سالانه اخبار زیادی در مورد مفقودی کودکان، نوجوانان و افراد بزرگسال منتشر می‌شود که به ندرت این مفقودشدگان توسط پلیس پیدا می‌شوند. علت مفقودی‌ها گاهی ربایش، فرار و… است، اما هنوز به‌طور قطعی نمی‌توان گفت چه بلایی سر افرادی که مفقود می‌شوند، می‌آید.
به گزارش اعتماد، یکی از افرادی که به‌طور عجیبی سال گذشته مفقود شد و تاکنون هیچ ردی از او پیدا نشده، سما جهانباز است. دختر ۲۲ سالهای که تیر ماه سال ۱۴۰۱ در شیراز گم شد. سما برای فروش یک قطعه طلا به بازار معالی‌آباد می‌رود و هرگز هیچ سرنخی از او کشف نمی‌شود. تلاش پلیس نیز در این پرونده به نتیجه نمی‌رسد.
حالا علیرضا نیز با اینکه یک ماه و چند روز است که مفقود شده و خانواده او به کلانتری جوادیه رفته و اعلام مفقودی کرده‌اند، هنوز هیچ ردی از او پیدا نشده است.
پدر علیرضا کارمند شرکت نفت است. دو فرزند دارد که اولین فرزندش علیرضا بوده است. او به سوالات در مورد روز حادثه پاسخ می‌دهد.
از روز حادثه و نحوه مفقودی فرزندتان می‌گویید.
شب یلدا بود. علیرضا چند بار از صبح برای خرید از خانه خارج می‌شود، اما آخرین بار سر ظهر بوده که برای خرید نان به سر کوچه‌مان می‌رود. من سرکار بودم. پدرم خانه ما بود. وقتی متوجه می‌شود یکی، دو ساعت از رفتن علیرضا گذشته و برنگشته به همان نانوایی می‌رود و می‌بیند از علیرضا خبری نیست. به کاسبان و اهالی محل مشخصات علیرضا را می‌دهد، اما آن‌ها ابراز بی‌اطلاعی می‌کنند. بنابراین با همسرم به کلانتری جوادیه می‌رود و آنجا اعلام مفقودی می‌کند. همانجا پرونده تشکیل می‌شود و بعد هم پرونده برای پیگیری بیشتر به اداره آگاهی منتقل می‌شود.
علیرضا چند روز قبل از حادثه یا همان روز با هیچ کدام از اعضای خانواده مشکلی نداشته که بخواهد خانه را ترک کند؟
نه، اصلا. علیرضا پسر آرام و خوبی بود. با ما هیچ مشکلی نداشت. همان‌طور که گفتم از صبح با ذوق و شوق چند بار برای خرید شب یلدا بیرون رفت و به خانه برگشت.
دوربین‌های اطراف و مغازه‌ها هیچی ثبت نکرده‌اند؟
ماموران دوربین‌ها را بررسی کردند، اما از یک جایی به بعد اصلا دوربینی وجود ندارد که بخواهد رفتن علیرضا به سمت نانوایی را ثبت کند.
ماموران تاکنون هیچ سرنخی پیدا نکردند؟
من هر روز به اداره آگاهی می‌روم. به من چیزی نمی‌گویند. حالا نمی‌دانم سرنخی، ردی از پسرم پیدا کردند یا نه!
شما به فرد یا افرادی مظنون نیستید؟
ما با کسی مشکلی نداشتیم که بخواهیم به کسی مظنون باشیم. همه جور فکر کردم، اما ذهنم به جایی نمی‌رسد. ما تازه به این محل آمدیم گاهی فکر می‌کنم، نکند با همسن و سالهای خودش دوست شده و آن‌ها پسرم را گول زده باشند.
یعنی می‌خواهید بگویید به دوستان علیرضا مظنون هستید؟
نه، اما، چون پسر آرام و ساکتی بود. گاهی فکر می‌کنم دوستانش چیزی گفته باشند. نمی‌دانم. ما هر فکری به ذهن‌مان خطور می‌کند.
