فیلم کمدی «فسیل» به کارگردانی کریم امینی که این روزها در سینماها اکران است، در رتبه پرفروشترین فیلم سال ۱۴۰۲ قرار گرفته و هم اینکه مخاطبان زیادی را از سراسر کشور به خود جذب کرده است.
به گزارش اعتماد، «فسیل» از نوروز امسال و در ماه مبارک رمضان اکران عمومی شد و آرام آرام مخاطبان را به خود جذب کرد، در ادامه با فروش بالا نه تنها باعث گردش چرخه مالی سینماهای ایران شد که حتی بعضی سالنهای سینما را از خطر تعطیلی کامل نجات داده است. البته که نزدیک به ۹ ماه از اکران عمومی این فیلم میگذرد، اما زمان طولانی تنها ملاک پرفروش شدن «فسیل» نیست، چون اساسا مخاطب این فیلم را دوست دارد و به صورت تک سانس هم تماشاگران را به خود جذب میکند.
کارگردان «فسیل» پرفروش شدن فیلمش را شانسی نمیداند و میگوید: «در کنار شرایط اکران، یک فیلم با چند دلیل پرفروش میشود؛ هم کیفیت و هم بازی بازیگران در کنار، کارگردانی و تیم تولید همه باید دست به دست هم دهند تا محصول با اقبال مخاطب همراه شود و «فسیل» مجموعه عوامل را دراختیار داشت.»
امینی همچنین میگوید: اینکه فیلم «فسیل» فروخته پس همه فیلمهای کمدی روی پرده میفروشد تحلیل نادرستی است، چراکه مخاطب امروز بسیار باهوش است و کیفیت خوب را تشخیص میدهد.
گفتوگوی ما با کریم امینی پیش روی شماست.
شما کارگردانی را در سینما با فیلمهای کوتاهی که نگاه و زاویه جدید داشت و برگرفته از مضامین اجتماعی بود، آغاز کردید چه شد که در مسیر سینمای کمدی قرار گرفتید؟
درست میگویید، من با سینمای جدی فیلمهای کوتاهم را شروع کردم و قرار بود فیلم اولم یک فیلم جدی اجتماعی باشد، اما از آنجایی که سرمایهگذار همکاری نکرد و تهیهکننده هم از پروژه جدا شد، مجبور شدم فیلم کمدی بسازم، بعدها شاید در شرایط بهتری همه این نکات را بگویم.
البته بعد فیلم «گربه سیاه» را ساختید.
بله فیلم اجتماعی «گربه سیاه» را ساختم، گربه سیاه را خیلی دوست دارم، «فسیل» را هم خیلی دوست دارم، چون فکر میکنم تفکری پشت فیلم «فسیل» هست و حرفی برای گفتن دارد و فیلم سطحی نیست، معتقدم کمدی ساختن کار راحتی نیست و اینکه ما فیلمهای کمدی را فاقد تفکر بدانیم کار اشتباهی است.
در مورد «شهر هرت» چه نظری دارید؟
در مورد «شهر هرت» میتوانیم بگوییم که تنها برای سرگرمی ساخته شده است، ولی در ادامه صحبت شما مسیری که من برای خودم متصور بودم اینطور نبود که اصلا کمدی نسازم یا سینمای جدی اجتماعی متفکر را فقط دنبال کنم، خیر اینگونه نیست، ممکن است فیلم بعدی من یا کمدی باشد یا جدی، ولی اگر فیلم کمدی باشد به هیچ عنوان شبیه «شهر هرت» نیست، ممکن است شبیه فسیل باشد نه به لحاظ زمانی و تاریخی، منظورم این است که تفکر پشت فیلم باشد و فیلم عمیقی باشد، چراکه همانطور که گفتم فیلم کمدی ساختن اصلا راحت نیست چه بسا سختتر از فیلم اجتماعی است، اما در این میان ممکن است به آن سینمای دلخواهم که از فیلمهای کوتاه شروع کردم هم برگردم.
