«روبل دیجیتال» پوتین را از مخمصه نجات می‌دهد؟

فرارو- چارلز لیچفیلد معاون مرکز ژئواکونومیک اندیشکده شورای آتلانتیک. او پیش‌تر به عنوان تحلیلگر در تیم اروپایی گروه اوراسیا کار کرده بود و پوشش خبری فرانسه و آلمان را هدایت می‌کرد. او در آن گروه مشاوره و تحقیقاتی طیف گسترده‌ای از سیاست‌های امنیتی، تجارت، همسایگی و انرژی اروپا را رصد می‌کرد. تحلیل و تفسیر او در اخبار بلومبرگ، بی‌بی‌سی، فایننشال تایمز، فیگارو و بیلد زایتونگ و پخش و چاپ شده اند.

به گزارش فرارو به نقل از اندیشکده شورای آتلانتیک، ماه جاری ماه سورپرایزهای سیاسی در روسیه بود اما «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه ظاهرا هرگونه تردیدی در مورد کنترل کامل‌اش بر قدرت را رد کرده است. با این وجود، سقوط شدید نرخ ارز روسیه که ناشی از درآمدهای صادراتی کم‌تر و خروج سرمایه بیش‌تر است ماه مهم‌تری را در مقر بانک مرکزی روسیه رقم زد. بانک مرکزی روسیه در تاریخ ۱۵ آگوست نرخ بهره خود را ۳۵۰ پایه افزایش داد و به ۱۲ درصد رساند و تلاش کرد از این طریق کاهش ارزش روبل را متوقف کرده و نرخ ارز را از طریق تورم محدود کند.

با این وجود، در بانک مرکزی روسیه همان روز برنامه‌هایی را برای راه اندازی آزمایشی ارز دیجیتال (CBDC) اجرا کرد. روبل دیجیتالی سه هفته پیش از آن در جریان اصلاحیه‌ای که توسط پوتین امضا شده بود به فهرست روش‌های قانونی پرداخت غیرنقدی افزوده شده بود. «روبل رُباتی» همان گونه که برخی از آن این گونه یاد می‌کنند از آن زمان به این سو در داخل و خارج از روسیه مورد توجه قرار گرفته است. علاقه به ارز دیجیتال دو پرسش کلیدی را مطرح می‌سازد: روسیه با ارز دیجیتال خود در تلاش است چه کاری انجام دهد و آیا کارآمد خواهد بود؟

روسیه در تلاش است تا با ارز دیجیتال ملی خود چه کاری انجام دهد؟

پس از تقریبا سه سال تحقیق و بررسی از سوی بانک مرکزی روسیه برنامه‌های آزمایشی فعلی با مشارکت سیزده بانک تجاری در یازده شهر روسیه اجرایی شده‌اند و قرار است عملیات اساسی ارز دیجیتال ملی را آزمایش کنند. روسیه به به کشورهایی مانند هند، چین، ژاپن، ترکیه، ایران و پانزده کشور دیگر می‌پیوندد که در مرحله آزمایش ارز دیجیتال ملی خود قرار دارند. شهروندان روسیه برای نخستین بار می‌توانند از روبل دیجیتالی هنگام خرید در ۳۰ خرده فروشی استفاده کنند. البته چند اخطار جالب وجود دارد که بانک مرکزی روسیه به طور علنی درباره آن اظهار نظر کرده است.

«آناتولی آکساکوف» رئیس کمیته بازارهای مالی دومای دولتی روسیه گفته امکان محدود کردن پرداخت‌های نامطلوب وجود دارد. علاوه بر این، علی‌رغم آن که در لایحه امضا شده توسط پوتین محدودیت یا سقفی برای هزینه‌ها در نظر گرفته نشده اما به بانک مرکزی این اختیار را داده تا این کار را انجام دهد. روسیه احتمالا از سایر بانک‌های مرکزی که محدودیت‌هایی برای نگهداری و خرج کردن پول در حساب‌های دیجیتالی وضع کرده‌اند پیروی خواهد کرد.

بانک مرکزی روسیه همچنین به دنبال توسعه آزمایشی ارز دیجیتال ملی تا پایان سال ۲۰۲۳ و راه اندازی کامل آن در سال ۲۰۲۵ میلادی است. ظرفیت بالقوه استفاده از آن ارز در پرداخت‌های فرامرزی به عنوان عاملی برای تسریع توسعه سریع روبل دیجیتال عنوان شده است.

