روند ازدواج و فرزندآوری، نزولی و جمعیت ایران رو به سالمندی است. دولت وعده وام‌های تشویقی در اسرع وقت می‌دهد، بانک‌ها در پرداخت وام‌ها تعلل می‌کنند و صف وام ازدواج و وام فرزندآوری تشکیل شده است. این خلاصه‌ای است از وضعیت امتیازات اقتصادی دولت برای افزایش جمعیت.
به گزارش تجارت‌نیوز، در بررسی پرونده افزایش جمعیت در ایران سه مسئله مطرح است. نخست دلایل کاهش ازدواج و فرزندآوری، دوم سیاست‌های جمعیتی دولت و امتیازات اقتصادی و غیراقتصادی از وام‌های ازدواج و فرزندآوری گرفته تا امتیاز استخدام در سازمان‌های دولتی. سوم آنکه آیا رویکرد دولت تاثیری در تصمیم مردم و تغییرات جمعیتی داشته است؟
دلایل مختلفی از جمله فرهنگی و تغییر سبک زندگی و اقتصادی برای کاهش ازدواج و فرزندآوری عنوان می‌شود. پیش از این سیمین کاظمی، جامعه‌شناس به تجارت‌نیوز گفت فرزندآوری موضوعی اقتصادی و اجتماعی-فرهنگی است. باید در این ماجرا تفاوت‌های فرهنگی و اقتصادی را در نظر گرفت. ممکن است برای طبقه مرفه و تحصیلکرده شهرنشین، عامل فرهنگی تعیین‌کننده باشد، ولی برای سایرین عامل اقتصادی تاثیرگذار باشد.
او گفت که وضعیت اقتصادی عامل تعیین‌کننده‌ای برای ازدواج و فرزندآوری است. بحران اقتصادی در ایران، بیکاری و نداشتن مسکن به طور جدی تصمیم‌گیری برای این دو مورد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به عنوان مانع اصلی عمل می‌کند.
عباس عبدی، تحلیلگر نیز پیش از این در یادداشتی در روزنامه اعتماد درباره کاهش ازدواج و فرزندآوری نوشت: «به طور قطع بخشی از این کاهش معلول تغییرات ارزشی و سبک زندگی است. این چیزی نیست که با تبلیغات واقعا سطحی یا حتی جالب و هنری قابل حل باشد. ولی این عامل نمی‌تواند کاهش شدید در رشد جمعیت را توجیه کندو عامل اصلی را باید در سیاست و اقتصاد به آینده جست‌وجو کرد.»
او در ادامه نوشت که کاهش درآمد به ویژه برای طبقه متوسط و ناامیدی از آیند موجب شده که جوانان سودای ازدواج و فرزندآوری را در سر نپرورانند. با وام ازدواج و امتیازات دیگر نمی‌توان مردم را به فرزندآوری تشویق کرد. اگر وضع اقتصادی خوب باشد این تشویق‌ها تا حدی موثر است.
دولت در راستای قانون جوانی جمعیت، امتیازات ویژه‌ای برای افرادی که ازدواج کنند در نظر گرفته است. ضمن آنکه برای فرزندآوری نیز امتیازات دیگری در نظر گرفته است که به ازای هر فرزند بیشتر امتیازات اقتصادی بیشتر هم می‌شود.
با این حال برخی از مردم می‌گویند دولت اگرچه اعلام کرده است که امتیازات ویژه‌ای می‌دهد، اما در واقعیت به دست برخی از آن‌ها نمی‌رسد. برخی از مخاطبان تجارت‌نیوز می‌گویند اگرچه گفته شده وام ازدواج تنها یک ضامن می‌خواهد، اما بانک‌ها درخواست دو ضامن دارند. ضمن آنکه نام آن‌ها در لیست بلندبالایی نوشته شده است و مدت‌هاست در صف انتظار قرار دارند.
