آیا قمار شی جین پینگ با ولادیمیر پوتین نتیجه خواهد داد؟

فرارو- در حالی که شی و همتای روس خود ملاقات می کنند هر دو با درخواست هایی برای انجام کارهای بیش تر به منظور کاهش تنش در خاورمیانه در میان بررسی های جدید رابطه ای که به طور فزاینده ای یک طرفه به نظر می رسد مواجه هستند.

به گزارش فرارو به نقل از بلومبرگ، آخرین باری که ولادیمیر پوتین پا به خاک چین گذاشت با وعده شراکت "بدون محدودیت" از سوی "شی جین پینگ" به خانه بازگشت. کم تر از یک ماه پس از آن او حمله به اوکراین را آغاز کرد. او روز سه ‌شنبه با وضعیتی ضعیف به پکن بازگشت و به حمایت اقتصادی چین و راهی برای خروج از انزوای سیاسی خودخواسته نیاز داشت.

دیدار بین دو رئیس جمهور ناگزیر تحت الشعاع درگیری اسرائیل با حماس مستقر در غزه قرار می گیرد که توسط ایالات متحده و اتحادیه اروپا به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته شده است. "آنتونی بلینکن" وزیر امور خارجه آمریکا اخیرا از چین خواست تا از روابط دوستانه خود با ایران که از حماس حمایت می کند و نفوذ گسترده تر در خاورمیانه برای جلوگیری از تشدید درگیری استفاده کند. احتمالا فشار بر شی و به طور غیرمستقیم پوتین که نزدیک به تهران است برای اقدام بر سر بحران تشدید خواهد شد.

در حال حاضر انتظار می رود دو رهبر بر روابط رو به رشد خود تمرکز کنند. اتکای روسیه به چین در 20 ماه پس از حمله به اوکراین به تمام جنبه های اقتصاد آن کشور رسیده است. با قطع روابط تجاری غرب صادرات چین به روسیه تاکنون افزایشی 57 درصدی در سال جاری داشته است. بر اساس داده های گردآوری شده توسط بخش اقتصادی بلومبرگ یوان تقریبا نیمی از ارزش کل مبادلات ارزی در مسکو در ماه سپتامبر را به خود اختصاص داده است. چین در حال حاضر بزرگترین واردکننده سوخت های فسیلی از روسیه است.

حضور پوتین در مجمع ابتکار عمل کمربند و جاده شی که روز سه شنبه افتتاح شد به روسیه این امکان را می دهد که این حمایت اقتصادی حیاتی را تقویت کند و بر پکن برای امضای توافق نامه در مورد خط لوله جدید گاز فشار آورد. شی به نوبه خود به دنبال یک روسیه قابل اعتماد است تا شریک قدرتمندی در ایجاد دیدگاه خود در مورد نظم جهانی جایگزین باشد. زمینه اصلی همکاری بین دو کشور بی اعتمادی دیرینه متقابل شان نسبت به ایالات متحده و متحدان نظامی آن کشور است. موضوع دیگر تمایل چین به تقویت موقعیت خود در جزیره تایوان است که پکن آن را به عنوان بخشی جدا شده از خود قلمداد می کند اما واشنگتن متعهد به حمایت از آن است.

پوتین بخشی از این ماجراست. در واقع، اگر چین بخواهد تایوان را مورد حمله قرار دهد چشم اندازی که تحقق قریب الوقوع آن بعید به نظر می رسد روسیه می تواند در تضمین تامین مواد غذایی و سوخت و به طور بالقوه تامین پوشش سیاسی در حمایت از پکن در شورای امنیت سازمان ملل متحد نقشی حیاتی ایفا کند.

با این وجود، در میان برخی از کارشناسان و دانشگاهیان در پکن این نگرانی وجود دارد که فکر می‌کنند چین از این رابطه فراتر از بازار جدید برای عرضه برخی از خودروها، تلویزیون ها و گوشی تلفن همراه هوشمند و در مقابل کسب نفت و گاز روسیه با قیمت پایین تر بهره دیگری نخواهد برد. این موضوع در داخل چین منجر به طرح این پرسش شده که آیا پکن بیش از اندازه بر روی رهبر روسیه قمار کرده است یا خیر.