در خلال صحبتهایتان تاکید روی ساخته شدن فیلم کمدی دارید، چرا؟
چون جنس کمدی را میشناسم، البته به کمدی از جنس دیدگاه خودم و جایی که در آن بزرگ شدم اشراف دارم پس از آن جنس میسازم، در طبقهای که در آن بزرگ شدم میدانم مردم چه چیزهایی را دوست دارند و از آن استقبال میکنند. البته این را هم بگویم هر ژانری که بخواهم بسازم به حال خودم و زمانی که فیلم را میسازم بستگی دارد. در این برهه دوست داشتم «فسیل» بسازم که خدا را شکر اتفاق خوبی برایش افتاد و جزو اولین فیلم پرفروش و پرمخاطب سینما شد.
ابتدای صحبتتان به این نکته اشاره کردید که سرمایه برای ساخت فیلم اجتماعی فراهم نبود، یعنی اگر سرمایه فیلمهایتان تامین میشد فیلم کمدی نمیساختید؟
خیر اینگونه نبود که به سمت ساخت فیلم کمدی نروم، شما به فیلمسازهای بزرگ دنیا هم که نگاه کنید فیلم کمدی خوب هم ساختند. آقای داریوش مهرجویی در اوج فیلمهای اجتماعی ملودرام، فیلم «اجارهنشینها» را ساخت یا فیلمسازهای بزرگ در اوج بهترین فیلمهایشان کمدی ساختند نظیر اسکورسیزی «سلطان کمدی» را ساخت. یا وودی آلن زبان خودش را در ساخت فیلم کمدی دارد و بیلی وایلدر هم همینطور.
به نظرم کمدی اگر در سطح حرکت نکند و در عین سرگرمی فیلمساز بتواند حرفی که مدنظر دارد را خوب بیان کند و بگوید به نظر من از فیلم اجتماعی کسلکننده هم مهمتر است، چون زمانی فیلم اجتماعی خوب است که دغدغه سازنده باشد یا کمدی در صورتی خوب است که دغدغه سازنده باشد، صرف اینکه الان بازار کمدی داغ است یا بازار اجتماعی داغ است فیلم را بسازیم جواب نمیگیریم.
به عبارتی فیلمساز خودش جریانساز شود نه اینکه خودش را به جریان بسپارد.
بله اصلا فیلمسازی یعنی همین، به نظر من خود فیلمساز باید جریان را هدایت کند نه جریان فیلمساز را هدایت کند. اینکه فیلم «فسیل» را ساختم و بعدش فیلم «شهر هرت» یک اتفاق نادر بود که دیگر برای من پیش نخواهد آمد. خودم مراقب هستم که به سرعت از یک کمدی به کمدی دیگر نروم، کمدی خواهم ساخت، اما شبیه جنس خودم. دوست دارم بسازم نه هر فیلم کمدی. باور کنید اینکه بتوانیم در کمدی آوردهای داشته باشیم خوب است، اینکه بتوانیم مخاطب را به سالن دعوت کنیم این یعنی کارگردان دغدغههایش را در فیلم بیان کرده که مخاطب آن را جذب کرده است.
ولی معمولا دیده میشود وقتی در سینمای ایران موضوعی یا فیلمی با مخاطب ارتباط خوبی برقرار میکند بعضی فیلمسازان همین مسیر را ادامه میدهند.
متاسفانه سینمای ایران معمولا درگیر موجسواریهایی بود، یعنی اگر یک زمانی موج فیلمسازی کمدی گرفته همه به کمدی ساختن روی آوردند و، چون تخصص نداشتند شکست خوردند یا سینمای اجتماعی فرقی نمیکند اینکه فکر کنیم ژانری الان میگیرد و ژانر کمدی ساخته شود مقبول نمیافتد. به نظرم آینده فیلم را فیلمنامه، گروه آدمهای فیلم و بازیگران رقم میزنند. اگر فیلم «فسیل» در گیشه خوب فروخت پس همه به فیلم کمدی روی بیاورند و فیلم کمدی بسازند خوب نیست، حتی شنیدم یکسری فیلمسازهای اجتماعیساز خوب هم سوار موج کمدی شدند و میخواهند فیلم کمدی بسازند.
صحبتهای زیادی مطرح است که در حال حاضر اکثر فیلمسازان به دلیل شرایط، فیلم کمدی میسازند و همین موضوع باعث ازدیاد فیلم کمدی در سینمای ایران شده است.
