همه بافت‌ها و اندام‌های ما نیاز به مراقبت دارند و در صورتی که این مراقبت به هرعلت اعم از تغذیه نادرست، مشکلات روانی مانند اضطراب، استرس و... مختل شود، بافت مورد نظر ابتدا دچار آسیب جزیی شده و در صورتی که بیماری در همین مرحله شناخته نشده و درمان آن آغاز نشود، بیماری پیشرفت کرده و به مشکلی حاد تبدیل می‌شود. زخم‌های دستگاه گوارش نیز به همین ترتیب ایجاد می‌شوند، یعنی بی‌توجهی به تغذیه و یا اقدام نکردن برای رفع مشکلات روانی برای جلوگیری از آسیب به بخش‌های مختلف دستگاه گوارش. این بار قرار است درباره علل ابتلا و برنامه تغذیه مناسب برای جلوگیری از پیشرفت بیماری صحبت کنیم.
به گزارش همشهری آنلاین، اثنی‌عشر یا دوازده یکی از اندام‌های دستگاه گوارش است. این عضو، راه ارتباطی میان معده و روده باریک (کوچک) است. طول دوازده بین ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر است. این عضو نیز مانند سایر اعضای دستگاه گوارش می‌تواند دچار آسیب و زخم شده و ما را به بیماری زخم اثنی‌عشر تا سرطان اثنی‌عشر دچار کند. شروع این بیماری نیز با علایمی مشخص می‌شود.
شاخص‌ترین نشانه بیماری زخم اثنی‌عشر، احساس درد در قسمت بالایی شکم و پایین جناغ سینه است. این درد اغلب با گرسنگی تشدید شده و پس از خوردن غذا به طور موقت درد آرام می‌شود. درد زخم اثنی‌عشر ممکن است به پشت جناغ سینه انتشار یافته و اصطلاحا با تیر کشیدن پشت، درست مقابل ناحیه جناغ سینه در ناحیه پایین‌تر از گردن نیز مشخص شود. ممکن است نفخ شدید باعث بیدار شدن بیمار از خواب شود.
یکی از مشخصه‌های زخم اثنی عشر، دوره‌ای بودن درد آن است. به این معنی که ممکن است به مدت چند هفته، هر روز بیمار از درد گلایه کند و برای چند ماه اثری از بیماری نبوده و دوباره مشکل عود کند. زمینه ابتلا به زخم معده در ۲۰ تا ۲۸ درصد افراد، ژنتیکی است که در این حالت بیماری معمولا در کودکان شایع‌تر است. در بین افراد با گروه خونی O، احتمال ابتلا به بیماری بیشتر بوده و در افراد دارای گروه خونی A زخم معده بیشتر مشاهده می‌شود.
تغذیه نامناسب مانند مصرف انواع غذا‌های شور، چرب، تند و در مواردی آبکی، زمینه ساز ابتلا به بیماری و پیشرفت آن است. از عوامل دیگر می‌توان به مصرف برخی داروها اشاره کرد. این مساله به ویژه در افرادی که با مصرف داروها، بدون تجویز پزشک اقدام به خوددرمانی می‌کنند، بیشتر دیده می‌شود. مشکلات روانی مانند اضطراب، استرس و... به تنهایی و به طور مستقیم باعث بروز زخم اثنی‌عشر نمی‌شوند، اما تنش‌های عصبی و کشیدن سیگار می‌تواند علایم افراد مبتلا را تشدید کند.
بعد از آگاهی از علایم بیماری، نوبت به درمان آن می‌رسد. این بخش را به دو قسمت درمان دارویی و درمان تغذیه‌ای تقسیم‌بندی می‌کنیم.
اولا که مصرف دارو باید پس از مراجعه به متخصص و تشخیص قطعی بیماری آغاز شود. بیماری زخم اثنی‌عشر با مصرف دارو‌های کنترل‌کننده ترشح اسید معده، درمان می‌شود. اما اگر فردی دچار زخم معده باشد، به دلیل وجود باکتری هلیکوباکتر در معده او، استفاده از دارو‌های کنترل‌کننده ترشح اسید معده برای درمان زخم اثنی‌عشر کافی نبوده و باعث عود مجدد بیماری در سال اول می‌شود. اما اگر زخم معده درمان شده و باکتری هلیکوباکتر دیگر در معده وجود نداشته باشد، امکان عود مجدد زخم اثنی‌عشر با دارو‌های کنترل‌کننده ترشح اسید معده در سال اول ابتلا به بیماری کمتر خواهد بود. درباره درمان دارویی بیش از این توضیح نمی‌دهیم! چون این درمان باید با مراجعه به متخصص و دریافت داروی مناسب انجام شود.
اگر از ابتدا به برنامه غذایی‌مان توجه کرده و برای انتخاب غذایی که می‌خوریم و یا می‌پزیم، کمی وقت بگذاریم، هم سالم‌تر خواهیم بود و هم نیازی به صرف هزینه اضافی برای درمان نخواهیم داشت. اما تغذیه مناسب برای افراد مبتلا به زخم اثنی‌عشر چیست؟
• خداحافظ چربی: یکی از علل ابتلا به زخم اثنی‌عشر، مصرف غذا‌های چرب است؛ بنابراین نخستین قدم برای درمان بیماری زخم دوازدهه، قطع کامل مصرف غذا‌های چرب و سرخ‌کردنی است. این غذا‌ها باعث تحریک ترشح اسید معده و در نتیجه آسیب به دوازدهه و معده می‌شود.