به پزشکی قانونی، بیمارستان‌ها، بهزیستی سر زدید؟
بله، همان موقع که پرونده به اداره آگاهی منتقل شد آنجا به من نامه دادند که به پزشکی قانونی، بهزیستی، بیمارستان‌ها مراجعه کنم. به همه جا سر زدم، اما هیچ ردی از او نیست.
نکته‌ای نیست که به ذهن‌تان برسد و بخواهید عنوان کنید؟
از وقتی پسرم گم شده شب‌ها تا صبح نمی‌خوابم. هیچ خبری از او نیست. حتی اگر او را ربوده باشند باید با من تماس می‌گرفتند، اما هیچ تماسی تا الان با من گرفته نشده است.
زمان اطلاع از مفقودی و گم شدن یک فرد؛ قبل از اینکه با عجله به ادارات پلیس رفته شود یا در هر گوشه از خیابان بروشور پخش شود، علت گم شدن شخص در نظر گرفته شود. حتما به این نکته دقت شود که اگر گمان می‌رود آن‌ها ربوده شده‌اند یا در معرض خطر فوری هستند، در اسرع وقت به پلیس مراجعه شود.
نحوه برخورد افراد با یافتن یک فرد گمشده به موقعیت، مدت زمان مفقود شدن او و اینکه آیا در خطر است یا نه، بستگی دارد؛ گزارش شخص گمشده باید ثبت شود؛ اگر فردی مفقود شده و به‌طور بالقوه در خطر است، اولین قدم ارایه گزارش مفقود شدن یک شخص است. در موارد مفقود شدن کودک یا سایر موارد اضطراری، با پلیس ۱۱۰ تماس گرفته شود. آن‌ها در پی انجام جست‌وجو می‌توانند فرد گم شده را پیدا کنند. پس از ثبت گزارش پلیس، شماره پرونده و نام افسر پرونده ثبت شود. با بیمارستان، زندان و پلیس تماس گرفته شود؛ اگر فردی اخیرا ناپدید شده است، تماس با بیمارستان‌ها، زندان‌ها و پزشکان قانونی در حوزه قضایی فرد مفقودی گام دیگری است که باید انجام داده شود. به این ترتیب قبل از ادامه جست‌وجو، می‌توان از احتمال تصادف، مرگ و حبس شدن فرد مضمون صرف‌نظر کرد. اگر فردی زندانی شده است به سادگی با نزدیک‌ترین ایستگاه پلیس به آخرین آدرس شناخته شده فرد گمشده تماس گرفته شود.
همچنین در طول جست‌وجو با چندین بیمارستان تماس گرفته شود. هنگام تماس، حتما توصیف کاملی از ظاهر شخص ارایه شود. البته این احتمال هم باید در نظر گرفته شود که اگر فرد گمشده تصادف کرده باشد و بدون شناسنامه در بیمارستان بستری شده، ممکن است هنوز احراز هویت نشده باشد، بنابراین توصیف ظاهر فرد برای ماموران چهره‌نگاری پلیس اهمیت دارد.
بهتر است عکس شخص گمشده در مکان‌های محلی پخش شود؛ مکانی‌هایی مثل کافی‌شاپ‌ها، بیمارستان‌ها، پارک‌ها و...
سال ۹۷ معاون دادستان وقت کرج در مورد پرونده‌های مفقودی به ایسنا گفته بود: «در پرونده‌های گمشده‌ها، نباید اختلاف‌های خانوادگی را نادیده گرفت. خیلی وقت‌ها زن یا مرد، چون با همسر خود سازش ندارند از خانه می‌روند. این هم یک نوع از گم شدن است. در این‌طور موارد خطر برای زن‌ها بیشتر است، چون حمایتی ندارند، به سرعت به دیگری اعتماد می‌کنند و وارد رابطه‌ای می‌شوند که معمولا هم انتهای این مسیر به فساد کشیده می‌شود. گاهی آدم‌ها گم می‌شوند، چون از خانه رفته‌اند و محیط سنتی و کوچک است، پشت سرشان حرف زده می‌شود و دیگر نمی‌توانند برگردند. این آدم‌ها الزاما گم نشده‌اند، اما به هر حال در خانه خودشان هم نیستند. گاهی هم مرد است که قهر می‌کند، همسرش می‌آید اعلام مفقودی می‌کند، ما می‌رویم از روی نشانه‌ها یا کارت اعتباری یا راه‌های دیگر، او را پیدا می‌کنیم و آدرسش را به همسرش می‌دهیم، اما مرد نمی‌خواهد برگردد یا برمی‌گردد و بعد دوباره خانه را ترک می‌کند.