خوب در آن صورت دوباره با انبوه فیلم کمدی در اکران مواجه میشویم که مردم با فیلمهای کمدی دلزده میشوند مگر قرار است هر فیلم کمدی اکران شده مردم ما بروند ببینند؟ خیر مردم انتخاب میکنند، یعنی بنا به گفتهها و شنیدههای خودشان از بین فیلمهای روی پرده انتخاب میکنند کدام فیلم را ببینند. حالا ممکن است کمدی خوب باشد آنها کمدی را انتخاب کنند یا فیلم اجتماعی را برای تماشا انتخاب کنند، اینگونه نیست که اگر بخواهند فیلم کمدی ببینند هر ۱۰ فیلم کمدی روی پرده را ببینند.
پس در صورت تولید انبوه فیلم کمدی دوباره کمدیها در گیشه متضرر میشوند، بازیگران کمدی میسوزند، آن کارگردانی که کمدی کار کرده سرخورده میشود و از همه مهمتر آن سرمایهگذاری که هزینه فیلم را متقبل شده از سینما خارج میشود، چون او به سینما آمده تا فیلمش به فروش برسد. به نظر من فیلمساز خودش باید ارزیابی کند که فضایی را که برای ساخت انتخاب کرده یا فیلمنامهای که حاضر و آماده به او داده میشود و او را به عنوان اپراتور برای فیلم میخواهند که آن فیلم را بسازد ببیند آیا فیلم را میفهمد و درک میکند یا نه؟ فیلمسازی که تا دیروز فیلم اجتماعی میساخته و در این ژانر میدرخشید، چطور میتواند یک شبه کمدی بسازد؟
شرایط ساخت فیلم اجتماعی این روزها اصلا فراهم نیست.
بله میدانم، شرایط ساخت اجتماعی به لحاظ مالی وجود ندارد و بسیار سخت شده ولی من میگویم چرا جریان سوار ما شود، ما گهگاه باید خودمان جریان درست کنیم و پای خواستههای خودمان بایستیم و کاری که میدانیم درست است، انجام دهیم. یک مواقعی شکست در فیلم کمدی جبرانناپذیرتر است تا فیلم اجتماعی که فروش کمی داشته باشد. خیلی تخصصی باید به فیلم کمدی نگاه شود و اسیر موجسواری نشویم. اینکه فیلمی فروخته و مردم رفتند و دیدند و همه فیلمهای یک سال کمدی شود این ظلم در حق سینماست و باید مدیریت صحیح شود.
یکی از مهمترین نکاتی که در مورد فیلمهای کمدی در سینمای ایران مطرح است اینکه ازسوی جریان روشنفکری و منتقدان سینما جدی گرفته نمیشود. نظر شما در این باره چیست؟
اگر فیلمساز به خودش مطمئن نباشد و فیلم کمدی بسازد و نتواند از عهدهاش بربیاید، شکست سختی است، اما اینکه جریان روشنفکری بخواهد به من بگوید چه کار کنم و چه فیلمی بسازم حداقل ذرهای برای من اهمیت ندارد و به نظر من اشتباه محض است که فیلمساز بخواهد مطابق نظر روشنفکران فیلم بسازد که اساسا به نظر من سینما در اصل یک صنعت و سرگرمی است، چراکه این مردم هستند که تعیین میکنند که چه چیزی دوست داشته باشند درست است که تا میتوانیم باید ذائقه و سلیقه مخاطب را بالا ببریم، اما مگر جریان روشنفکری فیلمهایش دارای بالاترین کیفیت و رتبه بالای سلیقه مخاطب است؟ و فیلمهای کمدی بیکیفیت هستند و سلیقه مردم را در پی ندارند؟
حداقل برای من که چنین چیزی نیست و هیچوقت برای من قرار نیست جریان روشنفکری تعیین تکلیف بکند اصلا مگر جریان روشنفکری و سینمای روشنفکر از کجا شکل گرفته که فیلمساز روشنفکر بخواهد مرا تایید کند؟ مهم برای من مردم هستند، اگر مردم به سینما نروند و فیلم را نبینند کمدی که هیچی جریان روشنفکری وجود نخواهد داشت، اگر فیلمی برای سینما ساخته نشود، آقایان منتقد و روشنفکر چه چیزی را میخواهند نقد کنند؟ نقد زمانی درست است که سازنده و راهبردی باشد نه اینکه فیلمی را که مردم دوست دارند و میبینند از ریشه بزنند.
