زورآزمایی در بازار نفت

بازیگران در بازار‌های انرژی درحالی در آستانه سال جدید میلادی قرار گرفته‌اند که چند عامل کششی در بازار، نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است. در بخش عرضه، با خروج آنگولا و همچنین تمایل به خروج ونزوئلا و برخی دیگر از کشور‌های نفتی از اوپک، احتمال افزایش عرضه دور از ذهن نیست.

به گزارش هم میهن، این کشور‌ها بیم آن را دارند که در لحظات پایانی عمر سوخت‌های فسیلی، نفت روی دست‌شان بماند و اوپک‌پلاس نیز برای تنظیم‌گری قیمت نفت در بازار حاضر نیست سهمیه این کشور‌ها را افزایش دهد. ازسویی در کاپ ۲۸ تصویب شد که تولید انرژی‌های خورشیدی و بادی به سه برابر افزایش یابد و تولید برق نیز که البته هنوز بخشی از آن به سوخت‌های فسیلی گره خورده، کماکان به رشد خود ادامه خواهد داد.

این عامل نیز بر بازار نفت اثرگذار است و انتظار می‌رود که تقاضا برای نفت را تحت تأثیر قرار دهد، هرچند که کارشناسان بر آن هستند زور این انرژی‌های نو کماکان به سوخت‌های فسیلی نمی‌رسد و تنها در کنار آن قرار می‌گیرند. ازطرفی پس از کم‌اثر شدن تأثیر تحریم‌های روسیه پس از حمله به اوکراین بر سهم این کشور از بازار نفت، جنگ غزه هم نتوانست تحولی جدی را در بازار رقم بزند. هرچند که در پی حمله حوثی‌ها در دریای سرخ به نفتکش‌ها و برخی کشتی‌های باری افزایش قیمت حدود ۵دلاری را در هر بشکه نفت تحمیل کرده، اما به نظر تأثیری مانا در بازار نخواهد بود. همه این عوامل مثبت و منفی بر قیمت نفت نشان می‌دهد که کماکان زور عواملی کاهشی بر افزایشی می‌چربد و احتمالاً با کاهش قیمت در بازار نفت روبه‌رو خواهیم شد.

پیش‌بینی‌قیمت نفت در ۲۰۲۴

رویترز اخیراً در گزارشی یادآور شده است که سرمایه‌گذاران نفت سال ۲۰۲۴ را در حالی آغاز خواهند کرد که نگرانی‌های شدید نسبت به مازاد عرضه، کند شدن رشد اقتصادی و تنش در خاورمیانه وجود دارد و می‌تواند موجب نوسان قیمت‌ها شود. در نظرسنجی رویترز از ۳۰ اقتصاددان و تحلیلگر پیش‌بینی شد که میانگین قیمت نفت برنت در سال ۲۰۲۴، به ۸۴ دلار و ۴۳ سنت در هر بشکه می‌رسد.

این انتظارات با وجود برآورد‌های مختلف از میزان رشد تقاضا از یک میلیون بشکه در روز توسط آژانس بین‌المللی انرژی تا ۲۵/۲ میلیون بشکه در روز تخمین اوپک، مطرح است. شرکت‌های مشاوره ریستاد انرژی، جی‌پی‌مورگان، کپلر و وود مکنزی می‌گویند انتظار می‌رود عرضه نفت در سال ۲۰۲۴، بین ۲/۱ میلیون تا ۹/۱ میلیون بشکه در روز رشد کند که تحت تاثیر افزایش عرضه تولیدکنندگان غیراوپک خواهد بود.

تحلیلگران عقیده دارند قیمت نفت در ۲۰۲۴ به‌خاطر افزایش بیش از حد انتظار تولید و صادرات نفت ایالات متحده و همچنین پیش‌بینی کاهش تقاضا، احتمالاً به ۱۰۰ دلار به ازای هر بشکه نخواهد رسید، مگر اینکه شدت گرفتن تنش‌های ژئوپلیتیک باعث کاهش قابل‌توجه عرضه شود. همچنین کارشناسان معتقدند افزایش تولید نفت کشور‌های غیرائتلاف اوپک‌پلاس همچنان قیمت نفت را در سال آینده میلادی تحت فشار قرار می‌دهد.

