آتشی که یک قرن روشن است/ آدریان؛ قدیمی‌ترین نیایشگاه زرتشتیان در تهران

در ورودی را که پشت سرمی‌گذاریم سردر زیبا و قدیمی پیش چشمانمان نقش می‌بندد. سردری که بیش از صد سال قدمت دارد. معماری این ساختمان وام‌دار تخت جمشید است. ساختمانی با نمای سنگ سفید و کنگره‌ای در بالای دیوار و شش ستون که در جلوی در ورودی آن زیر طاقی قرار گرفته‌اند. موبدان نیز در آتشکده حضور دارند تا گردشگران را راهنمایی کنند. یکی از موبدان درباره تاریخچه این آتشکده قدیمی می‌گوید: «اینجا قدیمی‌ترین عبادتگاه زرتشتیان در تهران، آتشکده و نیایشگاه آدریان است.»

به گزارش همشهری آنلاین، سرستون‌هایی سنگی که هر کدام چهار سر گاو دارند، گویی تمام وزن این ساختمان را به دوش می‌کشند. معبد آدریان در سال ۱۲۹۳ توسط «ارباب کیخسرو شاهرخ» رییس انجمن وقت زرتشتیان تهران، بنا شد و ساخت آن حدود ۳ سال طول کشید. «ارباب کیخسرو» در یادداشت‌های خود درباره دلیل ساخت این آتشکده نوشته است: «به آن اندیشه افتادم که برای جماعت عبادتگاهی لازم است، زیرا در تهران برای جماعت نزدیک به ۵۰۰ تن که بیشتر پیشه بازرگانی و کشاورزی داشتند، هیچ عبادتگاهی وجود ندارد.»

او برای ساخت نیایشگاه تهران از بهرام‌جی بیکاجی، یکی از زرتشتیان بمبئی، درخواست کمک کرد؛ بیکاجی هم برای ساخت آتشکده و هم نگهداری آن از زرتشنیان بمبئی کمک جمع‌آوری کرد.

ساخت آتشکده آدریان بر روی اراضی انجمن زرتشتیان تهران شروع و سنگ بنای آدریان به دست رضا قلیخان هدایت (نیرالملک) وزیر معارف وقت گذارده شد؛ اما در طول ساخت به علت وجود اختلاف با زرتشتیان بمبئی و قطع شدن کمک‌های آن‌ها در کار وقفه افتاد و عمارت بی‌سقف و ناتمام ماند. سرانجام درخواست کمک از زرتشتیان داخل ایران شد و زرتشتیان تهران، یزد، کرمان، شیراز و کاشان کمک کرده، ساخت بنای آدریان به پایان رسید.

پس از ساخته شدن بنای آدریان «موبد اردشیر رستم رستمی»، «موبد بهرام رشید شید» و «موبد هرمزدیار بهرام سروش» مامور شدند که آذر یا آتش بزرگ را از یزد به تهران بیاورند. مجمر آذر به وسیله یکی از موبدان که دو نفر دیگر او را همراهی می‌کردند سوار بر قاطر ساعت ۹ بامداد از دروازه یزد به سوی تهران حرکت داده شد.

چون نظر آن بوده است که روز آذر و آذرماه آذر پاک به آدریان تهران برسد بنابراین برنامه بر این پایه انجام شده است و قافله پس از بیست و پنج روز به دروازه شاه‌عبدالعظیم (ع) تهران می‌رسد و با پیشواز سرنشین و هموندان وقت انجمن زرتشتیان تهران و گروهی از زرتشتیان روبه‌رو می‌شوند. پس از اجرای آیین‌های دیدار گروهی، به تهران روانه می‌شوند و روز نهم آذر آتش را به آدریان تهران می‌رسانند. این عبادتگاه با هزار و ۳۰۰متر مساحت، بیش از ۲۰۰متر را به آتشکده و نیایشگاه اختصاص داده است.»

ثبت ملی آتشکده

با وجود آنکه این آتشکده قدمت دور و درازی ندارد؛ اما در هر گوشه از آن می‌توانید شاهد یک کتیبه باشید. در این کتیبه‌ها نام بانی آتشکده ذکر شده است و در متن کتیبه به ستایش اهورا و مزدا پرداخته می‌شود. شاید صد‌ها سال دیگر این کتیبه‌ها را در اثر کاوش‌های باستان‌شناسی پیدا کنند و با فرهنگ زرتشتیان بیشتر آشنا شوند. همچنین وقتی وارد آتشکده می‌شوید، کتاب‌های اوستا و کلاه مخصوص زرتشتیان در سمت چپ و راست ورودی قابل مشاهده است.

در قسمت مرکزی نیایشگاه آدریان، اتاقی است که در آن یک ظرف مسی قرار دارد که به آن آفرینگان (مجمر) می‌گویند. داخل آفرینگان، کنده‌های چوب و آتش مقدس قرار گرفته است. گرداگرد صحن اصلی نمازگاه، صندلی‌هایی برای نیایشگران که مشغول خواندن اوستا هستند در نظر گرفته شده و موبد آدریان نیز در سمت چپ مشغول عبادت است. این بنا از نظر تاریخی و فرهنگی دارای اهمیت فراوان است. بخصوص ویژگی منحصربه‌فرد معماری آن را نمی‌توان دست کم گرفت. به همین دلیل است که نام آتشکده آدریان در فهرست آثار ملی به شماره ۷۴۴۲ از ۱۲ فوریه ۲۰۰۱ ثبت شده است.

اما اگر توجه کنید آجر‌های این سمت به دوره قاجار تعلق دارد. بنای اولیه این آتشکده با آجر بود، اما در سال ۱۳۴۵ آن را سنگ کردند و همچنان زیر این سنگ‌ها، همان آجرهاست. نیایشگاه آدریان یکی از نیایشگاه‌های مهم زرتشتیان تهران است. در این مکان هنوز هم انواع مراسم مخصوص زرتشتیان برگزار می‌شود. در سال ۱۳۸۷، مدیریت این نیایشگاه به انجمن موبدان تهران رسید. اکنون نیز کمیسیون دینی، آموزشی، فرهنگی و ورزشی انجمن زرتشتیان تهران وظیفه مدیریت این آتشکده را به عهده دارد.