانسی برای شعله‌ور شدن بدهیم.»
او همچنین پیش‌بینی کرد در سال ۲۰۲۳ و پس از روی کار آمدن یکی از راستگرایانه‌ترین دولت‌های تاریخ (رژیم) اسرائیل، «تقابلی علنی» با رژیم اسرائیل در راه باشد. در همین سخنرانی بود که سنوار یک پیام مهم برای اسرائیلی‌ها داشت: «به سراغ شما خواهیم آمد.»
از نگاه اسرائیلی‌ها سنوار کسی است که «تا آخرین لحظه مبارزه می‌کند» و امکان صلح با او وجود ندارد اما نگاهی ریزبینانه‌تر به اظهارات و مواضع سیاسی یحیی سنوار به مسئله صلح و راه‌حل مسئله فلسطین نشان می‌دهد او کسی است که به راه‌حل‌های عملگرایانه باور دارد. سنوار در سال ۲۰۰۷ طی مصاحبه‌ای تلویزیونی که در زندان انجام شد، صحبت‌های قابل توجهی را پیرامون مسئله صلح مطرح کرد.
او خطاب به اسرائیلی‌ها گفت که بهتر است از آتش‌بس با حماس حمایت کنند و افزود: «ما می‌دانیم که اسرائیل بیش از ۲۰۰ کلاهک هسته‌ای دارد. ما می‌دانیم که اسرائیل قوی‌ترین نیروی هوایی منطقه را دارد. ما نمی‌توانیم اسرائیل را نابود کنیم.»
سنوار اما همزمان تأکید کرد که مقاومت هم راه‌های خود را برای ضربه زدن به اسرائیل دارد. رهبر حماس در نوار غزه مصاحبه مهمی هم در سال ۲۰۱۷ با روزنامه یدیعوت آحارانوت انجام داد. او در این مصاحبه گفت که «یک جنگ جدید به نفع هیچ کس نیست و قطعاً به نفع ما هم نیست».
او تأکید کرد: «من نمی‌گویم که دیگر نخواهم جنگید، من می‌گویم که جنگ‌های بیشتر را نمی‌خواهم. می‌خواهم محاصره تمام شود.»
سنوار گفت: «بسیار مهم است که یک مسئله را آشکار کنم. اگر ما مورد حمله قرار بگیریم از خودمان محافظت خواهیم کرد و مانند همیشه جنگی دیگر در راه خواهد بود. شما هم به‌عنوان خبرنگار بار دیگر به اینجا خواهید آمد و من به شما خواهم گفت که جنگ مسئله‌ای را از دو طرف حل نمی‌کند.»
در هفته‌های اخیر به‌رغم درگیری‌های گسترده در غزه و کشته شدن هزاران نفر از جمله زنان و کودکان، همزمان مذاکراتی هم برای آتش‌بس و تبادل اُسرا میان اسرائیل و حماس در جریان است.
(رژیم) اسرائیل و متحدان غربی تل‌آویو از جمله آمریکا تلاش دارند به حماس برای پذیرش پیشنهادهای (رژیم) اسرائیل فشار بیاورند اما حماس می‌گوید برای برقراری آتش‌بس و حصول توافق، باید اصلاحات اساسی در این پیشنهادها صورت بگیرد.
آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا در روزهای گذشته در این باره گفت: «بسیار امیدوارم که حماس با پیشنهاد آتش‌بس در نوار غزه و آزادی گروگان‌ها موافقت کند.»
او تأکید کرد: «شما باید تصمیم بگیرید، و باید خیلی سریع تصمیم بگیرید.» حماس نظر متفاوتی دارد. به گزارش المیادین، روز یکشنبه ۲۸ آوریل، یک عضو ارشد مقاومت فلسطین اعلام کرد که حماس در حال بررسی پیشنهاد رژیم اسرائیل در مذاکرات آتش‌بس است، اما پیش‌بینی می‌شود، «در صورتی که اصلاحات اساسی روی آن صورت نگیرد»، مورد قبول واقع نشود.
نگاهی به مواضع رهبران ارشد حماس نشان می‌دهد آن‌ها انعطاف‌هایی را در مواضع خود داشته‌اند اما دولت نتانیاهو حاضر نیست برخی از حقوق اساسی مردم فلسطین را بپذیرد. خلیل الحیه، از فرماندهان ارشد حماس اعلام کرد در صورت اجرای «راه‌حل دوکشوری» و تشکیل کشور فلسطین براساس مرزهای سال ۱۹۶۷، این گروه با آتش‌بس دست‌کم پنج‌ساله با اسرائیل موافقت کرده و حماس نیز در چارچوب «حزب سیاسی» شاخه نظامی خود را منحل می‌کند.
