ورود روان‌گردان جدید به ایران!

مدتی است ماده روانگردان جدیدی با اسامی خیابانی «کِمیکال»، «کمیک» و «بونزای» به فروش می‌رسد که ظاهر این مواد، به شکل ماده گیاهی خردشده سبزرنگ (گاه معطر) است. گزارش‌های علمی منتشرشده و نتایج آزمایشگاهی نشان می‌دهد مواد مذکور آغشته به دسته‌ای از مواد روانگردان جدید (NPS) به نام کانابینوئید‌های سنتزی هستند که کارشناسان به جهت ناشناخته بودن ترکیبات مورد استفاده در آن و عوارضش بر بدن و اوردُز، به شدت در خصوص مصرف‌شان هشدار می‌دهند.

به گزارش ایسنا، این روانگردان جدید که با استفاده از مواد شیمیایی و واکنش‌های شیمیایی در آزمایشگاه‌ها تولید و وارد ایران هم شده است، روی گیاهان خشکِ بی‌اثر اسپری و سپس در بسته‌بندی‌های شکیل در حالیکه به‌روی آن نوشته شده «برای مصرف انسانی نیست و جهت رایحه و بخور درمانی استفاده شود»؛ در بازار مصرف به فروش می‌رسد، در واقع در دسته موادمخدر اعتیادآور و روانگردانی به شمار می‌رود که مصرف آن سبب ناخودآگاهی و در دوز‌های بالا، خواب عمیق و در موارد حادتر می‌تواند سبب مرگ مصرف کننده شود.

«کمیکال» که کانابینوئید سنتزی، ماده‌ای شیمیایی، روانگردان و مصنوعی است یا روی گیاهان خشک و خرد شده اسپری می‌شود تا بتوان این گیاهان را کشید و یا اینکه مایع آن فروخته می‌شود تا به صورت بخوری یا با استفاده از سیگار الکترونیکی و وسایل دیگر استنشاق شود حال آنکه در بازار، این فرآورده‌ها بخور مایع یا گیاهی هم نامیده می‌شوند.

این روانگردان که با نام‌های دیگری هم در بین مصرف‌کنندگان شناخته می‌شود عوارض ناشناخته بسیاری بر بدن بر جای می‌گذارد حال آنکه از زمان شناسایی موادروانگردان جدید تا بررسی ترکیبات آن‌ها بر بدن و یافتن بهترین روش درمان، فاصله‌ای ایجاد می‌شود که می‌تواند اثرات مخرب و بعضا جبران ناپذیری بر مصرف‌کنندگان داشته باشد.

هیچ استانداردی در تولید کمیکال رعایت نمی‌شود

در این رابطه با دکتر تهمینه باهری اسلامی مدیرکل تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر به گفتگو نشستیم که وی در رابطه با این روانگردان جدید و عوارض آن به ایسنا گفت: کمیکال نام خیابانی این روانگردان در ایران است. بیش از ۳۲۴ ماده به دسته کانابینوئید‌های سنتزی تعلق دارد و این‌ها در حقیقت تقلیدی از ماده موثره گیاه شاهدانه یا همان تی اچ سی است؛ تی اچ سی دارای ساختاری پیچیده است که آن را تقلیل داده و با روش‌هایی شیمیایی، ساختارش را در لابراتوار‌ها تغییر و کمیکال را تولید کرده‌اند.

وی با تاکید بر اینکه این روانگردان به طور غیر قانونی و با ایجاد تغییراتی جزئی در ساختار و با استفاده از مواد شیمیایی و واکنش‌های شیمیایی به عنوان ماده مخدری جدید تولید شده است گفت: هیچ کنترل و استانداردی در تولید اینگونه مواد وجود ندارد.

مدیرکل تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر به اقدام هوشمندانه مافیای مواد مخدر برای تولید مواد جدید اشاره و اظهار می‌کند: زمانی که مافیا قصد تولید موادی را دارد ابتدا مطالعاتی روی آن انجام و در این خصوص هوشمندانه عمل می‌کند و بعد از اینکه روش ساخت مشخص شد، آن را در آزمایشگاه‌های غیرقانونی سراسر دنیا و توسط افرادی که اکثرا هم تحصیلکرده نیستند تولید می‌کنند.