ائتلاف اوپک‌پلاس تلاش می‌کند با توافق برای کاهش تولید در سه‌ماهه اول سال آینده میلادی، کنترل عرضه جهانی نفت را در اختیار داشته باشد، اما این گروه با افزایش تولید نفت ایالات متحده و همچنین بالا رفتن عرضه از سوی تولیدکنندگان غیراوپک از جمله برزیل، گویان، کانادا و نروژ مواجه است. همچنین از برزیل دعوت شد از ژانویه ۲۰۲۴ عضو اوپک‌پلاس شود، اما این کشور اعلام کرده در طرح کاهش تولید این ائتلاف مشارکت نخواهد کرد. اوپک‌پلاس تلاش می‌کند به قیمت از دست دادن سهم خود در بازار، مانع کاهش قیمت نفت شود. اما اگر نتواند کاهش تولید خود را بعد از مارس ۲۰۲۴ تمدید کند، موفق به بالا بردن قیمت نفت نخواهد شد. کاهش تولید این ائتلاف باعث افزایش ظرفیت مازاد آن شده است.

تخمین زده می‌شود اوپک ۵/۵ میلیون بشکه در روز ظرفیت مازاد داشته باشد. طبق تخمین‌های مؤسسه تحقیقات کالای ING، قیمت نفت‌خام برنت در اوایل سال آینده میلادی بین ۸۲ تا ۸۵ دلار به ازای هر بشکه خواهد بود و در نیمه دوم سال که بازار با کمبود مواجه می‌شود، به متوسط ۹۱ دلار به ازای هر بشکه می‌رسد. آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش ماهانه خود اعلام کرد عرضه نفت ایالات متحده در سال جاری میلادی ۴/۱ میلیون بشکه در روز افزایش می‌یابد، یعنی معادل دوسوم ۲۴/۲‌میلیون بشکه در روز رشد تولید ائتلاف اوپک‌پلاس.

در همین حین، تولید اوپک‌پلاس ۴۰۰ هزار بشکه در روز کاهش می‌یابد که سهم آن را از بازار نفت تا ۵۱ درصد پایین می‌آورد، یعنی پایین‌ترین سطح از زمان پیدایش این ائتلاف در سال ۲۰۱۶. ازسوی دیگر افزایش تولید نفت ایالات متحده مشکل بزرگی برای اوپک‌پلاس است. در چنین شرایطی به‌نظر می‌رسد تنها راه‌حل این باشد که عربستان سعودی بازار را با نفت‌خام پر کند تا قیمت آن به پایین‌تر از سطح سودآوری تولیدکنندگان آمریکایی برسد. کارشناسان معتقدند اگر کاهش تولید اوپک‌پلاس بعد از مارس ۲۰۲۴ تمدید نشود، قیمت نفت بین ۳۰ تا ۵۰ درصد سقوط خواهد کرد.

انتشار چشم‌انداز بانک گلدمن‌ساکس در خصوص قیمت نفت‌خام

بانک آمریکایی «گلدمن‌ساکس» با اشاره به تولید قوی نفت در ایالات متحده، انتظار خود از قیمت نفت برنت در سال ۲۰۲۴ را به میزان ۱۰ دلار در هر بشکه پایین برد و بین ۷۰ تا ۹۰ دلار تخمین زد. این بانک سرمایه‌گذاری اکنون انتظار دارد قیمت هر بشکه نفت برنت در ژوئن سال ۲۰۲۴، به ۸۵ دلار برسد و در طی سال ۲۰۲۴، حدود ۸۰ دلار معامله شود، درحالی‌که پیش از این قیمت ۹۲ دلار را پیش‌بینی کرده بود. تحلیلگران گلدمن ساکس خاطرنشان کردند تداوم عرضه از سوی کشور‌های غیراوپک که در رأس آن‌ها ایالات متحده قرار دارد، نشان می‌دهد افزایش تولید نفت واشنگتن، احتمالاً در سال ۲۰۲۴ استمرار پیدا کند.

