وزیر کشور از پایین آمدن سطح آب در دریای خزر ابراز نگرانی کرده و در پیش‌بینی‌اش گفته است که اگر شرایط همین‌طور باشد تا چند دهه آینده دریای خزر خشک می‌شود و باید برای آن چاره‌ای داشته باشیم. این اظهارات در شرایطی مطرح می‌شود که سال‌هاست زنگ خطر فعالان محیط زیست درباره کوچک شدن دریای خزر به‌صدا درآمده است.
به گزارش هم میهن، زمان زیادی است که فعالان محیط‌زیست هشدار دادند که جان خزر در خطر است. از همان زمان که ورودی ولگا به دریای خزر صفر شده است. هر چند که هنوز مشخص نیست دلیل اصلی بسته شدن ورودی آب ولگا به خزر چیست، اما اثر زیادی بر این موضوع گذاشته است. تقریباً از تمام رودخانه‌های منتهی به دریای خزر در ایران، قزاقستان، آذربایجان، ترکمنستان و روسیه به دلیل ساخت سد‌ها عملاً آبی به دریای خزر وارد نمی‌شود. مهم‌ترین این رودخانه‌ها، ولگا بود که باعث شد در طول دو سال سطح آب دریای خزر ۶۰ سانتی‌متر کاهش پیدا و عقب‌نشینی کند.
علی منتصرکوهساری، رئیس اداره ایمنی و حفاظت دریایی اداره کل بنادر و دریانوردی استان گیلان در این‌باره تاکید کرده است: «خودداری روسیه از تامین حقابه دریای خزر کاهش ۱۸۰ سانتی‌متری تراز این دریاچه را در پی داشته است. از این میزان، ۶۰ سانتی‌متر در دو سال اخیر کاهش پیدا کرده است.»
آنطور که گزارش‌ها و تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهند از سطح تراز آب دریاچه خزر سالانه بین ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر کاسته شده است. خشک شدن خزر باعث خواهد شد خاک و نمک به هوا بلند شود. وقتی منابع آبی کاهش می‌یابد، رطوبت سطح خاک کم می‌شود و خاک به هوا بلند می‌شود. در محیط‌های تالابی علاوه بر خاک، نمک هم به هوا بلند می‌شود. هر چقدر دریای خزر عقب‌نشینی کند به دلیل بستر شوری که دارد ترکیبی از خاک و نمک به هوا بلند می‌شود و ذرات کمتر از ۱۰ و ۵/۲ میکرون می‌تواند وضعیت خطرناکی برای سلامتی جانداران - انسان، حیوان و گیاهان - به وجود بیاورد و حتی فتوسنتز را هم با مشکل روبه‌رو کند.
احمد وحیدی، وزیر کشور روز گذشته در دومین رویداد بین‌المللی مدیریت بحران ایران قوی، با بیان اینکه «بحران» و «مخاطره» یک موضوع جهانی است، افزود: «افزایش سطح تعاملات، گفتگو و همکاری برای شناخت علل وقوع، چگونگی وقوع و چارهاندیشی آن بین کشور‌ها بسیار مهم است. سازمان‌های بین‌الملل باید بیش از گذشته برای مقابله با بحران‌ها با یکدیگر تعامل داشته باشند. باید تجربیات حوادث در سراسر دنیا در اختیار سایر کشور‌ها قرار گیرد.»
او با بیان اینکه رودخانه‌های جاری از دیگر کشور مسئله دوم است، گفت: «اقداماتی توسط برخی از کشور‌های همسایه صورت می‌گیرد که برای دیگر کشور‌ها آثار سوء دارد و باید با هماهنگی دیگر کشور‌ها صورت گیرد. یکی از این اقدامات سدسازی‌های کشور‌های همسایه و منطقه است که باید با توجه به منافع منطقه‌ای باشد در غیر این صورت آثار زیان‌بار آن را همه منطقه خواهند چشید. ما انتظار داریم در یک هماهنگی منطقه‌ای کمیته‌ای تشکیل شود و با هماهنگی کشور‌های منطقه، مسائل ناشی از محیط‌زیست، سدسازی‌ها و انحرافات آب مورد بررسی قرار گیرد.»
عیسی کلانتری، رئیس سابق سازمان محیط‌زیست با اشاره به اینکه روسیه نیازی به آب سرریز به خزر ندارد، گفت: «به یاد دارم که در دهه ۷۰، خزر با مشکلاتی روبه‌رو شد، اما دوباره احیا شد. بعید می‌دانم که برداشت آب از خزر سبب ایجاد مشکل شود. نباید از این نکته نیز غافل شویم که مشکل کاهش سطح آب خزر بیشتر به ضرر روس‌هاست چراکه ایران در جنوب خزر قرار گرفته است. اگر طرف ایران ۱۰ متر آب خزر شیرین شود، این دریاچه از سوی روس‌ها یک کیلومتر عقب‌نشینی می‌کند.»
