وزیر دفاع روسیه از مجهز شدن نیرو‌های مسلح این کشور به سامانه دفاع ضدموشکی اس-۵۰۰ تا پایان امسال خبر داد. به این بهانه نگاهی داریم به تاریخچه و قابلیت‌های این سامانه پدافندی که ادعا می‌شود می‌تواند موشک‌های هایپرسونیک را نیز رهگیری کند.
به گزارش خبرآنلاین، «سرگئی شویگو» وزیر دفاع روسیه اعلام کرد که نیرو‌های مسلح روسیه در سال جاری، اولین محموله از سامانه موشکی پدافند هوایی نسل بعدی اس-۵۰۰ را دریافت خواهند کرد. اعلامیه وزیر دفاع روسیه که از سوی خبرگزاری دولتی TASS گزارش شده، نشان‌دهنده پیشرفت قابل‌توجهی در توانایی‌های نظامی روسیه است.
شویگو تصریح کرده است که سامانه اس-۵۰۰ در دو نوع تحویل می‌شود: سامانه‌های موشکی دوربرد دفاع هوایی و مجتمع‌های دفاع ضد موشکی. علاوه بر این، برنامه‌ریزی‌های گسترده‌ای برای تأمین سامانه‌های دفاعی دیگر ازجمله سامانه‌های موشکی پدافند هوایی S-۴۰۰ و S-۳۰۰ V ۴، سامانه‌های موشکی Buk-M ۳ و Tor-M ۲ U و ایستگاه‌های راداری نسل بعدی در دست اجرا است.
سامانه پدافند S-۵۰۰ که به سیستم دفاع هوایی پرومتئوس معروف است، در شرکت دفاع هوایی و فضایی Almaz-Antey توسعه پیدا کرده و برای خنثی کردن طیف گسترده‌ای از تهدیدات ناشی از فناوری‌های هوافضای فعلی و آینده در ارتفاعات و سرعت‌های مختلف طراحی شده است.
توسعه اس-۵۰۰ از سال ۲۰۱۰ (۱۳۸۹) و به دنبال استقرار موفق سامانه اس-۴۰۰ روسیه آغاز شد. طراحی این سامانه، نخست در سال ۲۰۱۱ تکمیل شد، اما تولید پیوسته آن با تأخیر‌های متعددی همراه بوده به‌طوری‌که بر اساس آخرین پیش‌بینی‌ها، تولید منظم و پیوسته آن از سال ۲۰۲۵ آغاز خواهد شد.
اس-۵۰۰ قرار است که بازی پدافند را تغییر دهد؛ چراکه بنا به اعلام مقامات رسمی روسیه، این سامانه می‌تواند با هواپیما‌های نسل پنجم (پنهان‌کار و رادارگریز)، ماهواره‌های مدار پایین و طیفی از تهدیدات موشکی مقابله کند. البته سامانه اس-۵۰۰ آزمایش‌های سختی را برای تأیید قابلیت‌های خود انجام داده است.
در ماه مه ۲۰۱۸ (اردیبهشت ۱۳۹۷)، روسیه اعلام کرد که «طولانی‌ترین آزمایش موشکی زمین به هوای جهان» را انجام داده و با هدف قرار دادن موفق هدفی در فاصله نزدیک به ۴۸۲ کیلومتر، توان این سیستم را نشان داد. همچنین در زمستان گذشته، گزارش‌هایی منتشر شد که S-۵۰۰ به طور مؤثر، اهداف هایپرسونیکی را ردیابی و رهگیری کرده است که انعطاف‌پذیری و مناسب بودن آن را در شرایط متغیر امنیتی برجسته‌تر می‌کند.
روسیه ادعا می‌کند که سامانه موشکی ضدهوایی اس-۵۰۰ توانایی مقابله مؤثری با طیف گسترده‌ای از تهدید‌های هوایی فعلی و آینده ناشی از دشمنان بالقوه در ارتفاع‌ها و سرعت‌های مختلف دارد.