اثر روانی خروج از اوپک بر بازار نفت

عباس ملکی، استاد گروه مهندسی انرژی دانشگاه شریف تحولات در سال آینده میلادی را چندان محسوس نمی‌داند و معتقد است، به سبب کم‌اثر بودن جنگ‌های اخیر بر بازار نفت، حتی پیش‌بینی‌های قیمت بالای ۱۰۰ دلار نیز ازسوی شرکت‌های بزرگی که بازار نفت را رصد می‌کنند، اصلاح شده است. او بر تداوم قدرت انرژی‌های فسیلی در بازار در سال پیش‌رو تأکید دارد و معتقد است، هرچند سایر انرژی‌ها افزایش نقش را در بازار انرژی تجربه می‌کنند، اما سوخت‌های فسیلی هنوز جایگاه خود را حفظ خواهند کرد. او خروج برخی از کشور‌ها از اوپک را اثرگذار در تنظیم بازار نفت نمی‌داند، هرچند اثر روانی آن بر سایر تولیدکنندگان نفت را نادیده نمی‌گیرد.

در سال پیش روی میلادی، بازار نفت چه روندی را در پیش خواهد داشت؟

آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش شش‌ماه قبل خود مصرف انرژی‌ها را در سال ۲۰۲۴ با حدود شش درصد رشد پیش‌بینی کرده بود، ولی در هفته قبل تجدیدنظر کرده و به سه درصد تقلیل داد. نکته قابل‌توجه اینکه گرچه بخش نفت هم مطابق نظر آژانس بین‌المللی انرژی کمتر شده، ولی کلاً مصرف نفت با افزایش روبه‌رو است و به نظر می‌رسد حدود ۱۰۴ میلیون بشکه در روز تولید نفت در سال آینده باشد. برخی پیش‌بینی‌ها روی افزایش قیمت نفت تمرکز دارند و برخی کارشناسان قیمت نفت را بالای ۱۱۰ دلار پیش‌بینی کرده بودند، اما می‌شود گفت همه کارشناسان در هفته‌های اخیر بعد از مسئله جنگ غزه و عدم اختلال در بازار نفت، قیمت‌ها را بین ۸۰ تا ۹۰ دلار پیش‌بینی کرده‌اند. مسئله جدیدتر حملات حوثی‌ها به برخی کشتی‌ها و نفتکش‌ها در دریای سرخ است که هنوز روی بازار نفت تأثیر چندانی نگذاشته، گرچه قیمت نفت ۵ دلار نسبت به روز قبل بیشتر شده، اما در پیش‌بینی‌ها هنوز چیزی منعکس نشده است.

تلاش برای جدایی از اوپک ازسوی برخی کشور‌ها به سبب تمایل به افزایش تولید را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

الان اوپک بازیگر اصلی در بازار نفت نیست و این اوپک‌پلاس است که ائتلافی از اوپک به‌علاوه روسیه، نروژ و مکزیک و برخی دیگر از کشورهاست که نقش محوری در بازار دارد. به نظر می‌رسد مسئله تنظیم بازار براساس مقدار معینی از تولید در دستور کار اوپک‌پلاس است و تاکنون به‌صورت بسیار موفقیت‌آمیزی این کار را انجام داده است.

کشور‌هایی مثل آنگولا و نیجریه تولید زیادی ندارند و بیرون رفتن و سرپیچی‌شان بازار را به‌صورت کامل مورد خدشه قرار نمی‌دهد، البته از نظر روانی تأثیر منفی روی بازار دارد. اما از سال ۱۹۶۰ تابه‌حال بار‌ها کشور‌هایی به اوپک وارد و خارج شده‌اند. به نظرم به لحاظ روانی ممکن است مشکل ایجاد شود، اما در بلندمدت تاثیری ندارد.

