نتایج یک مطالعه جدید نشان می‌دهد دارو‌هایی که برای کنترل علائم اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) تجویز می‌شوند، در واقع می‌توانند تفاوت‌های قابل توجهی برای بسیاری از افراد ایجاد کنند و در برخی موارد حتی این تغییرات ممکن است بر مرگ و زندگی افراد تأثیر بگذارد.
به گزارش ایسنا، یک مطالعه مشاهده‌ای روی حدود ۱۵۰ هزار نفر که مبتلا به اختلال نقص توجه-بیش‌فعالی (ADHD) هستند، نشان داد افرادی که دارو مصرف می‌کردند، در مقایسه با افرادی که دارو مصرف نمی‌کردند، کمی بیشتر شانس زنده ماندن در دوره این مطالعه دو ساله را داشتند.
پژوهشگران به سرپرستی مؤسسه کارولینسکا در استکهلم سوئد اذعان دارند که مطالعه آن‌ها برای تفکیک علت و معلول طراحی نشده است، اما با در نظر گرفتن محدودیت‌ها، آن‌ها پیشنهاد می‌کنند که مدیریت علائم مختلف ADHD که ممکن است شامل تکانشگری و برنامه‌ریزی ضعیف باشد، می‌تواند خطرات را که با تصمیم‌گیری‌های عجولانه همراه است، کاهش دهد؛ بنابراین داروی ADHD می‌تواند خطر مرگ و میر ناشی از علل غیرطبیعی را با کاهش علائم اصلی ADHD و بیماری‌های روانپزشکی مرتبط با آن کاهش دهد که منجر به بهبود کنترل تکانه و تصمیم‌گیری و در نهایت کاهش وقوع حوادث کشنده به‌ویژه در میان حوادث ناشی از مسمومیت تصادفی می‌شود.
چیزی که زمانی عمدتاً به عنوان بیقراری و بی‌پروایی پسران نوجوان نادیده گرفته می‌شد، اکنون به طور فزاینده‌ای به عنوان دسته‌ای از عملکرد مغز پذیرفته شده است که همه افراد، از پیر و جوان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
اگرچه گستره این رفتار‌ها از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما ADHD می‌تواند وظایف روزمره‌ای را که نیاز به تمرکز و آمادگی دارند، بسیار چالش برانگیزتر کند.
بیشتر اوقات، این نتایج از ناراحتی یا افزایش استرس ناشی می‌شود. با این حال هر از گاهی، یک اقدام تکانشی یا یک لحظه تمرکز نادرست خطر فاجعه را به همراه دارد. کارآزمایی‌های تصادفی و مبتنی بر گروه کنترل نشان داده‌اند که درمان‌های دارویی علائم ADHD می‌تواند صدمات، تصادفات ترافیکی و حتی احتمال ارتکاب جرم را کاهش دهد.
از سوی دیگر، چنین دارو‌هایی ممکن است به خودی خود بدون خطر نباشند. اکثر تحقیقات نتوانسته‌اند به طور قطعی هیچ ارتباط قابل توجهی را بین دارو‌های ADHD که می‌توانند فشار خون و ضربان قلب را افزایش دهند و بیماری‌های قلبی-عروقی شناسایی کنند.
البته یک مطالعه در سال ۲۰۲۳ نشان داد که استفاده طولانی مدت از دارو‌های ADHD با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی، به ویژه فشار خون بالا و بیماری شریانی مرتبط است و خطرات سلامتی مرتبط با استفاده از این دارو‌ها ممکن است هنوز به روش‌های دیگری وجود داشته باشد.
پژوهشگران برای شناسایی تأثیرات ظریف بر مرگ و میر ناشی از درمان‌های ADHD به ثبت ملی مراقبت‌های بهداشتی سوئد مراجعه کردند و ۱۴۸ هزار و ۵۷۸ فرد ۶ تا ۶۴ ساله را شناسایی کردند که بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۸ مبتلا به ADHD تشخیص داده شده بودند.
بیش از نیمی از این افراد شناسایی شده یکی از ۶ داروی دارای مجوز را برای این بیماری مصرف می‌کردند.
پژوهشگران با پیگیری داده‌های مربوط به هر فرد به مدت دو سال (تا زمانی که فوت کردند یا کشور را ترک کردند)، دریافتند که تقریباً از هر ۱۰ هزار نفری که یک دارو را مصرف کرده بودند، ۱۷ نفر در آن دوره به دلایل طبیعی و غیرطبیعی جان خود را از دست داده‌اند. این در حالی است که تقریباً ۳۲ نفر از هر ۱۰ هزار نفری که دارو مصرف نمی‌کردند، قربانی شده بودند.
تجزیه و تحلیل‌های بیشتر نشان داد که دارو‌های ADHD مصرف شده توسط مردان در تمام سنین به طور قابل توجهی با نرخ پایین‌تر مرگ و میر ناشی از علل غیرطبیعی و نه علل طبیعی مرتبط است. در میان زنان، شروع نوعی از درمان با میزان کمتر مرگ و میر ناشی از علل طبیعی همراه بود، اما علل غیرطبیعی را شامل نمی‌شد.
در حالی که مطالعات قبلی احتمال مرگ زودهنگام ناشی از خودکشی مبتلایان به ADHD درمان نشده را نشان داده‌اند، پژوهشگران شواهد محدودی پیدا کردند که نشان دهد این یک عامل مهم است.
گفتنی است که برای گرفتن هر نتیجه‌ای از این مطالعه باید اعداد کوچک آن را در نظر داشت و توجه داشت که تفاوت در میزان مرگ و میر، در حالی که قابل توجه است، هنوز در گروه کوچکی بررسی شده است و جایی برای حدس و گمان در مورد آنچه در حال وقوع است، باقی می‌گذارد.
در واقع این مطالعه نمی‌تواند به طور قطعی به ما بگوید که چرا این رابطه وجود دارد، اما این محتمل است که مصرف دارو می‌تواند به برخی از افراد کمک کند تا انتخاب‌های سلامتی ایمن‌تر یا بهتری داشته باشند که می‌تواند خطر مرگ ناشی از شرایط طبیعی را کاهش دهد.
تفاوت‌های بین مردان و زنان در این مطالعه را می‌توان به این صورت تفسیر کرد که مردان احتمال بیشتری برای تصمیم‌گیری عجولانه و پیامد‌های تغییر دهنده زندگی دارند.
پژوهشگران می‌گویند: این یافته‌ها بر نیاز به کاوش بیشتر در مورد هر گونه تفاوت جنسیتی در رابطه بین درمان ADHD و مرگ و میر تأکید می‌کند تا مداخلات هدفمند را با هدف بهینه‌سازی نتایج برای مردان و زنان مبتلا به ADHD اطلاع‌رسانی کند.
این پژوهش در مجله JAMA منتشر شده است.