به عبارتی ملاک برای شما کیفیت فیلم است؟
من میگویم، اگر قرار است سطح ذائقه مخاطب را بالا ببریم چه در کمدی و چه در فیلمهای اجتماعی میتوانیم این کار را انجام دهیم به نظرم نباید دستهبندی کنیم که، چون ما فیلمساز جریان روشنفکری هستیم سلیقهمان از همه مهمتر است خیر اصلا اینگونه نیست، خیلی از فیلمهای اجتماعی را وقتی میبینیم چه به لحاظ کیفی و چه ساختاری، ضعیف هستند ولی فیلمسازان این گروه خودشان را جزو دسته روشنفکری میدانند، چرا؟ چون سراغ سوژهای رفتند که اصلا تماشاگر سمتش نمیرود. البته به نظر من این فیلمها هم نیاز سینمای ایران است و باید باشد. من که نباید بگویم چه چیزی باشد چه چیزی نباشد، چون حوزه تخصص من نیست، اما به نظرم از هر ذائقهای باید فیلم ساخته شود، چون همه فیلمها هرقدر کم یا زیاد تماشاگر خودشان را دارند، اما بخش اعظم سینما وجه سرگرمی و صنعت و تجارت است.
حالا اگر فیلمی بسازیم که بتوانیم حرف هم در آن لحاظ کنیم این به نظر من اتفاق خوبی میتواند برای سینما باشد. البته فیلمهای کمدی یا اجتماعی اینچنین داشتیم، آقای ابوالحسن داوودی هم فیلم اجتماعی و هم کمدی خوب ساختند. آقای سامان مقدم، میخواهم بگویم اینگونه نیست که فیلمساز نباید ژانر کمدی را تجربه کند، به نظرم در هر برههای ممکن است فیلمساز نگرشش نسبت به اتفاقهای پیرامونش تغییر کند. یک زمان ممکن است تلخترین فیلم ممکن را بسازد و یک زمانی تصمیم بگیرد بنا به اقتضای زمان و نگاه خودش کمدی بسازد پس دغدغه من باید باشد. بعضی فیلمسازها اپراتور هستند ولی بعضی فیلمسازها سلیقه خودشان را دارند.
شما چگونه فیلمسازی هستید؟
من سعی کردم از سلیقه خودم در فیلمسازی استفاده کنم، مردم کوچه بازاری که از جنس خود من هستند و من براساس ذائقه آنها فیلم میسازم. جنس من جنسی نیست که بخواهم در فضای روشنفکری فیلم بسازم. هر کسی فضای خودش را دارد، همانطور که نمیتوانم فیلم سوپرلاکچری یا فیلم روشنفکری که دنیایش کوچک و باید یک اجتماع کوچک روشنفکری آن را بفهمند و مخاطب آن باشند، بسازم. من از جنس مردم عام فیلم میسازم و مردم عام باید دوستش داشته باشند و آن را ببینند.
نقدهایی که بر فیلم «فسیل» نوشته شده بیشتر صفر و صدی است، یعنی عدهای فیلم را دوست دارند و عدهای از اساس با آن مخالف هستند.
اینکه فیلمی را همه مخاطبان دوست داشته باشند به نظر من اصلا وجود ندارد. شما نگاه کنید از فیلمسازان بزرگ یک فیلم را خیلی دوست دارند یا دوستش ندارند، یا اصلا فیلمساز و نگاهش را دوست ندارند پس طبیعی است. اصل اتفاق مهم برای من مردم است. اینکه مردم فیلم من را دوست دارند یا خیر؟ در این شرایط که فیلم انبوهی از مردم را به سالنهای سینما کشانده پس خدا را شکر مردم فیلم را دوست دارند، اینکه منتقدها و جریان روشنفکری فیلم من را دوست داشته یا نداشته باشند به آنها حق میدهم خیلی از این منتقدان فسیل را با من دیدند و دوست داشتند حتی جریان روشنفکری هم فیلم مرا دوست داشتند یکسری هم نه، کمااینکه نگاههایی هم از حب و بغض ناشی میشود که آنهم به نظر من طبیعی است، همه قرار نیست که یک فیلم را دوست داشته باشند یا چنین چیزی در تاریخ سینمای ایران و جهان وجود ندارد که همه فیلم را دوست داشته باشند، اولویت برای من مردم هستند. مابقی به صورت نظرات سازنده سعی میکنم در مسیر فیلمسازی ازآن استفاده کنم.
