چگونه یکی از آشناترین آرم‌های ایرانی پس از ۳۷ سال تغییر کرد؟

مرتضی ممیز، طراح بسیاری از نشان‌های شناخته‌شده ایران است. یکی از این لوگو‌ها را می‌توان نشان استاندارد دانست که در سال ۱۴۰۱ فراز و نشیب‌هایی را طی کرد و با وجود ۳۷ سال سکون و انتقال حس اطمینان و آرامش، بازه‌ای پرحاشیه را پشت سر گذاشت. اما طراحی ابتدایی این لوگو از کجا آمد و چگونه به نقطه کنونی رسید؟

به گزارش ایسنا، نشان سازمان ملی استاندارد ایران، یکی از پرکاربردترین طرح‌های لوگویِ ایران محسوب می‌شود. مرتضی ممیز، طراح و گرافیست در سال ۱۳۶۴ این نشان را برای موسسه‌ی استاندارد ایران طراحی کرده بود.

نشان قبلی ملی استاندارد ایران

پیش از تغییر این لوگو در سال ۱۴۰۱، نشان استاندارد قدیمی با طرح مرتضی ممیز به رنگ سیاه بود و از حروف اختصاری نام لاتین «موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (Institute of Standard and Industrial Research of Iran)» که واژه ISIRI را تشکیل می‌دهد، در آن استفاده شده بود.

او کلمه ISIRI را با قلم هنرمندانه خود به طریقی طراحی کرده بود که بتوان به فارسی «ایران» هم خواند. در لوگوی استاندارد از دو فلش استفاده شده، که یکی از این فلش‌ها به سمت پایین و دیگری به سمت بالا رفته است.

این فلش‌ها را می‌توان نمایانگر مفهوم استاندارد، یعنی توازن و تعادل دانست.

همچنین حرف I دوم در کلمه‌ی ISIRI، در میانه این دو فلش قرار گرفته و در این مورد نیز توازن و حد وسط رعایت شده است.

این نشان در قالبی مربع شکل طراحی شده که توازن، تعادل و منطق را یادآوری می‌کند.

اما شهریور ماه سال ۱۴۰۱، سازمان ملی استاندارد ایران اعلام کرد که طرح جدید نشان ملی استاندارد ایران را با درج علامت اختصاری INSO به رنگ سبز تغییر داده است.

دلیل اعمال تغییر در یکی از معروف‌ترین لوگو‌های ایرانی این نکته عنوان شد، عبارت موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به سازمان ملی استاندارد ایران تغییر کرده است. البته انتقاداتی به تغییر طرح این نشان نیز مطرح شد که مصطفی آجرلو، مدیرکل وقت روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان ملی استاندارد ایران در بخشی از یک یادداشت گفت: «برای اینکه بتوان نشان استاندارد را از آرم سابق تشخیص داد، طی فراخوان گسترده‌ای، گروه بازطراحی که به احترام استاد مرحوم مرتضی ممیز نام آن‌ها ذکر نخواهد شد، در یک فرآیند بسیار دقیق انتخاب شده و پس از انجام موارد مذکور پیشنهاد دادند تا رنگ نشان نیز از سیاه و آبی به سبز ایرانی یعنی «Persian Green» که از سال ۱۹۳۰ در دیکشنری رنگ، به نام ایران و فرهنگ ایران ثبت شده است، تغییر کند تا هویت ملی در آرم جدید تقویت شده و نشان استاندارد ایران پرچمی باشد که معرف تاریخ کهن ایران اسلامی است.»

برخی هنرمندان نیز البته معتقد بودند که قطعا تغییر این لوگو، کاری خطا بوده و این سوال را مطرح کردند که چرا باید قالبی را که آرم بر مبنای آن شکل گرفته، تغییر داد؟

برخی هم معتقد بودند که تغییر رنگ این لوگو هیچ دلیلی نداشته و ممیز تمامی قواعد هندسی و بصری را در این آرم رعایت کرده است.

نشان‌های مرتضی ممیز، پدر گرافیک ایران، اغلب در دسته شناخته شده‌ترین نشان‌های ایران قرار دارند و لوگوی استاندارد نیز در گذر زمان اطمینان را به مخاطبان خود یادآوری می‌کرد. این نشان پس از طراحی به سرعت در ذهن اعضای جامعه ایرانی نقش بست و حتی برخی آن را معروف‌ترین لوگوی طراحی‌شده برای یک سازمان تلقی کردند.

ممیز خود درباره‌ی طراحی این نشانه گفته است: «در طراحی نشانه‌ی استاندارد از قلمی استفاده کردم که به‌خوبی حروف اختصاری ISIRI را به کلمه "ایران" تبدیل کند. دوست داشتم کادر فلش‌مانندی اطراف نوشته را ببندد. کادری که دو زاویه‌ی آن کاملا تیز و دو زاویه‌ی دیگر، منحنی و نرم باشد، تا در نهایت خلاصگی فلش حداکثر و حداقل را که هدف داوری موسسه در محصولات است، نشان دهد؛ اما این حد سادگی برای سفارش‌دهنده کافی نبود و با اضافه کردن خطوط بیشتر، حالت فلش را نمایان‌تر کردم.»

مرتضی ممیز (۱۳۱۵-۱۳۸۴) در زمان فعالیت خود نشانه‌های شناخته شده بسیاری مانند لوگوی سازمان آتش‌نشانی، سازمان چای ایران، شهرداری تهران و... را طراحی کرد.