در ۲۰۲۴ در حوزه گاز و سایر انرژی‌های نوین تحولی رخ می‌دهد؟

گاز طبیعی با افزایش مصرف روبه‌رو است و رئیس‌جمهور فرانسه در مصاحبه‌ای گفت، روی گاز طبیعی بیشتر توجه خواهیم کرد و از آن برای مصارف خانگی و تولید هیدروژن بهره می‌بریم. انرژی‌های تجدیدپذیر و نو کلاً با رشد روبه‌رو خواهد شد، اما به دلیل افزایش مصرف انرژی در جهان، رشد انرژی‌های تجدیدپذیر به همراه رشد انرژی‌های فسیلی جلو می‌روند، یعنی حتی زغال‌سنگ، نفت و گاز طبیعی در سال آینده بیشتر از امسال تولید و مصرف خواهد شد.

سرنوشت فلزات نادر ازجمله لیتیوم را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

فلزات نادر برای وسایل نقلیه برقی و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ از جمله لیتیوم‌اکسید، مس و فلزات دیگر. لیتیوم، چون در تولید باتری به کار می‌رود از جمله این‌ها مهم‌تر است و همه خودرو‌های برقی نیاز به چندین باتری برای ذخیره انرژی دارند؛ بنابراین مسئله کمبود لیتیوم و افزایش تقاضای لیتیوم نکته اساسی است. مورد دیگر اینکه کشور‌هایی که دارای ذخیره لیتیومی هستند تعدادشان انگشت‌شمار است و سوم اینکه همه آن‌ها از سال‌ها قبل قرارداد‌های درازمدت با چین دارند. به‌همین دلیل اکثر کمپانی‌های خودروسازی در بخش باتری و سیستم‌های برقی دچار مشکل هستند که قطعاً در سال آینده میلادی هم با همین چالش روبه‌رو خواهیم بود.

ستیز دو عامل اثرگذار

سعید ساویز؛ کارشناس انرژی: با توجه به سرازیرشدن نقدینگی‌ها به سمت ساخت جنگ‌افزار‌ها و بحث پولی که در جنگ اوکراین و حماس و اسرائیل صرف می‌شود، امکان اینکه سال آینده جهان با کاهش نقدینگی مواجه شود، بسیار زیاد است، به همین دلیل پیش‌بینی‌های من حاکی از این بوده که ممکن است در سال آینده با کاهش نقدینگی مواجه باشیم و قیمت نفت نیز از منظر کاهش تقاضای ناشی از کمبود نقدینگی، کم شود. مثل اتفاق سال ۲۰۰۸-۲۰۰۷ که یک‌دفعه به خاطر نبود نقدینگی بازار سقوط کرد. در واقع عرضه وجود دارد، اما ممکن است به دلیل کاهش نقدینگی تقاضا کم شود. در این میان داینامیک‌های زیادی در بازار نفت

وجود دارد که از جمله آن می‌توان به حمله حوثی‌ها در دریای سرخ به نفتکش‌ها و برخی کشور‌های باری اشاره کرد. قطعاً تهدیدات در دریای سرخ، قیمت بیمه تانکر‌ها و همچنین قیمت اجاره کشتی‌هایی که از آنجا عبور می‌کنند و حامل نفت و بنزین هستند را بالا خواهد برد که روی بازار، تأثیر خوبی ندارد و روی افزایش قیمت اثر منفی می‌گذارد. می‌توان گفت عرضه به این شکل تهدید می‌شود و اگر طولانی‌مدت باشد باید دید کاهش نقدینگی زورش بیشتر است یا تهدید عرضه. در جنگ بین این دو هرکدام برنده شوند، بازار به نفع همان پیش می‌رود.