الحیه در مصاحبه با «آسوشیتدپرس» گفت، حماس از تشکیل «کشور فلسطینی با حاکمیت کامل در کرانه باختری و نوار غزه و بازگشت آوارگان فلسطینی مطابق با قطعنامه‌های بین‌المللی» استقبال کرده و «در صورت تحقق این خواسته‌ها، شاخه نظامی حماس منحل خواهد شد.»
الحیه، یکی از نمایندگان حماس در مذاکرات مبادله گروگان‌های اسرائیلی و زندانیان فلسطینی است. او تصریح کرد، به‌منظور تشکیل کشور واحدی در غزه و کرانه باختری، حماس قصد پیوستن به «سازمان آزادی‌بخش فلسطین» را دارد.
این پیشنهاد در گذشته نیز از سوی برخی رهبران گروه حماس از جمله سنوار مطرح شده بود اما توجهی به آن نشد.
بسیاری از تحلیلگران و مقام‌های سیاسی تأکید دارند باید آتش‌بس برقرار شود تا امکان به نتیجه رسیدن مذاکرات وجود داشته باشد. استفان سژورنی، وزیر امور خارجه فرانسه، در ابتدای هفته جاری در این باره گفت: «مذاکرات درباره آتش‌بس در غزه در حال پیشرفت است. کارها رو به جلو است، اما شما همیشه باید در این بحث‌ها و مذاکرات مراقب باشید. وضعیت غزه فاجعه‌بار است و ما به آتش‌بس نیاز داریم.»
هیئت حماس روز سه‌شنبه ۳۰ آوریل برای تکمیل گفت‌وگوها و بررسی پیشنهاد آتش‌بس قاهره را ترک کرد و قرار است مجدداً با یک پاسخ مکتوب به مصر بازگردد.
جنبش حماس در نامه‌ای به سایر گروه‌های مقاومت فلسطین اعلام کرد هیئت این جنبش به قاهره رفت و مذاکراتی درباره پیشنهاد اخیر آتش‌بس انجام داد. این هیئت به توضیحات و نکات میانجی‌های مصری و قطری درباره جزئیات پیشنهاد اخیر گوش داد.
براساس گزارش رسانه‌های مصری هیئت حماس به ریاست خلیل الحیه شامگاه دوشنبه قاهره را ترک کرد. این رسانه‌ها گزارش دادند هیئت حماس مجدداً با یک پاسخ مکتوب به قاهره بازمی‌گردد. دوشنبه سامح شکری، وزیر خارجه مصر از وجود پیشنهادی درباره آتش‌بس غزه خبر داد و از طرف‌های فلسطینی و اسرائیلی خواست آن را بررسی کنند.
خبرگزاری رویترز نیز به نقل از یک منبع آگاه در مذاکرات اعلام کرد احتمالاً حماس به پیشنهاد تل‌آویو برای آتش‌بس چندمرحله‌ای که شنبه آن را دریافت کرده است، پاسخ بدهد. به گفته این منبع، این پیشنهاد شامل آزادی کمتر از ۴۰ اسیر در ازای آزادی فلسطینی‌ها از زندان‌های رژیم اسرائیل است. مرحله دوم نیز شامل یک دوره آرامش پایدار است. بعد از مرحله اول رژیم اسرائیل اجازه آزاد تردد بین شمال و جنوب غزه را خواهد داد و نیروهای این رژیم به صورت جزئی از نوار غزه عقب‌نشینی خواهند کرد.
روزنامه هاآرتص نیز نوشت یک هیئت اسرائیلی روز سه‌شنبه برای برگزاری مذاکرات با مسئولان مصری درباره خواسته حماس برای آتش‌بس کامل در غزه به قاهره می‌رود. محور مذاکرات این خواسته حماس است.
برخی منابع (رژیم) اسرائیل مدعی هستند که سنوار از جمله مقاماتی در حماس است که شرایط پیشنهادی اسرائیل را کافی نمی‌داند. ماکور ریشون نوشته است سنوار «آماده شنیدن پیشنهاد توافقی که شامل توقف جنگ و خروج ارتش اسرائیل از غزه نباشد، نیست.»
