اشباعِ کمدی سینمای ایران

اعتماد نوشت: اگرچه چرخه تولید سینمای ایران در یکی، دو سال اخیر کند شده و سطح تولیدات به لحاظ کمی نزول جدی داشته، اما به‌طور کلی تولید در سینما به زمان خاصی مربوط نمی‌شود، به عبارتی نمی‌توانیم بگوییم فیلم‌های سینمایی فقط در پاییز یا در تابستان ساخته می‌شوند، بلکه فیلمسازان به فراخور فیلمنامه و سرمایه تهیه شده و دریافت مجوز هر زمان بتوانند محصولات خود را تولید می‌کنند، با این حال عمده زمان تولید فیلم‌ها به نیمه دوم سال مربوط می‌شود و شش ماه پایانی سال به دلیل نزدیکی به جشنواره فیلم فجر، معمولا پروژه‌های سینمایی بیشتری وارد مرحله تولید و ساخت می‌شوند.

بنابراین این بازه زمانی فرصت مناسبی است تا ارزیابی از تولیدات یکسال سینمای ایران داشته باشیم و بدانیم چه فیلم‌هایی مراحل تولید را پشت سر می‌گذارند. طبق اخباری که در چند وقت اخیر جسته و گریخته از تولیدات سینما منتشر شده و همچنان منتشر می‌شود، واضح است که تعدادی از فیلمسازان در تدارک ساخت فیلم هستند و یک تعداد از پروژه‌ها هم از ماه‌ها قبل ساخته شده‌اند. آنچه در این نوشتار محل بحث است، تعداد فیلم‌های ساخته شده در یکسال اخیر نیست، حتی کیفیت آن‌ها هم مدنظر نیست، آنچه اهمیت دارد، نبود تنوع ژانری در میان فیلم‌ها است.

کافی است به تصاویری که در چند وقت اخیر از فیلم‌ها منتشر می‌شود کمی دقت کنید، معمولا عکس‌ها و تصاویری که از روند ساخت و ساز فیلم‌ها گزارش می‌شود بیشتر فضای کمدی را نشان می‌دهند تا ژانر‌های مختلف را. انگار که تنها ژانر در سینمای ایران فقط کمدی است. حجم کمدی‌های ساخته‌شده در یکسال اخیر تا جایی است که حتی رسانه دولت (ایرنا) با عنوان «رکوردداری کمدی‌ها در جشن ۴۲سالگی سینما» (۹ آبان ۱۴۰۲) پیش‌بینی کرده که تعدادی از همین فیلم‌های کمدی در جشنواره فیلم فجر امسال حضور پررنگ و حتی رقابتی داشته باشند.

از ابتدای امسال هم تعداد زیادی از سینماگران در مصاحبه‌های‌شان اذعان داشتند که سطح تولیدات سینمایی ظرف یکسال اخیر بیشتر به کمدی گرایش پیدا کرده و به داستان و قصه‌های با موضوع اجتماعی فرصت عرض اندام داده نمی‌شود. حتی همین چند وقت پیش بود که محمدمهدی عسگرپور در مصاحبه با «اعتماد» تاکید کرد شاهد از بین رفتن مدل‌ها و ژانر‌های سینمایی هستیم، او گفت: باید اذعان داشت این روز‌ها در سینمای ایران فقط دو مدل سینما در جریان است، یک مدل آنکه خیلی خوب جواب می‌دهد و باعث فعالیت تعدادی از همکاران ما شده (فیلم‌های کمدی) و مدل دیگر سینما که توسط نهاد‌های حاکمیتی پیگیری می‌شود.

پرس و جوی ما با تعداد زیادی از تهیه‌کنندگان و کارشناسان سینما هم دال بر این است که کفه ترازو در ساخته‌های یکسال اخیر سینما به سمت سینمای کمدی سنگین‌تر است و بسیاری از فیلمسازان حوزه اجتماعی هم به سینمای کمدی گرایش پیدا کرده‌اند. دوستی به طنز می‌گفت: این روز‌ها با هر فیلمسازی در سینما صحبت می‌کنیم یا در حال ساخت فیلم کمدی است یا در حال اکران فیلم کمدی. در چرایی این قضیه نکات دیگری را هم می‌توان مطرح کرد، هم اینکه فیلمسازان نمی‌توانند قصه‌های اجتماعی مرتبط با مسائل و مشکلات روز مردم و جامعه را به تصویر بکشند، چراکه پروانه ساخت برای این فیلم‌ها به سختی صادر می‌شود یا اصلا صادر نمی‌شود و هم از سوی دیگر ممیزی‌های پیرامون حجاب و نشان دادن فضای واقعی جامعه، دست و بال سینماگران را بسته است، همین مسائل باعث می‌شود فیلمسازان به ساخت فیلم‌های کمدی گرایش پیدا کنند. حالا ما در زیر نگاهی می‌اندازیم به تعدادی از فیلم‌های کمدی که در مراحل مختلف ساخت قرار دارند. با ذکر این نکته که فیلم‌های دیگری هم در میان این اسامی قرار می‌گیرند.