اسپری کمیکال به روی گیاهان خشک و فروش آن در بازار

باهری با بیان اینکه به همین دلیل مشخص نیست چه ماده‌ای تولید شده و، چون شیمیایی و ممکن است بازار مصرفی نداشته باشند آن را به‌روی گیاهان خشک بی‌اثر اسپری می‌کنند در توضیح بیشتر گفت: یک گیاه خشک بی‌اثر را آغشته به این ماده می‌کنند و سپس در بسته‌بندی‌های شیک قرار داده و به‌روی آن می‌نویسند «برای مصرف انسانی نیست و جهت رایحه و بخور درمانی»، به فروش می‌رسانند البته به روش تدخینی هم آن را مصرف می‌کنند؛ این مواد خشک را داخل سیگار و کاغذ سیگارپیچ پر کرده و استعمال می‌کنند. البته با استفاده از همین جملات «برای مصرف انسانی نیست و جهت رایحه و بخور درمانی» سعی در منحرف کردن سیستم پلیسی دنیا و مبارزه با موادمخدر دارند و بعضا اینگونه آن‌ها را از گمرکات وارد کشور‌ها می‌کنند.

به گفته وی، کمیکال یکی ازکانابینوئید‌هایی است که به کشور ما هم وارد شده است، هر چند در تبلیغ آن گفته می‌شود باعث سرخوشی، آرامش و شادی می‌شود، اما ضربان قلب را بعد از مصرف افزایش می‌دهد.

چرا مصرف کنندگان «اوردُز» می‌کنند؟

مدیر کل تحقیقات ستاد مبارزه با مواد مخدر درخصوص مشکلات کنترل ورود و مصرف روانگردان‌ها گفت: این مواد هر روز با یک اسم و یک ماده جدید معرفی می‌شوند این در حالیست که مشخص نیست چه دوزی از این مواد در هر گرم وجود دارد لذا مصرف کننده نمی‌داند چه ماده مخدری با چه دوزی را مصرف می‌کند و به همین دلیل مصرف کنندگان با مشکل اور دوز مواجه می‌شوند.

باهری افزود: از ابتدای پیدایش و شناسایی و استفاده ماده مخدر در دنیا تاکنون، طبق کنوانسیون‌های بین‌المللی، ۳۴۷ ماده مخدر تحت کنترل و در لیست این کنوانسیون‌ها قرار دارد، اما از سال ۲۰۰۹ تاکنون ۱۱۸۴ ماده روانگردان جدید توسط سازمان ملل گزارش شده است.

وی ضمن بیان اینکه سودجویان موادمخدر همواره بدنبال بازار‌های جدید و سود بیشتر هستند لذا مرتب مواد جدید با اسامی جدید را معرفی می‌کنند اظهار کرد: بدلیل آنکه این‌ها مواد شیمیایی هستند، عوارض‌شان نیز ناشناخته است و سال‌ها طول می‌کشد تا ترکیبات و عوارضشان بر بدن و همینطور نحوه درمان معتادان به این روانگردان‌ها شناسایی شود حال آنکه در این مدت و فاصله، این مواد آسیب خود را بر بدن فرد می‌زند که بعضا غیرقابل جبران است.

عوارض کمیکال از ناهماهنگی حرکتی تا احساس حالت سقوط

مدیرکل تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر درباره عوارض مصرف کمیکال نیز اظهار کرد: مصرف این ماده سبب ناخودآگاهی و در دوز‌های بالا خواب عمیق و در موارد حادتر می‌تواند سبب مرگ مصرف کننده شود. همچنین باعث ناهماهنگی حرکتی، از دست دادن کنترل رفتار‌های حرکتی، در صورت افزایش دوز مصرفی تشدید این حالت گاهی اوقات منجر به ناتوانی کامل در راه رفتن و انجام حرکات اساسی است. همچنین مصرف کننده دچار انحرافات در ادراکات حسی می‌شود یعنی فرد دچار اختلال در تشخیص رنگ و صدا می‌شود مثلا فرد صدا را می‌بیند و رنگ را می‌شنود.

وی ادامه داد: مصرف این ماده می‌تواند باعث سرگیجه و حالت چرخش در مصرف کننده حتی در دوز‌های متوسط مصرف آن، احساس حالت سقوط (که می‌تواند خسته کننده و ناراحت کننده باشد) در فرد القا کند. همچنین احساس افزایش و یا کاهش وزن، کم شدن آب بدن و خشکی دهان و حالت تهوع شود.

به گفته وی تپش قلب، درد قفسه سینه، استفراغ، سرگیجه، اضطراب، از دست دادن آگاهی، گُرگرفتگی یا احساس گرمای شدید، خواب آلودگی، تشنج، غش، ترس شدید از مرگ، رفتار غیر منطقی، حملات هراس، جنون و گشادی مردمک چشم، عوارض منفی تجربه شده توسط مصرف کنندگان کانابینوئید‌ها سنتزی است که متفاوت از محصولات گیاه شاهدانه است.