یکی از ویژگی‌های برجسته این سیستم، توانایی ظاهری آن در خنثی کردن تهدیدات در ارتفاعات و سرعت‌های مختلف است. همچنین انعطاف‌پذیری بالای آن در برابر تداخل الکترونیکی، بقای آن را در سناریو‌های جنگی چالش‌برانگیز افزایش می‌دهد و از کارایی آن حتی در مواجهه با تاکتیک‌های پیچیده جنگ الکترونیکی اطمینان حاصل می‌کند.
اس-۵۰۰ که به‌عنوان جانشین سیستم‌های موشکی قدیمی A-۱۳۵ طراحی شده، قرار است مکمل سیستم‌های اس-۴۰۰ روسیه باشد و شبکه دفاعی جامعی را تشکیل دهد. هدف از استقرار آن، حفاظت از مراکز مهم اداری و صنعتی در روسیه و تقویت زیرساخت امنیت ملی در برابر تهدیدات هوابرد است.
سامانه S-۵۰۰ مانند اسلاف خود در زرادخانه دفاع هوایی روسیه، سازگاری را به‌عنوان ویژگی اصلی خود به نمایش می‌گذارد. این سامانه متناسب با تهدیدات، قادر به پرتاب انواع مختلفی از موشک‌ها و الزامات عملیاتی خاص است که تطبیق‌پذیری و کارایی آن را در مقابله با خطرات در حال تکامل هوایی افزایش می‌دهد.
بر اساس جزئیات منتشرشده در مرکز مطالعات بین‌المللی و استراتژیک، اس-۵۰۰ شامل چهار فروند موشک زمین به هوای دوربرد ۴۰ N ۶ M یا دو رهگیر ۷۷ N ۶ است که روی یک پرتابگر نصب شده‌اند. موشک‌های دوربرد ۴۰ N ۶ M تا ۴۰۰ کیلومتر برد مؤثر دارند، درحالی‌که رهگیر‌های سری ۷۷ N ۶ می‌توانند تا شعاع ۶۰۰ کیلومتری را پوشش دهند.
این سامانه از مجموعه راداری پیچیده‌ای بهره می‌برد که به ازای هر باتری از چهار وسیله نقلیه راداری تشکیل می‌شود. این مجموعه شامل رادار شناسایی ۹۱ N ۶ E (M) باند S، رادار شناسایی ۹۶ L ۶-TsP باند C، رادار درگیری چند حالته ۷۶ T ۶ و رادار درگیری ضد موشک بالستیک ۷۷ T ۶ است.
این سامانه‌های راداری پیشرفته به اس-۵۰۰ امکان می‌دهند تا اهداف بالستیک و هوابرد را در فواصل قابل‌توجهی شناسایی کند به‌طوری‌که شعاع شناسایی تا ۲۰۰۰ کیلومتر برای اهداف بالستیک و ۸۰۰ کیلومتر برای تهدیدات هوابرد گسترش می‌یابد. ارتفاع اوج پرواز موشک‌های رهگیر حدود ۱۸۵ کیلومتر اعلام شده است. سیستم اس-۵۰۰ می‌تواند طی ۳ تا ۴ ثانیه پس از شناسایی هدف، واکنش نشان دهد و هم‌زمان علیه ۱۰ هدف وارد عمل شود.
کرملین همچنین ادعا کرده است که اس-۵۰۰، تنها سلاحی است که می‌تواند موشک‌های هایپرسونیک کینژال روسیه را رهگیری کند. موشک کینژال که از هوا پرتاب می‌شود، به دلیل سرعت‌های فراصوت (هایپرسونیک، بیشتر از ۵ ماخ) و مانورپذیری‌اش، چالش مهمی را علیه سیستم‌های دفاعی و پدافندی ایجاد می‌کند. در مقابل، اوکراینی‌ها مدعی شده‌اند که موشک‌های هایپرسونیک کینژال را با سامانه آمریکایی پاتریوت در جنگ جاری سرنگون کرده‌اند.
شایان ذکر است که هزینه هر سیستم اس-۵۰۰ در حال حاضر ۲٫۵ میلیارد دلار برآورد شده است.