اگر تهدید به عرضه در هر جا انقدر بالا باشد که دنیا باورش کند، به جای اینکه قیمت‌ها نزولی شود، ممکن است حتی صعودی هم بشود. از طرف دیگر مسائل حوثی‌ها ممکن است موقت باشد و اگر اینطور باشد، افزایش قیمت هم موقتی است و آنچه ماناتر است، کمبود نقدینگی و کاهش تقاضا خواهد بود. باید دید آیا این تهدید در دریای سرخ جدی است و تأثیر بلندمدت در بازار نفت خواهد داشت یا نه و اگر بلندمدت باشد آیا زورش به کاهش نقدینگی خواهد رسید یا نه. این دو دقیقاً عکس هم عمل می‌کنند و الان در بازار هر دو فعال هستند. باید ببینیم دنیا، کدام را جدی می‌گیرد.

دعوا بر سر سهمیه در اوپک

هاشم اورعی استاد دانشگاه شریف: بازار‌های انرژی در سال آتی میلادی به نظر نمی‌رسد تغییر شگرفی را تجربه کنند، اما عوامل متعدد و اثرگذاری وجود دارد که می‌تواند بازار‌ها را متأثر کند. افزایش قابل‌توجه عرضه به دلیل نگرانی از کنار گذاشته شدن نفت و گاز تا سال ۲۰۲۵ سبب شده تا کشور‌هایی همچون امارات، نیجریه و آنگولا به فکر جدایی از اوپک باشند.

هرچند اوپک به‌تن‌هایی این روز‌ها بازیگر بزرگی در بازار نفت محسوب نمی‌شود و این اوپک‌پلاس است که سطح قیمت‌ها را تنظیم می‌کند، اما تصمیم این کشور‌ها برای خروج، خبر از یک اختلاف و دعوای بزرگ در اوپک می‌دهد. هاشم اورعی، استاد دانشگاه شریف در گفتگو با «هم‌میهن» با بیان این موضوع تأکید می‌کند که در ۲۰۲۴ به سبب افزایش عرضه به‌خاطر همین نگرانی، قیمت نفت افزایش را تجربه نخواهد کرد و در بهترین حالت در همین محدوده کنونی باقی می‌ماند، مگر آنکه اتفاقی مهم و اثرگذار رخ دهد که آن هم فقط برای یک مقطعی کوتاه می‌تواند بازار را تحت تأثیر قرار دهد.

بازار‌های انرژی در سال ۲۰۲۴ چه تغییری را شاهد خواهند بود؟

در سال جاری میلادی، رشد اقتصادی بیشتر از چیزی بود که بسیاری از اقتصاددانان بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی می‌کردند. موارد اتفاقی مثل زلزله و سیل و جنگ را کنار بگذاریم، پیش‌بینی می‌شود رشد اقتصادی جهان کماکان خوب باشد. آمریکا به‌طور مشخص رشد اقتصادی بهتر از انتظار داشته است. انگلستان حدود ۱۰ ماه قبل نرخ تورم بالای ۱۰ درصد داشت، اما اکنون این تورم به حدود سه درصد رسیده است؛ وقتی تورم کم می‌شود دولت‌ها جرأت می‌کنند برای سرمایه‌گذاری تشویق کنند. در نتیجه در عربستان سعودی و کشور‌های حاشیه خلیج‌فارس هم پروژه‌ها با سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجه به‌شدت جلو می‌رود. تنها کشور‌هایی که کمی علامت سوال درباره آن‌ها وجود دارد، چین و هندوستان هستند. اگر همه عوامل مثبت و منفی را جمع کنیم در ۲۰۲۴ انتظار می‌رود که رشد اقتصادی کاملاً خوب باشد.

درحال حاضر پیش‌بینی رشد اقتصادی در ۲۰۲۴ چیزی حدود ۳درصد است، پیشتر این پیش‌بینی در حدود ۶درصد بود. من با رشد اقتصادی شروع می‌کنم، چون بزرگ‌ترین عامل تاثیرگذار بر تقاضا برای سوخت‌های فسیلی است. در نتیجه در حالت عادی انتظار نمی‌رود تغییر بزرگی در قیمت نفت و گاز جهان داشته باشیم. اثرات جنگ اوکراین بر بازار نفت که تمام شده و همه چیز تقریباً سر جای خودش برگشته، اما حتی جنگ غزه و همینطور اقدام حوثی‌ها و ماجرای دریای سرخ هم نتوانسته تأثیر بسیار قابل توجهی در قیمت نفت بگذارد. از طرف دیگر آمریکا به ونزوئلا اجازه صادرات داده و آمریکا تولیدش به ۱۳ میلیون رسیده و رتبه اول شده است. عربستان دوم و روسیه سوم است.