یکی از مخاطبان می‌گوید ۱۴ ماه است که در صف وام ازدواج در انتظار مانده و دیگری می‌گوید که مهرماه سال قبل مدارکش را تکمیل کرده و هنوز وامی نگرفته است. یکی دیگر هم می‌گوید کارمندان بانک به او گفته‌اند که باید سه ضامن داشته باشی.
اخیرا تجارت‌نیوز در گزارشی وضعیت پرداختی‌های وام ازدواج در ایران را بررسی کرد. در این گزارش آمده که شبکه بانکی کشور در ۶ ماه ابتدایی سال جاری حدود ۴۱۰ هزار فقره وام ازدواج پرداخت کرده است.
اگرچه بانک مرکزی اعلام کرده که مبلغ مجموع تسهیلات ازدواج پرداخت‌شده ۲۵ درصد افزایش یافته است، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که تعداد وام‌ها پرداختی نه تنها رشد نکرده بلکه کاهش هم داشته است. بانک‌های کشور از ابتدای سال ۱۴۰۱ تا پایان شهریورماه آن سال، حدود ۴۸۶ هزار فقره وام ازدواج پرداخت کرده بودند که بیش از ۷۶ هزار فقره وام بیشتر از دوره مشابه سال قبل است.
تجارت‌نیوز در گزارش دیگری به وضعیت پرداخت وام فرزندآوری در کشور پرداخت. در این گزارش آمده که اگرچه افزایش مبلغ وام فرزندآوری افزایش یافته، اما تعداد وام‌های فرزندآوری پرداختی در شبکه بانکی کاهش یافته است. به عبارتی دریافت تسهیلات فرزندآوری سخت‌تر از قبل شده است، طوری‌که همچنان بیش از ۳۶۳ هزار نفر در صف وام فرزندآوری هستند.
بنا بر گزارش بانک مرکزی، بانک‌های کشور از ابتدای سال جاری تا پایان شهریورماه حدود ۳۵۹ هزار فقره وام فرزندآوری به واجدان شرایط پرداخت کردند. در حالی‌که در ۶ ماهه ابتدای سال گذشته حدود ۳۸۳ هزار نفر این وام را دریافت کردند.
مرکز آمار ایران در گزارش اجتماعی و فرهنگی بهار ۱۴۰۲ داده‌هایی از وضعیت ازدواج و تولد‌ها در کشور منتشر کرد. بنا بر این گزارش میزان ازدواج و فرزندآوری همچنان در کشور کاهشی است.
بنا بر گزارش مرکز آمار ایران، سال ۱۴۰۰ حدود ۵۷۲ هزار ازدواج و در سال ۱۴۰۱ حدود ۵۲۴ هزار ازدواج به ثبت رسید؛ یعنی کاهشی بود. ضمن آنکه بخشی از این ازدواج‌ها، کودک همسری بود. سال ۱۴۰۰ حدود ۳۲ هزار و ۷۰۰ ازدواج برای دختران کمتر از ۱۵ سال ثبت رسمی شد. سال ۱۴۰۱ نیز حدود ۲۷ هزار ازدواج برای این گروه به ثبت رسید.
اخیرا علی فتحی آشتیانی، رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور با اشاره به شیب تند طلاق در ایران گفت که نسبت ازدواج به طلاق در ۲۰ سال گذشته از ۱۲ به یک به کمتر از سه به یک رسیده است.
از سوی دیگر در سال ۱۴۰۰ حدود یک میلیون و ۱۱۶ هزار ولادت و در سال ۱۴۰۱ حدود یک میلیون و ۷۵ هزار ولادت ثبت رسمی شد.
آخرین آمار ثبت‌شده در گزارش مرکز آمار ایران برای سال جاری نیز مربوط به فصل بهار است. مقایسه آمار بهار سال جاری با بهار سال گذشته نیز نشان از کاهش فرزندآوری می‌دهد. بهار سال گذشته ۲۵۷ هزار و ۶۴۹ ولادت و بهار سال جاری ۲۵۲ و ۶۵۱ ولادت ثبت رسمی شده است.