نکته مهمی که نباید آن را فراموش کرد و بسیاری از کارشناسان و منتقدان به آن اشاره دارند اینکه مخاطب را نمیتوان گول زد... یعنی صرف اینکه کمدی بسازیم و میتوانیم گیشه پرفروشی داشته باشیم.
به نظر من به طور کل کیفیت فیلمها باید در یک راستای درست قرار بگیرد. بله با شما موافقم اینکه یکسری فیلم کمدی با شتاب ساخته شود و فاقد کیفیت باشد و به خورد مخاطب دهیم با اطمینان بگویم مردم را نمیتوانیم گول بزنیم. امروز مردم سریالها و فیلمهای روز دنیا را دنبال میکنند دیگر این مردم آن مردم نیستند که مثل بیست سال پیش با کیفیت پایین بتوان آنها را گول زد. مردم مطلع و باسواد هستند، در فیلم دیدن استاد هستند، باید اثری ساخته شود چه در ژانر کمدی یا اجتماعی باکیفیت باشد. شما نگاه کنید همزمان با اکران فیلم «فسیل» چندتا فیلم کمدی اکران بودند، من به هیچ عنوان درباره کیفیت این فیلمها حرف نمیزنم، اما مردم خودشان مشخص کردند که کدام فیلم را ببینند، در نتیجه فسیل را انتخاب کردند. البته بگویم همه گروه سعی کردیم درباره فیلم فسیل بهترین اتفاق بیفتد و مردم فیلم بیکیفیت نبینند.
بحث دیگر این است درحالی که سینمای کمدی در جهان یکی از مهمترین ژانرهاست، اما در ایران این گونه سینمایی جدی گرفته نمیشود. نظر شما چیست؟
اینکه در سینمای ایران از ظرفیتهای فیلم کمدی استفاده نمیشود کاملا درست است. از اوایل دهه هشتاد به این طرف بخشی از کیفیت فیلمهای کمدی نزول پیدا کرد نسبت به دهه هفتاد، آنقدر با عجله فیلم کمدی ساختند تا دیدند فیلم کمدی فروخته در دو هفته فیلم کمدی میساختند، فیلمنامه در ۱۰ روز نوشته میشد و در بیست روز ساخته میشد و میگفتند فیلم کمدی ساخته شده، اگر یادتان باشد تنها چند بازیگر خاص در این فیلمهای کمدی بازی میکردند این همان ظرفیت کم استفاده کردن است و همین کیفیت پایین سلیقه مردم را پایین آورد، دلیلش این است که کمدی دستکم گرفته میشود.
باید به لحاظ کیفی سینمای کمدی و اجتماعی همزمان با هم برابر باشند نباید نازل ساخته شوند، فقط کمدی نه، مردم باکیفیتترین فیلمهای روز دنیا را میبینند و مردم برای کیفیت شوخی ندارند، ممکن است فیلمی بیاید در همان هفته اول و دوم بفروشد ولی بعد دهان به دهان که سنتیترین و مهمترین شیوه انتخاب است مردم فیلم را انتخاب میکنند پس مهم است که فیلم در شأن مخاطب سینمای ایران باشد، چون الان همه ژانری با کیفیت در پلتفرمها میبینند.
به نظر شما چه دلیلی باعث پرفروش شدن فیلم فسیل شد؟ موقعیت درست اکران یا کیفیت و پتانسیل خود فیلم؟
به نظر من یک فیلم چند دلیل دارد که پرفروش میشود؛ هم کیفیت یک فیلم و هم به لحاظ بازیگر، کارگردانی پروداکشن و تولید همه باید دست به دست هم دهد تا فیلم بااقبال مواجه شود. قطعا باید خوراکی که به مخاطب میدهیمتر و تمیز داده شود و این باید در همه فیلمها لحاظ شود، اما قطعا موقعیت اکران مهم است در کنار مجموعه عوامل فیلم. این فیلم در شرایط سخت اقتصادی اکران شد و، چون خوراک خوب هم در اکران نبود که مردم روحیه شادی بگیرند.