بیشتر کسانی که به خانه برنمی‌گردند از این موارد هستند. یک وقت‌هایی هم هست که پلیس، وزارت اطلاعات یا اطلاعات سپاه کسی را دستگیر می‌کند، خانواده‌اش، چون نمی‌دانند چه اتفاقی افتاده فکر می‌کنند طرف گم شده، به پلیس مراجعه می‌کنند، زمان می‌برد، اما روشن می‌شود که کجا هستند. گم‌شدن‌هایی که منجر به قتل می‌شوند خیلی کم هستند. شاید یک در هزار از این موارد پیش بیاید. چنین قتل‌هایی معمولا یا با انگیزه‌های انتقام‌جویی است یا مساله اختلاف مالی و مسائل ناموسی در بین است. در ایران قاچاق‌بر داریم، اما ایرانی‌ای که به خارج از کشور قاچاق شود تقریبا نداریم. همین‌طور اغفال آدم‌ها برای اهداف مختلف داریم، اما اینکه به صورت باندی دیگران را اغفال و از آن‌ها استفاده‌ای کنند، نداریم.»
دو سال پیش علیرضا لطفی، رییس پلیس وقت آگاهی تهران بزرگ در مورد پرونده‌های مفقودی اعلام کرد: «در پلیس آگاهی تهران بزرگ، کار بزرگی در این خصوص انجام شده است؛ یک اداره ویژه به نام «اداره ۴» را در پلیس آگاهی تهران بزرگ برای موضوعات مرتبط با فقدانی‌ها مدنظر قرار داده‌ایم. در گذشته برای گزارش یک مفقودی، اول باید به کلانتری‌ها و پس از آن به پایگاه‌ها مراجعه می‌کردند و چرخه‌ای را دور می‌زدند، اما در حال حاضر اگر کسی بخواهد مورد فقدانی یا مفقودی را گزارش دهد، می‌تواند مستقیم به پلیس آگاهی تهران بزرگ مراجعه کند. پرونده همه فقدانی‌ها در این اداره بررسی می‌شود و ما درحال حاضر در این زمینه وضعیت خوبی داریم. البته آمار آن متفاوت است.
یعنی در برخی هفته‌ها با افزایش مواجه هستیم و در برخی هفته‌ها مشکل خاصی نداریم، اما موضوع مهم این است که ما در ۹۹ درصد موارد این پرونده‌ها را در ۲۴ ساعت اولیه با روش‌های مختلفی پیدا می‌کنیم. یک درصد پرونده‌ها می‌ماند که البته ما نگران همین یک درصد هم هستیم که منجر به جنایت شود و مشکلاتی را ایجاد کند. از مردم درخواست می‌کنیم هرگونه مفقودی را با حساسیت زیاد و اعلام اولیه به کلانتری و مراجعه به اداره چهارم پلیس آگاهی اطلاع دهند.
ما به صورت شبانه‌روزی در این پلیس خدمت ارایه می‌دهیم. افراد پس از اینکه متوجه مفقود شدن شخصی شدند، باید به کلانتری مراجعه کنند و در کلانتری پس از انجام مراحل به اداره چهارم پلیس آگاهی راهنمایی می‌شوند. به کلانتری هم به این دلیل مراجعه می‌شود که اگر تصادفی در همان محدوده اتفاق افتاده باشد، بررسی و اعلام کنند.»
این در حالی است که بسیاری از پرونده‌های مبنی بر اعلام مفقودی از سوی پلیس به نتیجه نمی‌رسد.
