(تصاویر) خشکی زاینده‌رود؛ زمانی اینجا زنده‌رود بود

 «زاینده‌رود» یا «زنده‌رود» به معنی دهنده‌زندگی، روزگاری بزرگ‌ترین و پرآب‌ترین رودخانه فلات مرکزی ایران بود. این رودخانه به طور طبیعی از پای زرد کوه بختیاری و هفت تنان و شعب آن‌ها در منطقه شوراب تنگ گزی از توابع استان چهار محال بختیاری سر چشمه می‌گیرد و پس از جذب آب‌های جاری بخش‌هایی از مناطق فریدن و فریدون‌شهر از استان اصفهان، به سمت شهر اصفهان جریان داشت و در نهایت به مانداب گاوخونی سرازیر می‌شد.

اهمیت این رود از این جهت است که بسیاری، اصفهان را هدیه زاینده رود می‌دانند؛ چرا که این شهر از شرق، شمال و جنوب با کویر هم جوار است و باید آن را شهری کویری به شمار آورد، اما در سالیان متمادی، شهر اصفهان و حومه در سال‌های خشک یا مرطوب همواره ۱۸ درصد سهم کل آب زاینده رود را به خود اختصاص داده است.

زاینده رود، رودخانه آب شیرین و دائمی حوزه داخلی ایران، از قدیم به ضرورت بهره برداری مناسب در منطقه خشک با اقلیم ناپایدار اصفهان و حومه، دارای نظم (تقسیم نامه) ویژه‌ای بوده است و آخرین تقسیم نامه آن در عرف جامعه محلی بنام طومار «شیخ بهایی» موسوم شده است.

بر اساس این طومار کل آب رودخانه به ۳۳ سهم کلی و ۲۷۵ سهام جزئی‌تر، بین ۷ بلوک آبخور آنکه از حدود ۷۰ کیلومتری غرب اصفهان تا ۱۲۰ کیلومتری شرق این شهر ادامه داشته، تقسیم شده است.

تقسیم آب بر اساس طومار از ۷۵ روز بعد از نوروز تا آخر آبان ماه به مدت ۱۶۰ روز مجری بوده و در فصول سرد سال که نیاز به آبیاری وجود نداشته است، به اصطلاح رودخانه آزاد بوده و هر کس به هر میزان نیاز داشته است می‌توانسته از آن بهره برداری کند. از ویژگی‌های اصلی طومار یکی این است که در آن هیچ روستا و مزرعه در کل منطقه و هیچ باغ و محله‌ای در داخل شهر از قلم نیفتاده است.

زاینده رود از سال ۱۳۸۶ جریان دائمی خود در کل مسیر را از دست داده و خشک شدن آن در شهر اصفهان بسیار تأثیر گذار بوده است.

در منابع مختلف عمده‌ترین دلایل خشک شدن زاینده‌رود خشکسالی در بالا دست، تبدیل مرتع به باغ در بالادست، استقرار صنایع آب بر، الگوی کشت نامناسب در پایین دست، انتقال آب، نادیدن گرفته شدن حق آبه شیخ بهایی و برداشت بی‌رویه آب در مسیر رودخانه عنوان شده است.