• کافئین‌دار‌ها ممنوع: نوشیدن چای، قهوه، نسکافه و انواع نوشابه‌های گازدار به ویژه انواع حاوی کافئین مانند نوشابه کولا و... به دلیل کافئینی که دارند، برای افراد مبتلا به زخم اثنی‌عشر ممنوع است. این ممنوعیت درباره شکلات نیز صادق است به ویژه انواع تلخ آن.
• فراوری‌شده ممنوع: خوردن انواع سوسیس و کالباس، همبرگر، کتلت و... کارخانه‌ای که جزو غذا‌های فراوری شده محسوب می‌شوند، به دلیل ادویه، چربی، نمک و افزودنی‌هایی که دارند برای افراد مبتلا به زخم دوازدهه، ممنوع است.
• کنسروی ممنوع: همین طوری پیش برویم همه انواع غذا‌ها برای افراد مبتلا به زخم دوازدهه ممنوع می‌شود و از خودتان می‌پرسید پس چی بخوریم؟ به آن هم می‌رسیم. داشتم توضیح می‌دادم که خوردن خوراکی‌های کنسروی نیز ممنوع است؛ چون این خوراکی‌ها حاوی نمک، روغن و افزودنی بوده و اغلب آن‌ها نیز چرب هستند. این نکته را همین جا یادآوری کنم که کلا مصرف غذا‌های تازه، نسبت به غذا‌های کارخانه‌ای برای همه افراد به ویژه افرادی که به نوعی از انواع بیماری‌های گوارشی مبتلا هستند، ارجح است.
• استرس ممنوع: این شاید از رعایت مصرف برخی خوراکی‌ها سخت‌تر باشد؛ این که اضطراب و استرس نداشته باشیم. کافی است بعد از یک باران ملایم، گذرمان به کوچه و خیابان بیفتد و جایی هم قرار داشته باشیم. با وجود ترافیکی که گرفتار آن می‌شویم، می‌شود حرص نخورد؟ اما خب همین است که هست، باید کمی به خودمان مسلط باشیم. تنها راه نجات از اضطراب و استرس این است که دائم تکرار کنیم: «چی کار کنم، همه چیز دست من که نیست!»
• تند و پرحجم: منظورم مصرف غذا‌های ادویه‌دار نیست. منظور این است که غذا خوردن با عجله، برداشتن لقمه‌های کله‌گربه‌ای! و نجویدن کامل غذا و اصطلاحا بلعیدن غذا، باعث تشدید بیماری می‌شود.
درباره خوراکی‌های مضر صحبت کردیم. نوبت این است که به این سوال جواب بدهیم که خب، پس چی بخوریم که بیماری‌مان درمان شده و عود هم نکند.
• شربت بابونه: این نوشیدنی یکی از درمانگر‌های گیاهی است. برای تهیه این شربت کافی است ۴ قاشق چایخوری بابونه را در یک لیوان آبجوش بریزید. اگر بابونه تازه در دسترس نیست، ۴ عدد چای کیسه‌ای بابونه را در یک لیوان آب جوش بریزید. می‌توانید کمی نبات هم به این مجموعه اضافه کنید. صبح، پیش از نوش جان کردن صبحانه، این معجون را نوش جان کنید. یک ربع بعد، می‌توانید صبحانه میل کنید.
• افزایش وعده، کاهش حجم: به جای ۳ وعده اصلی، دفعات خوردن غذا را افزایش داده و به جای آن در هر بار مصرف، حجم غذای مصرفی را کاهش دهید. مثلا وعده‌ها را از ۳ به ۵ تا ۶ وعده برسانیم. به این ترتیب معده می‌تواند به آرامی و بدون پرشدن ناگهانی، مواد غذایی خورده شده را هضم کند.
• شام با طعم فیبر: سعی کنید شام را بسیار سبک میل کرده و بیشتر حجم شام را به خوردن میوه بعد از شام و خوردن سالاد همراه کمی غذای بخارپز مانند یک تکه سینه مرغ اختصاص دهید.
• غلات سبوس‌دار: بهتر است از غلات کامل مانند برنج سبوس‌دار، گندم یا نان تهیه شده از آرد گندم سبوس‌دار و بیسکویت سبوس‌دار (به مقدار کم و بدون چربی) مصرف کنید. ماکارونی (انواع ریز آن)، جو و... نیز در این فهرست قرار دارند.
• میوه و سبزی تازه: به جای آبمیوه، میوه تازه و به جای انواع کمپوت از میوه تازه استفاده کنید. بهتر است میوه‌هایی مانند سیب، موز و انگور را در اولویت مصرف قرار دهید. مصرف میوه‌ها و سبزی‌های نفاخ مانند کلم، کلم بروکلی، بادمجان، فلفل دلمه‌ای و... توصیه نمی‌شود.
• لبنیات ملایم: مصرف لبنیات شامل شیر، پنیر و... اشکالی ندارد به شرطی که از انواع کم‌چرب یا بدون چربی استفاده کنید.
•آرامش در خوردن: کمی قبل از شروع خوردن غذا و بعد از آن و مهم‌تر از همه در حین خوردن غذا، آرامش‌تان را حفظ کنید. در حین خوردن غذا صحبت نکرده و به مسائل آزاردهنده فکر نکنید.
