۱۴۰۲ سال بازگشت بازار سپرده به رالی دارایی‌ها بود. روند کم‌رمق بازار‌های ارز و طلا در نیمه نخست سال در کنار افزایش سقف سود سپرده بانکی در ماه‌های پایانی، سبب شد تا یک رقابت تنگاتنگ میان نرخ سود سپرده بانکی و بازدهی بازار‌های ارز و طلا شکل بگیرد. سیاست افزایش نرخ سود در کنار ثبات نسبی نرخ دلار سبب شد تا قدرت بازار ریالی در مقابل سایر بازار‌های غیر ریالی حفظ شود که البته تداوم این روند می‌تواند برای ثبات بازار‌ها و کاهش نرخ تورم مفید باشد.
«دنیای‌اقتصاد» در یک گزارش تحلیلی به بررسی این رقابت و همچنین روند دلار ۱۴۰۲ پرداخته است. نماگر اصلی بورس تهران نیز، با پشت سرگذاشتن سالی پرماجرا، با بازدهی ۱۰.۲درصدی به کار خود پایان داد. در سالی که گذشت نماگر هموزن، بازدهی ۲۵درصدی را برای سهامداران به همراه داشت. یک تصویر ماندگار از رالی۱۴۰۲ بازار‌های دارایی، «جاماندن بورس در بازدهی یک‌ساله» است؛ آنچه این باخت را برای سهامداران رقم زد، عمدتا «تحمیل ریسک‌های تصمیم‌گیری سیاستگذار» بود.
در سالی که گذشت بازار پول به رقابت میان شاخص‌های دارایی بازگشت. در حالی که در سال‌های پیشین عمدتا شاخص بازدهی بازار‌های ارز و طلا اختلاف چشمگیری با نرخ سود سپرده‌های بانکی داشت، امسال سرمایه‌گذاران بازار پول پا به پای دیگر رقبای خود پیش آمدند. رتبه‌های اول تا سوم بازدهی سالانه ۱۴۰۲ به ترتیب در اختیار دلار آزاد با ۲۵.۷۸ درصد، گرم طلای ۱۸ عیار با ۲۵ درصد و نرخ سود سپرده بانکی با ۲۴ درصد سود است. البته این در حالی است که شارژ بازار‌های ارز و طلا در اسفند ماه سبب این ترکیب شد و تا انتهای بهمن رتبه نخست بازدهی ۱۱ ماهه از آن سود سپرده بانکی بود.
به عقیده کارشناسان، کارنامه بانک مرکزی در خصوص کنترل نوسانات بازار ۱۴۰۲ مثبت است. یک نگاه کلی به نمودار سالانه قیمت دلار آزاد نشان می‌دهد که نرخ این ارز، سال نسبتا کم نوسانی را پشت سر گذاشته است؛ این مساله در خصوص بازه زمانی انتهای بهار تا ابتدای پاییز که نرخ دلار حدود ۳ ماه زیر سقف قیمت ۵۰ هزار تومانی معامله می‌شد، پررنگ‌تر است.
همچنین شاخص‌های طلایی مانند نیم و ربع سکه نیز در سالی که گذشت روند بسیار کم رمقی را پشت سر گذاشتند. به‌طور مثال بازدهی از ابتدای سال نیم سکه تا روز‌های میانی زمستان منفی بود و ربع سکه نیز رفتاری مشابه با برادر بزرگ‌تر خود داشت. به‌طور کلی دمای بازار‌ها در نیم سال دوم ۱۴۰۲ افزایش یافت. ریسک‌های سیاسی ناشی از تحولات نظامی منطقه با تقویت انتظارات تورمی فعالان بازار میزان تقاضا را در نیم سال دوم افزایش داد و موجب رشد نرخ‌ها شد.
از نکات مهم و قابل توجه بازار ۱۴۰۲ می‌توان به افزایش جذابیت بازار پول اشاره کرد. در سال‌های اخیر شرایط تورمی اقتصاد کشور سبب شده بود تا افراد کمتری تمایل به سرمایه‌گذاری در بازار پول داشته باشند. به‌طور مثال در بازار سال ۱۴۰۱ بازار‌های ارز و طلا سود‌های بیشتر از ۱۰۰ درصدی ثبت کردند، از طرفی نرخ تورم نیز به گونه‌ای بود که سپرده‌های بانکی ۲۴ درصدی توجیه اقتصادی چندانی نداشتند. اما فعالیت سبک بازار‌های ارز و طلا در نیم سال نخست ۱۴۰۲، سبب شد بازار سپرده‌های بانکی با اقبال معامله‌گران همراه شود.