"جاکوب یاکوبوفسکی" معاون مرکز مطالعات شرق در ورشو می گوید: "فکر می ‌کنم پوتین شریک ایده‌ آلی برای شی جین پینگ نیست. شی به چیزهای بیش تری امیدوار بود. پوتین به طور فزاینده ای در داخل چین برای آن دسته از نخبگان چینی که نمی خواهند چین در ماجراجویی بزرگی که روسیه آغاز کرده مشارکت داشته باشند به یک بار سنگین بر دوش پکن تبدیل شده است".

شی به دنبال ایجاد توازن است تصمیمی که هر چه درگیری اوکراین طولانی تر می شود دشوارتر خواهد شد. شی هیچ کمک نظامی عمده ای به روسیه ارائه نکرده که باعث تحریک امریکا شود تا واشنگتن را وادارد که اعلام نماید چین تحریم های امریکا علیه روسیه را نقض کرده است. چین هم چنین نسبت به استفاده احتمالی روسیه از تسلیحات هسته ای و حمله به غیرنظامیان هشدار داده است. برخلاف پوتین که غرب با او به مثابه یک رهبر یاغی برخورد می کند  شی خواهان یک رابطه پایدار با ایالات متحده است و به نظر می رسد در ماه نوامبر با جو بایدن رئیس جمهور این کشور دیدار کند.

با این وجود، خودداری صریح چین از محکوم کردن تهاجم روسیه علیه اوکراین ادعای بیطرفی پکن را تضعیف کرده و باعث تقویت شک و تردید در میان برخی از کشورهای گروه هفت درباره پیشنهاد صلح 12 ماده ‌ای آن برای حل بحران اوکراین شده است.

تلاش رهبر چین به منظور صلح اعتباری را برای او در میان اقتصادهای نوظهور مانند برزیل به دست آورد. در واقع، او در اوایل سال جاری تلاش کرد تا به عنوان یک صلح ‌ساز جهانی عمل کند و به رقبای دیرینه عربستان سعودی و ایران کمک کند تا به یک آتش‌بس دیپلماتیک برسند. او سپس پیشنهاد برگزاری کنفرانس صلح اسرائیل و فلسطین را مطرح کرد و به همین خاطر اکنون از شی خواسته می شود در آرام کردن آتش درگیری اسرائیل و حماس نقشی موثر ایفا کند. پکن خواستار آتش بس شده است اما فراتر از آن تاثیر آن نامشخص است. در مقابل، برای پوتین درگیری میان اسرائیل و حماس می تواند مفید باشد البته اگر به این معنا باشد که توجه قدرت های غربی و توجه افکار عمومی جهان از جنگ روسیه در اوکراین منحرف شود.

شی نگرانی های فوری بیشتری در خانه دارد. رکود اقتصادی در چین ظرفیت بالقوه بروز ناآرامی اجتماعی در آن کشور را افزایش می دهد. وزیران خارجه و دفاع چین در ماه های اخیر از مناصب خود برکنار شده اند و در میان ژنرال های مسئول نیروی موشکی چین که زرادخانه هسته ای آن کشور را مدیریت می کنند اصلاحات اساسی صورت گرفته است.

ایالات متحده در حال تشدید محدودیت های صادراتی بر روی فناوری پیشرفته است و اتحادیه اروپا در حال بررسی یارانه های خودروهای الکتریکی چین است و برخی از همسایگان آسیایی چین در بحبوحه افزایش تنش با آن کشور بر سر تایوان هزینه های نظامی خود را افزایش داده اند. "والدیس دامبروسکیس" کمیسر امور تجاری اتحادیه اروپا هشدار داده که موضع چین در قبال بحران اوکراین باعث کاهش تمایل شرکت ها به منظور سرمایه گذاری در دومین اقتصاد بزرگ جهان خواهد شد.

"نگئو چاو بینگ" مدیر موسسه مطالعات چین در دانشگاه مالایا در مالزی می گوید: "پکن در روابط خود با روسیه محتاطانه عمل می کند تا این رابطه باعث سوخته شدن پل های رابطه اش با ایالات متحده و کشورهای اروپایی نشود. چین می خواهد خود را به عنوان بازیگری معرفی کند که هر دو طرف بتواند به آن تکیه کنند".