درواقع تحریم‌های غرب تأثیر آنچنانی بر فروش و صادرات روسیه نداشته، بلکه بیشتر جابه‌جایی ایجاد شده است؛ یعنی روسیه به هندوستان و چین رفته و بقیه جای آن را پر کرده‌اند؛ بنابراین همه این عوامل را که کنار هم می‌گذاریم، می‌بینیم انتظار نمی‌رود اتفاق عجیبی بیفتد یعنی فشار سمت بالا، آنچنان نداریم. اما فشار سمت پایین را که نگاه می‌کنیم، این فشار بیشتر است. کشور‌های نفت‌خیز در کاپ ۲۸، کم‌کم هر روز این باورشان تقویت می‌شود که پنجره سوخت‌های فسیلی در حال بسته شدن است و در نتیجه بین این کشور‌ها رقابت سخت‌تری شکل می‌گیرد، زیرا همه قبول دارند که در سال ۲۰۲۵ تقاضای نفت از پیک خود عبور می‌کند و حتی برخی می‌گویند الان وارد این دوران شده‌ایم.

ازطرفی این کشور‌ها می‌دانند که عمر نفت پنج‌سال از گاز کمتر است و اگر تولید نفت از سال ۲۰۲۵ رو به افول می‌رود، برای گاز این افول در سال ۲۰۳۰ صورت می‌گیرد. خلاصه اینکه این کشور‌ها به این باور رسیده‌اند که عمر سوخت‌های فسیلی طولانی نیست و به همین دلیل رقابت برای عرضه بیشتر شده است؛ بنابراین در تلاش هستند که تا آنجایی‌که امکان دارد تا آن زمان نفت و گاز بیشتری روانه بازار کنند. نکته بعد اینکه به خاطر مسائل زیست‌محیطی و فشار تغییرات اقلیمی، تفکر افزایش راندمان مصرف انرژی و استفاده از فناوری‌های روز برای انجام کار با مصرف سوخت فسیلی کمتر، رشد کرده است و با همین سرعت نیز برق جایگزین آن می‌شود.

اما بخشی از تولید برق هم با انرژی فسیلی تأمین می‌شود. این یعنی با کاهش تولید سوخت‌های فسیلی روبه‌رو نخواهیم بود؟

وقتی مصرف برق زیاد می‌شود به این معنی نیست که سوخت‌های فسیلی صددرصد کنار می‌روند، چون بخشی از برق موردنیاز را باید با سوخت فسیلی تامین کنیم، ولی وقتی به منحنی‌های ۲۰۵۰ نگاه می‌کنیم زغال‌سنگ به صفر میل می‌کند، بعد نفت و گاز، ولی همه با شیب کمتری از زغال‌سنگ، ولی تقاضا برای برق از الان تا سال ۲۰۵۰ بین ۶/۱ تا دو برابر افزایش خواهد داشت که من به آن می‌گویم افزایش عمق نفوذ برق در صحنه انرژی.

ما در حال حاضر توافق اوپک‌پلاس را برای حفظ میزان تولید داریم. اگر شاهد افزایش تولید نفت در سال‌های آتی باشیم، این توافق زیر سوال نمی‌رود؟ در آن‌صورت با کاهش جدی قیمت نفت روبه‌رو نخواهیم بود؟