رئیس سابق سازمان محیط‌زیست گفت: «روس‌ها نیازی به آب ندارند. اگر آورد خزر برای روس‌ها از سمت شمال شرق بود (قزاقستان) می‌توانستیم اعلام کنیم که می‌خواهند آنجا را توسعه دهند و آب را دستکاری کردند. اما بیشترین ورودی آب خزر از ولگاست که در شمال غرب این دریاچه قرار دارد. تا جایی که من اطلاع دارم و مطالعه کرده بودم، غرب روسیه منطقه پرآب این کشور است؛ بنابراین نیازی به احداث سد روی ولگا در این منطقه ندارند.»
کلانتری با بیان اینکه فکر می‌کنم بارش‌های خزر کاهش یافته است، تاکید کرد: «این همان اتفاقی است که در دهه ۷۰ رخ داد و بعد از یک دوره چهار، پنج‌ساله بارندگی‌ها تغییر کرده و بیشتر و دوباره خزر احیا شد و اوایل دهه ۸۰ نه‌تن‌ها پسروی‌ها جبران شد، بلکه خزر پیشروی هم کرد.»
او در پاسخ به این سوال که تغییر اقلیم در جهان هم روی این موضوع تاثیر داشته است؟ تاکید کرد: «بارش‌ها در دنیا کم نمی‌شود. انرژی هم ثابت است و جابه‌جا می‌شود. در حال حاضر بسیاری از کشور‌های جهان (جنوب شرق آسیا، شمال آمریکا و بخشی از اروپا) با سیل دست و پنجه نرم می‌کنند.»
کلانتری درباره اظهارنظر‌هایی که از کاهش ورود آب ولگا به خزر می‌شود، گفت: «این اظهارنظرات شایعه است. متاسفانه وزارت نیرو و سازمان هواشناسی دلیل درستی در مورد موضوع خزر اعلام نکرده‌اند. هر کسی نظر شخصی خود را می‌گوید. وزیر کشور، کارشناسان و... نظر شخصی خود را می‌گویند.»
او در پاسخ به این سوال که شیرین کردن آب خزر در پسروی آن تاثیرگذار بوده است؟ گفت: «در شرایط عادی ۸۰ هزار میلیارد مترمکعب حجم خزر است. کل آبی که هنوز انتقال ندادند و قرار بود انتقال یابد ۲۰۰ میلیون مترمکعب بود. ما از نظر بین‌المللی می‌توانیم از ۴۰ درصد آب‌های حوزه کشورمان استفاده کنیم. ایران از حوزه خزر حداکثر ۱۳ درصد استفاده می‌کند. ولی ۲۷ درصد از آب‌های تجدید‌پذیر را هم می‌توانیم برداشت کنیم که سالانه ۵/۳ میلیارد مترمکعب می‌شود. در حقیقت ایران طلب دارد و می‌تواند آب را برداشت کند. اصلاً مسئله این موضوع نیست. ایران ۵/۳ میلیارد مترمکعب بیشتر از حقابه خود وارد خزر می‌کند و از آن سو ۲۰۰ میلیون مترمکعب می‌خواهد برداشت کند.»
کلانتری در پاسخ به این سوال که پس بحرانی که همه درباره آن صحبت می‌کنند و گریبان خزر را گرفته، چیست؟ گفت: «به نظر من این موضوعات گمراه کردن مردم است. داخل فلات ایران را خراب کردیم و می‌خواهیم آن را به خزر وصل کنیم و بگوییم خزر هم خشک شد، اما ما بی‌گناه بودیم. به نظر من این روش برای گمراه کردن است که با آب و خاک ایران کردیم. این اظهارنظر‌ها انجام می‌شود تا اقدامات غلط و خیانت‌هایی که همه در حق این سرزمین انجام دادیم را توجیه کند.»
رئیس سابق سازمان محیط‌زیست افزود: «من فکر می‌کنم سیاست‌های آبی ایران که ورشکسته شده به دنبال توجیه هستند. از نظر علمی هم کسی نمی‌داند که چرا خزر اینطور شده چرا که نمی‌دانند در روسیه چه می‌گذرد. بالای ۸۵ درصد آب از ولگا به خزر سرریز می‌شود. مسائل سیاسی در مسائل اکولوژیکی و مسائل اکولوژیکی در مسائل اقلیمی درآمیخته است. برخی تصمیم دارند مدیریت غلط آب کشور در ۴۵ سال گذشته را اینطور توجیه کنند. ما می‌توانیم صددرصد علت خشک شدن دریاچه خزر را اعلام کنیم، اما درباره خزر نمی‌توانیم هیچ اظهارنظر علمی بکنیم، چون اطلاعی از آن نداریم.»
کلانتری در پاسخ به این سوال که چرا موضوعات آب از نظر دیپلماسی حل نمی‌شود؟ گفت: «در حال حاضر ما هیچ نوع دیپلماسی آبی‌ای نداریم. زمانی عراقچی که معاون وزارت خارجه بود، دیپلماسی آبی ایران دنبال شد، اما بعد از رفتن عراقچی این موضوع به‌طور کلی تعطیل شد.»