پوتین اولین رهبر خارجی بود که شی پس از آن که رئیس جمهور چین در سال 2013 شد با او ملاقات کرد. در طول یک دهه گذشته آن دو رهبر علیرغم آن که زبان مشترکی ندارند روابط نزدیکی با یکدیگر داشته اند. آن دو در سال 2019 میلادی با یکدیگر سالگرد تولد شی را در تاجیکستان جشن گرفتند و پوتین به شی بستنی هدیه داد. این دو رئیس جمهور که هر دو قوانین کشورشان را تغییر داده اند تا فرصتی برای تمدید زمان در قدرت بودن شان فراهم شود آخرین بار در ماه مارس در مسکو تنها چند روز پس از صدور حکم بازداشت پوتین از سوی دیوان کیفری بین المللی با یکدیگر دیدار داشتند. یک دیپلمات مستقر در اروپا می گوید عنصری از رقابت مشابه رقابت میان دو برادر در پویایی روابط میان شی و پوتین وجود دارد. اشاره او به زمانی است که اتحاد جماهیر شوروی به عنوان "برادر بزرگ" در رابطه میان شوروی و چین تلقی می شد که امروز دیگر آن گونه نیست و روسیه از چنین جایگاهی برخوردار نمی باشد.  

در طول تاریخ روابط بین دو کشور اغلب تیره و تار شده و گاهی اوقات آشکارا در وضعیت خصمانه قرار داشته است. در سال 1969 درگیری های مرزی باعث شد که اتحاد جماهیر شوروی تهدید به استفاده از سلاح اتمی علیه چین را مطرح نماید. به گفته "وانگ یی ‌وِی" دیپلمات سابق چین در اتحادیه اروپا باج خواهی هسته ای از سوی روسیه یکی از دلایلی است که پکن با طرح هرگونه تهدید مشابه از جانب روسیه در مورد اوکراین مخالفت خواهد کرد.

او اشاره می کند که یکی دیگر از خط قرمزها برای پکن احترام به اصل حاکمیت ارضی می باشد که در منشور سازمان ملل متحد ذکر شده است. این اصلی است که چین برای تقویت ادعای خود نسبت به حاکمیت بر تایوان به طور مرتب از آن استفاده می کند. اگرچه به نظر می رسد شی نیز در نگرانی درباره گسترش قلمروی ناتو با پوتین همنظر است اما این موضوع دلیلی قابل توجیه برای حمایت همه جانبه پکن از روسیه نیست.

 به گفته وانگ کسانی که از مسکو حمایت می ‌کنند از تصرف ارضی روسیه حمایت نمی‌ کنند بلکه روس ‌ها را با رفتارشان علیه هژمونی غربی مورد تمجید قرار می دهند. وانگ که اکنون چهره ای بانفوذ در حوه آکادمیک محسوب می شود و مدیر موسسه روابط بین‌الملل دانشگاه رنمین در پکن است می افزاید: "بسیاری از چینی ها از روسیه متنفر هستند و از رویکرد آن کشور انتقاد می کنند".

یکی از زمینه‌ های تنش در رابطه چین و روسیه طرح ابتکار عمل کمربند و جاده چین برنامه سیاست خارجی برجسته شی به منظور گسترش نفوذ پکن از طریق پروژه‌هایی به ارزش یک تریلیون دلار می باشد که به آسیای مرکزی حیاط خلوت روسیه نفوذ کرده است.

در حال حاضر، روسیه نمی تواند در مورد عدم تعادل در روابط کاری انجام دهد.

"الکساندر ایزاکوف" اقتصاددانی که مسائل روسیه را در بلومبرگ اکونومیکس پوشش می دهد می گوید: "مسکو به شدت به همکاری پکن برای سرپا نگه داشتن اقتصاد خود نیاز دارد. مسکو باید بیشتر هزینه های این رابطه را به دوش بکشد".

رشد تجارت دوجانبه با روسیه نقطه درخشان نادری برای پکن است زیرا سیاستگذاران چینی تلاش می کنند تا رشد را در اقتصاد کُند شده چین آغاز کنند. افزایش صادرات به روسیه تا حدودی به شرکت های کالاهای مصرفی چینی مربوط می شود که شکاف خالی برندهای غربی را که پس از اعمال تحریم ها از روسیه فرار کردند پر کرده است. براساس داده‌ های اداره کل گمرک چین محموله ‌های وسایل نقلیه قطعات و لوازم جانبی ساخت چین در هشت ماهه نخست سال جاری به حدود 14 میلیارد دلار افزایش یافت که نسبت به مدت زمان مشابه در سال 2021 بیش از پنج برابر افزایش یافته است.