باهری ضمن تاکید بر اینکه کمیکال اعتیادآور بوده و علایم ترک آن‌ها مشابه، ولی شدیدتر از محصولات گیاه شاهدانه است گفت: در برخی موارد در کشور‌های مختلف، فوت افراد مصرف کننده نیز گزارش شده است. در بررسی ها، مشخص شده افرادی که قبل از سن ۱۷ سالگی شروع به مصرف این مواد کرده‌اند، حجم کل مغز و ماده خاکستری آن‌ها کوچک‌تر و قد کوتاهتری دارند.

وی تاکید کرد: مصرف‌کنندگان معمولا در کوتاه مدت دچار این عوارض می‌شوند، اما اگر مصرف ادامه داشته و فردی مرتب مصرف کند، عوارض دیگری از جمله وابستگی به مواد روانگردان و اعتیاد را تجربه می‌کند. همچنین این مواد در بدن ایجاد مقاومت می‌کند یعنی فردی که آن را مصرف می‌کند مرتب باید دوز مصرفش را بالا ببرد و مجبور به افزایش دوز و یا رفتن به سمت مواد دیگری است تا بتواند عوارض ناخواسته ایجاد شده را تا حدی جبران کند که عملا امکانپذیر نیست.

به گفته باهری، مصرف مداوم چنین روانگردان‌هایی که به روش تدخینی مصرف می‌شوند موجب مشکلات ریوی، برونشیت، التهاب ریه و سرطان ریه هم می‌شود.

«اور دُز» مصرف‌کنندگان بدلیل خطا در دوز مصرفی

کانابینوئید‌های سنتزی، دسته مهمی از NPS‌ها هستند که با روش‌های شیمیایی در آزمایشگاه‌های غیرقانونی تولید می‌شوند. کانابینوئید‌های سنتزی از نظر عملکرد مشابه، ولی بسیار قویتر از تتراهیدروکانابینول (THC) که ماده موثره گیاه شاهدانه است، عمل می‌کنند. این مواد آگونیست گیرنده‌های کانابینوئیدی نوع یک (CB ۱) هستند. در اکثر موارد کمیکال از نظر مقدار و نوع ماده آغشته شده با هم متفاوت و این تفاوت و غیر قابل پیش بینی بودن نوع و مقدار ماده موثره موجود، سبب خطا در دوز مصرفی و ایجاد اوردُز در مصرف کنندگان می‌شود.

همچنین در برخی موارد قاچاقچیان این مواد را در اسامی دیگر نظیر ادویه، بونزای، بخور گیاهی و نام‌ها، علائم و بسته‌بندی متنوع به مشتریان عرضه می‌کنند. نقطه مشترک بین بسته بندی‌های جذاب و متنوع عبارات فریبنده‌ای، چون «برای عطر درمانی»، «برای مصرف انسانی نیست» است که به منظور گمراهی مراجع کنترلی و مصرف کنندگان به‌روی بسته‌بندی‌ها نوشته می‌شود.

مکانیسم عملکرد و تاثیر کانابینوئید‌های سنتزی بر انسان

گیرنده CB ۱ در اکثر قسمت‌های مغز و نخاع قرار داشته و مسئول عملکرد فیزیولوژیکی هستند. در حالی که گیرنده‌های CB ۲ اکثرا در طحال و سلول‌های سیستم ایمنی قرار دارند و شاید، حد واسط در بروز تاثیرات ایمنی آن‌ها باشند. کانابینوئید‌های سنتزی می‌توانند با توجه به ساختار مولکولی خود، با تحت تاثیر قرار دادن گیرنده‌های CB ۱، تاثیرات توهم زایی و روان گردانی ماده THC موجود در کانابیس را به شکل قوی‌تر تقلید کنند. با این حال، بسیاری از اطلاعات دارویی، از جمله اثرات دراز مدت این مواد هنوز ناشناخته است. مطالعات زیادی در زمینه تاثیرات آن‌ها بر انسان وجود ندارد و مصرف کنندگان، از اتفاقات پس از مصرف اطلاعات چندانی نداشته و اغلب دچار مصرف دُزهای اشتباه شده و عوارض جانبی شدید ناشی از مصرف بیش از حد، رخ می‌دهد که دلیل اصلی بروز اوردُز در این محصولات، متفاوت بودن نوع و میزانکانابینوئید‌های اضافه شده به مواد گیاهی در بسته‌هایی با شکل، آرم و برند یکسان است که موجب بروز اشتباه در دوز مصرفی و اوردُز می‌شود.