نمونه‌ای از فیلم‌های کمدی در حال ساخت

یکی از کمدی‌هایی که در هفته‌های اخیر اخبار آن در فضای مجازی منتشر شده، فیلم «پول و پارتی»، جدیدترین ساخته سعید سهیلی است که مراحل فنی خود را پشت سر می‌گذارد. نمونه دیگر، کریم امینی که فیلم «فسیل» او امسال با استقبال بالای مخاطبان همراه شده، او کمدی اکشن دیگری با نام «مرد عینکی» را ساخته است. دیگر فیلم کمدی که گویا در مرحله ساخت قرار گرفته، «صبحانه با زرافه «سروش صحت است. به فیلم «زود باش دیر میشه» به تهیه‌کنندگی حبیب اسماعیلی و کارگردانی محمدحجت ذیجودی هم اشاره کنیم که یک کمدی اجتماعی است که رسانه‌ها خبر داده‌اند مراحل ساخت را پشت سر می‌گذارد.

رضا مقصودی را به یاد دارید؟ که با کمدی «خجالت نکش» توجه‌ها را به خود جلب کرده بود و سیمرغ بلورین بهترین کارگردان فیلم اول را دریافت کرده بود؟ حالا «خجالت نکش ۲» را در دستور کار قرار داده است و این فیلم هم مراحل اولیه تولید را پشت سر می‌گذارد. محسن امیریوسفی هم فیلم «قیف» را از سال گذشته آماده کرده است. به فیلم کمدی «کوکتل مولوتف» ساخته حسین دوماری هم اشاره کنیم که به تازگی اخباری از این فیلم منتشر شده که فیلمبرداری آن به پایان رسیده و مراحل فنی پس از تولید فیلم آغاز شده است.

فیلم سینمایی کمدی «به خاطر یک کیف دلار» به کارگردانی حمید بهرامیان و تهیه‌کنندگی آذر معماریان و با بازی محسن کیایی، مهران احمدی این روز‌ها مراحل فنی خود را پشت سر می‌گذارد. به تازگی اخباری منتشر شده بر این مبنا که رامبد جوان پروژه جدیدی را برای ساخت در نظر دارد، گویا او کمدی «زودپز» را مقابل دوربین برده، فیلمی که گفته می‌شود نوید محمدزاده و محسن تنابنده در آن به ایفای نقش می‌پردازند. فیلم سینمایی «ساعت ۶ صبح» به نویسندگی و کارگردانی مهران مدیری و تهیه‌کنندگی علی اوجی هم یکی دیگر از فیلم‌های کمدی امسال است.

غیر از این موارد، کارگردانانی همچون عادل تبریزی، علی بهراد و مسعود اطیابی هم ساخت فیلم کمدی را در دست ساخت دارند. به همه این فیلم‌ها، کمدی «ویلای ساحلی» به کارگردانی کیانوش عیاری را هم اضافه کنید که از مدت‌ها قبل وعده اکران این فیلم به مخاطبان داده شده و چند باری است که اکران آن به تعویق می‌افتد. نکته مهم ماجرا اینجاست از آنجایی که مسوولان سینما فرصت عرض اندام به موضوعات اجتماعی با مسائل روز و بعضا اعتراضی را نمی‌دهند و فیلمساز‌ها سمت و سوی فیلم‌های کمدی گرایش پیدا کرده‌اند و نکته مهم‌تر اینکه فیلم‌های تحت حمایت ارگان‌ها هم در گیشه استقبالی از جانب مخاطبان نمی‌شود به نظر می‌رسد سال آینده شاهد اکران بیش از حد فیلم‌های کمدی بر پرده سینما‌ها باشیم و این موضوع چالش جدی برای چینش فیلم‌ها در اکران به وجود می‌آورد، چراکه نمایش بیش از حد کمدی بر پرده سینما‌ها قطع به یقین دلزدگی و اشباع مخاطب را در پی دارد.