مسکو در درازمدت به پکن برای سرمایه گذاری در تولید داخلی نیاز دارد. بخش ‌هایی مانند صنعت خودرو برای پر کردن شکافی که شرکت‌های غربی به جای گذاشته ‌اند به کمک نیاز دارند. تنها هشت کارخانه از 14 کارخانه خودروهای سواری روسیه فعال هستند. بر اساس تحلیل اقتصاد بلومبرگ خودروسازان کوچک‌ تر چینی در حال حاضر در روسیه در حال تولید خودرو هستند اما برای بازگرداندن تولید به سطح پیش از جنگ اوکراین یعنی از 415 هزار خودرو در سال 2022 میلادی به  حدود 1.4 میلیون خودرو نیازمند راه اندازی خطوط مونتاژ خودرو در روسیه با همکاری دو یا سه شرکت بزرگ دیگر هستند.

ایزاکوف می گوید: "برای روسیه ادغام نزدیک تر با چین یک ضرورت است چرا که نیاز دارد جایگزینی برای فناوری پیدا کند سرمایه ای که پیش تر از سوی اتحادیه اروپا و سایر کشورهای عضو گروه جی -7 تامین می شد. در مقابل، برای چین سرمایه گذاری در روسیه ریسک بزرگی است چرا که زمانی که تحریم های اعمال شده غرب بر مسکو کاهش یابند و یا لغو شوند ممکن است با کاهش ارزش مواجه شود و تولید کنندگان چینی را مجبور سازد تا دوباره برای کسب سهم در بازار روسیه با خودروسازان کشورهای عضو جی – 6 رقابت کنند".

پکن برای شدیدترین نگرانی های مالی مسکو به عنوان راه حل مطرح شده است. چین در غیاب مشتریان اروپایی به خریدار اصلی نفت و گاز ارزان روسیه تبدیل شده است. بر اساس داده های تجاری چین آن کشور در هشت ماهه نخست سال 2023 میلادی حدود 36.5 میلیارد دلار نفت خام از روسیه خریداری کرده است. در پایان سال 2022 میلادی محموله‌ های زغال ‌سنگ به بیش از 64 میلیون تن افزایش یافت رکوردی سالانه که قرار است امسال پس از این که واردات به 70 میلیون تن بین ژانویه تا آگوست رسید شکسته شود.

همزمان با ارائه این راه نجات مالی پکن در انتظار یک معامله مطلوب تر با مسکو در مورد خط لوله گاز طبیعی پیشنهادی "قدرت سیبری 2" است. مسکو مکررا در مورد چشم انداز یک توافق قریب الوقوع درباره این پروژه صحبت کرده ما انتظار پکن بیش تر از وعده های لفظی روسیه بوده است تاکنون هیچ گونه قراردادی درباره آن پروژه امضا نشده است. تحلیلگران انتظار دارند که رد هفته جاری فشار برای معامله و توافق همکاری اعمال شود.

بین ‌المللی شدن یوان واحد پول چین که تنها 3 درصد از ذخایر ارزی جهان را تشکیل می ‌دهد از سوی پکن به عنوان یک جبهه دیگر در تلاش برای به چالش کشیدن سلطه ایالات متحده برنظام مالی جهانی تلقی می‌شود. داده ها نشان می دهند که استفاده روسیه از یوان در پرداخت های صادراتی از میزان صفر در دوره پیش از حمله علیه اوکراین به 29 درصد در ماه آگوست افزایش یافت. "یون سان" مدیر برنامه چین در مرکز استیمسون و همکار ارشد برنامه شرق آسیا در آن اندیشکده می گوید که پکن قادر نیست به شدت از مزیت خود استفاده کند.

او می افزاید: "باتلاق استراتژیک کنونی روسیه برای همیشه ادامه نخواهد داشت. برای پکن تمرکز لزوما این نیست که روسیه تا چه اندازه آماده است بلکه بر روی هزینه ‌هایی است که چین باید تحمل کند".