تعارف که نداریم مدتها سینماها فیلم خوب نداشتند، تایم ما هم ویژه نبود، ماه رمضان بود و مردم روزه میگرفتند و همه میدانیم در ماه رمضان سخت به سینما میروند و هم به لحاظ اقتصادی شرایط عجیبی بود. نهایتا مردم در عید سفری میتوانستند بروند و مخارج مردم زیاد بود. در این شرایط طیفی از مردم فیلم را دیدند و دوست داشتند و برای آن تبلیغ کردند و مردم دیگر هم باتوجه به شرایط اقتصادی نامناسب ولی این فیلم را در برنامهشان قرار دادند. به نظرم شیوه دهان به دهان به این فیلم کمک کرد و سینما هم خیلی رونق گرفت.
گویا این فیلم مانع تعطیلی بعضی سینماها شد.
قرار بود یکسری سینما جمع شود، اما با اکران این فیلم جلوی تعطیلی سالنها گرفته شد. خدا را شکر و من خوشحالم اگر فیلم دیگری هم باعث رونق سینما میشد خوشحال میشدم اینکه به واسطه این فیلم اتفاق افتاد خوشحالیام را نمیتوانم کتمان کنم. هیچ کارگردانی بدش نمیآید اسمش در تاریخ سینما جای بگیرد. خدا را شاکرم در کنار تیم خوب و حرفهای و شرایط سخت که هزینهبر بود فیلم را ساختیم و در شرایط نامناسب اقتصادی این فیلم را اکران کردیم، اما نتیجه خیلی خوبی بود.
از روز اول حدس میزدید فسیل پرفروش شود؟
وقتی قرار بود فسیل را بسازم، قبل از اینکه فیلمنامه را پیش تهیهکننده آقای عامریان ببرم با چند نفر صحبت کرده بودم و همان زمان میگفتم این فیلم پرفروش میشود، وقتی فیلمنامه فسیل را مینوشتم گربه سیاه را تولید کرده بودیم با بهرام رادان حرف زده بودم، آن موقع بهرام رادان شرایطش را نداشت که این فیلم را بسازد یکی، دو نفر بودند ولی از طریق دوستی به آقای عامریان رسیدم و قراری گذاشتیم و قرار شد که این فیلم را بسازیم.
مطمئن بودم اتفاق خوبی میافتد ولی چقدر و چگونه را نمیدانستم حسم به این فیلم خوب بود، چون اعتقاد داشتم، چون میدانستم پکیج سرگرمی خوب برای سینما ساخته شده است و حال خوب به مردم تزریق کند و بیشتر سعی کردم به لحاظ کیفی کار کنم که فیلم جایی قرار بگیرد که مردم از تماشای آن لذت ببرند و راضی از سالن بیرون بیایند، چون قصه کار خودش را میکند، اما به لحاظ کیفی رضایت مردم برای من مهم بود.
با درنظر گرفتن اینکه فیلم کمدی آماده اکران دارید میخواهم بپرسم همچنان در این مسیر فعالیت میکنید، یعنی فیلمهای آیندهتان هم کمدی است؟
فیلم کمدی را دوست دارم، اگر فیلمنامه و سوژه خوبی داشته باشم، میسازم. بله فیلم کمدی آماده اکران دارم، خیلی دوستش دارم و سعی میکنم تجربههای متفاوتی کسب کنم. اساسا تجربههای متفاوت را دوست دارم. اینکه فسیل با آن فضا فروخته تمام فیلمهایم شبیه فسیل باشد، خیر، دوست ندارم. فسیل شرایط ویژه داشت و جنس خودش را دارد و قرار نیست جنسهای مختلف از آن ساخته شود. بستگی به شرایط و حال و نگاه خودم دارد. پیشنهادات زیاد در سریال و فیلم کمدی دارم. نمیخواهم مثل اپراتورها فیلم بسازم، فیلمهایی فاقد نگاه در سینما نمیخواهم بسازم. قطعا فیلم کمدی میسازم که به آن اعتقاد داشته باشم. مسائل مالی برایم مهم است و میدانم همه ما امروز مشکلات مالی داریم و این اتفاق برای همه ما هست، اما با خودم قرار گذاشتم چیزی که به آن اعتقاد دارم و برایم دغدغهمند است، بسازم.