بانک مرکزی نیز با توجه به اثرات مثبت این تغییر رویکرد معامله‌گران روی نقدینگی کشور، اقدام به افزایش جذابیت این بازار کرد. مهم‌ترین شگرد بانک مرکزی در این خصوص، اعطای مجوز سپرده‌گیری با سود ۳۰ درصدی به بانک‌ها بود. هرچند این سیاست به‌طور موقت اجرا شد، اما بررسی‌ها نشان می‌داد که سرمایه‌گذاران به خوبی از آن استقبال کردند. با توجه به شرایط بازار در سال جاری سپرده ۳۰ درصدی گزینه جذابی بود که پیش روی معامله‌گران قرار گرفت و می‌توان گفت که در صورت احتساب این سپرده‌ها در رالی ۱۴۰۲، برنده قطعی بازار امسال، سرمایه‌گذاران بانکی هستند.
از جمله دیگر اقدامات بانک مرکزی برای کنترل نوسانات بازار امسال می‌توان به سامان‌دهی بازار ارز رسمی اشاره کرد. با افتتاح مرکز مبادله ارز و طلا در ماه‌های پایانی سال ۱۴۰۱، بانک مرکزی تلاش کرد فرآیند تخصیص ارز رسمی را در این بستر اصلاح کند. علاوه بر آن برگزاری حراج قطعات مختلف فلز طلا با هدف افزایش حجم عرضه در بازار نیز از جمله اقداماتی است که بازارساز در این مرکز انجام داد.
نمودار قیمت دلار آزاد در بازار سال جاری بیانگر روز‌های کم نوسان این ارز در فصل تابستان، رفتار هیجانی در اوایل پاییز و افزایش دمای معاملات در زمستان است. نرخ دلار در نوروز ۱۴۰۲ نوسانات قابل توجهی داشت. اما با شروع بازار در فروردین ماه بخشی از این نوسانات فروکش کرد.
در ادامه بازار اردیبهشت دلار در حال رشد قیمت بود که انتشار سیگنال‌های مثبت در زمینه سیاست خارجی کشور و بهبود ارتباط با همسایگان سبب شد انتظارات تورمی فعالان بازار کاهش یافته و نرخ ارز وارد بازه ثبات شود. رکورد ثبات نرخ دلار در فصل تابستان بود که قیمت این ارز برای حدود ۳ ماه زیر مرز قیمت ۵۰ هزار تومانی به فروش رسید. در اوایل پاییز سال جاری همزمان با آغاز موج جدید درگیری‌های نظامی در نوار غزه، ریسک‌های سیاسی بازار تهران نیز افزایش یافت.
برخی از احتمال گسترش درگیری‌های نظامی سخن به میان آورده و برخی دیگر از رسانه‌ها نیز از همکاری ایران در حمله نظامی جدید حماس به اسرائیل سخن می‌گفتند. در همین راستا رفتار نرخ ارز نیز هیجانی شد و دلار از مرز تابستانی عبور کرد. این هیجانات پس از رد همکاری ایران در تحولات نظامی، بازار مجددا به شرایط با ثبات خود بازگشت. بازه ثبات پاییز ادامه‌دار نبود. صورت گرفتن حملات تروریستی در منطقه و پاسخ نیروی نظامی ایران به این حملات مجددا سطح ریسک‌های سیاسی بازار را افزایش داد.
در نهایت می‌توان گفت که دمای بازار دلار در نیمه دوم سال افزایش یافت و دلار در چند نوبت در سقف تاریخی خود قرار گرفت. در نهایت دلار آزاد که در پایان سال گذشته فعالیت خود را روی نرخ ۴۷ هزار و ۷۰۰ تومان پایان بخشیده بود در روز ۲۷ اسفند با حدود ۸۰۰ تومان رشد نسبت به نرخ روز پیشین خود در رقم ۶۰ هزار تومان به استقبال تعطیلات سال نو رفت.
نمودار بازدهی ماهانه بازار‌ها گویای آن است که برخلاف دیگر ماه‌های سال که شاخص‌ها عمدتا رفتار کم نوسانی را از خود ثبت می‌کردند، بازار اسفند محل تشدید نوسانات بود. رکورد رشد نرخ در این ماه از آن نیم سکه طلا است. نیم سکه در ۲ ماه پایانی سال عقب‌افتادگی خود در رالی را جبران کرد. این شاخص طلایی تنها در اسفند ماه حدود ۲۲.۷۸ درصد رشد کرد. رتبه‌های دوم و سوم بازار اسفند نیز از آن ربع سکه با ۱۹.۳۱ درصد و سکه طلا طرح جدید با ۱۵ درصد سود است.
همچنین بازار سهام در این ماه رشد بسیار اندک ۸۹ صدم درصدی را تجربه کرد. به‌نظر می‌رسد در ماه پایانی سال بازار طلا در حال تعدیل با تورم بوده است. البته یکی از مهم‌ترین دلایل بازدهی قابل توجه خانواده طلا در اسفند ماه، تقاضای پایان سال است. در روز‌های پایانی سال تقاضای افراد جهت خرید سکه و طلا با هدف هدیه دادن افزایش می‌یابد. البته گفتنی است که حراج‌های سکه طلای بانک مرکزی در اسفند بخشی از نیاز بازار را پاسخ داد در غیر این صورت ممکن بود رشد قیمت شاخص‌های مذکور شدت بیشتری داشته باشد.