«نیکلای ژوراولف» نائب رئیس مجلس شورای فدراسیون روسیه در اواخر ژوئن در جریان بحث در مورد روبل دیجیتال گفته بود: «در شرایط فعلی وجود ابزارهای پرداخت مستقل و کانال‌های اطلاعات مالی که می‌توانند به عنوان بخشی از تجارت‌مان با شرکای خارجی مورد استفاده قرار گیرند مهم است و می‌تواند به افزایش سرعت، شفافیت و دسترسی به نقل و انتقالات بین المللی کمک کند».

آکساکوف در ماه جولای گفته بود که روبل دیجیتال باید با سایر ارزهای دیجیتال ملی خارجی قابل مبادله باشد و یوان دیجیتال را به عنوان یک مدل موفق در این عرصه معرفی کرد.

«اولگا اسکوروبوگاتوا» (نکته جالب آن که نام خانوادگی او در زبان روسی به معنای واژه «به زودی ثروتمند شدن» است) مقام بانک مرکزی روسیه و مسئول پروژه روبل دیجیتال بر نیاز به توافق دوجانبه بین کشورها تاکید کرد که به هرگونه پرداخت برون مرزی امکان می‌دهد تا واقعا امکان‌پذیر شود.

با این وجود، تاکنون هیچ کشوری به طور علنی برای مبادله با روبل دیجیتال ابراز علاقه نکرده و بازیگران مهمی مانند چین و هند احتمالا برای آینده قابل پیش بینی ابراز علاقه نخواهند کرد. حتی برنامه‌های جدید اعلام شده برای گسترش گروه بریکس متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی بعید است که در کوتاه مدت به اقداماتی در راستای پذیرش مبادله با روبل دیجیتال منجر شود. اسکوروبوگاتوا هم چنین توانایی جایگزینی سیستم پیام‌رسانی سوئیفت را به عنوان انگیزه‌ای برای پیشرفت‌ها ذکر کرد.

آیا ارز دیجیتال ملی روسیه کارآمد خواهد بود؟

با توجه به گستردگی تحریم‌های مالی وضع شده علیه کرملین به دنبال تهاجم تمام عیار روسیه علیه اوکراین و حذف بسیاری از بانک‌های روسی از سیستم سوئیفت و کاهش جریان تجارت به روسیه؛ ایجاد یک ارزش دیجیتال ملی که ممکن است کانال‌های جایگزینی را برای پرداخت‌های فرامرزی باز کند، انگیزه‌ای منطقی از سوی دولت روسیه است.

با این وجود، حتی اگر روسیه بتواند امکان‌سنجی فنی را برای تراکنش‌های فرامرزی آزمایش کند این بدان معنا نیست که تقاضای جهانی برای روبل دیجیتال وجود خواهد داشت. روبل‌های دیجیتال مشمول شرایط اقتصادی مشابهی با روبل کاغذی خود خواهند بود که به این معنی که کاهش نرخ ارز به طور کلی خبر بدی برای روبل دیجیتالی نیز خواهد بود. برای این که یک ارز در معاملات خارجی مورد استفاده قرار گیرد باید ثابت و آزادانه مبادله شود. علاوه بر این، باید اعتماد دولت‌ها و موسسات مالی بزرگ را برانگیزد.

روبل به صورت دیجیتالی یا کاغذی جایگزین دلار، یورو، پوند یا ین در معاملات برون مرزی نخواهد شد. در واقع، از آنجایی که روسیه به دنبال دلارزدایی از اقتصاد خود است یک راه احتمالی استفاده از یوان یا یوان دیجیتال خواهد بود. اکتبر گذشته روسیه به چهارمین مرکز بزرگ تسویه حساب یوان در جهان تبدیل شد و به طور همزمان چین بخشی از اولین تراکنش واقعی ارز دیجیتال برون مرزی بود.

روسیه هم چنین از سیستم تسویه ارزی گسترده‌تر چین برای معاملات با سایر کشورها استفاده کرده و وابستگی‌های مهار ناپذیر و غیرقابل کنترلی را در درازمدت ایجاد کرده است. در حال حاضر، روبل‌های رباتی برای مشکلات اقتصادی رو به رشد روسیه کارآمدی بسیار اندکی دارند.