دعوا و اختلافات سر حفظ سهمیه اکنون داغ‌تر شده است. نیجریه و امارات می‌خواهند از اوپک خارج شوند، چون نیجریه دو میلیون ظرفیت تولید دارد، اما سهم او در اوپک کمتر است و به وضوح دیده می‌شود که در اوپک دعواست. همیشه عربستان سعودی می‌گوید تولید را کم کنیم، چون قیمت پایین می‌آید. به جایی می‌رسد که عربستان هم حاضر نیست سهمیه‌اش را به بقیه بدهد. این‌ها از نظر من نشان می‌دهد که فشار به‌سمت پایین قو‌ی‌تر است تا به سمت بالا. برق در حال گرفتن جای نفت و گاز است. اگر تمام برق اضافی موردنیاز قرار بود از سوخت فسیلی تامین شود، برای فسیلی‌ها مشکلی نبود، اما در کاپ ۲۸ دیدید که تصویب شد تا ۲۰۳۰ ظرفیت تولید انرژی تجدیدپذیر یعنی خورشید و باد سه برابر شود.

به عبارت دیگر، هم مصرف برق به شدت بالا می‌رود و هم برق اضافی قرار نیست از طریق سوخت‌های فسیلی تامین شود که به خاطر مسائل زیست‌محیطی است. معتقدم حتماً این پنجره در حال بسته شدن است، هرچند در ایران اقدامی نکرده ایم که نشان بدهد این موضوع را قبول کرده‌ایم. در بهترین حالت سال ۲۰۲۴ قیمت سوخت‌های فسیلی در همین حد می‌ماند، مگر اینکه اتفاق خاصی بیفتد که اگر هم بیفتد، دائمی نخواهد بود. چون این نیرو‌ها فعال هستند حالا یکی به دیگری حمله کند یا زلزله و سیل رخ دهد، همگی مقطعی است و بعد از مدتی تلاطم می‌خوابد و به همان روند همیشگی بر می‌گردد.

حرکت به سمت برق و تولید خودرو‌های برقی، چقدر روی این موضوع اثر می‌گذارد؟

خودرو‌های برقی در حال وارد شدن به بازار هستند. جالب است ما همیشه فکر می‌کنیم تسلا با اختلاف زیاد بیشترین سهم بازار را دارد، درحالی‌که تسلا دوم است و (BYD) چین رتبه اول را دارد. در فرایند توسعه فناوری خودروی برقی همیشه ماجرای ذخیره‌سازی انرژی یک معضل بوده است. به‌طوری‌که تا چندی پیش حدود یک‌سوم قیمت و وزن خودرو‌ها همین باتری‌اش بود. چون خودروی برقی همین ذخیر‌ه‌سازی است.

از چند سال قبل گروه‌های بزرگ میلیاردی روی تولید خودرو‌های برقی سرمایه‌گذاری کرده‌اند. سه پروژه به‌طور مشخص در چین می‌شناسم که تسلا با یک شرکت کره‌ای میلیارد‌ها دلار خرج کرده و الان به تولید انبوه رسیده است. پیشرفت و اتفاقاتی که باید در صحنه انرژی رخ می‌داد، اتفاق افتاده است و البته ادامه دارد و مانع اصلی بر سر توسعه سریع خودرو‌های برقی برداشته شده است. تولید خورو‌های برقی هم برمی‌گردد به اینکه چه کسانی در دنیا لیتیوم دارند.

در بحث لیتیوم، شیفت بسیار مهم و جدی در دنیا دارد اتفاق می‌افتد و اگر چشم‌مان را ببندیم و ده سال بعد را نگاه کنیم، الان که می‌گوییم عرستان‌سعودی خیلی پولدار است، اما آن موقع کشور‌هایی جایگزین می‌شوند که منابع لیتیوم زیاد دارند. چین در بسیاری از کشور‌هایی که منابع عظیم لیتیوم دارند، از جمله شیلی و آرژانتین و... سرمایه‌گذاری کرده است تا بتواند از آن منابع استفاده کند. ایران به نظر نمی‌رسد که منابع قابل‌توجهی لیتیوم داشته باشد. با این اوصاف باید در چندسال آینده دست گدایی به‌سوی بقیه دراز کنیم، زیرا توجه و تمرکز از نفت و گاز به سمت منابع کانی مثل لیتیوم می‌رود.