اعتماد نوشت: روز جمعه بود که اعلام شد، جیک سالیوان مشاور امنیت ملی دولت بایدن در سفری به عربستان با محمد بن سلمان ولیعهد سعودی در جده دیدار کرده است. طبق روال معمول از چنین دیدار‌هایی عنوان شد که دو طرف به منظور دستیابی به یک دیدگاه مشترک جهت صلح و امنیت خاورمیانه گفتگو کرده‌اند، اما در لابه‌لای خطوط این سفر بحثی جدی‌تر مطرح است؛ اینکه مشاور امنیت ملی رییس‌جمهوری امریکا در سفرش به عربستان به دنبال ایجاد زمینه‌ای برای عادی‌سازی روابط میان سعودی‌ها با اسراییلی‌ها بوده است؛ موضوعی که هر چند پس از عادی‌سازی روابط برخی کشور‌های عربی مانند امارات و بحرین با اسراییل همواره مطرح شده، اما با توجه به تحولات صورت گرفته به خصوص در طول دو سال اخیر همچنان بحث برقراری رابطه میان ریاض و تل‌آویو در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
البته لازم به ذکر است که سعودی‌ها مدتی است که چه در پشت پرده و چه به صورت عیان روابط و توافقاتی را با اسراییل کلید زده‌اند، اما اینکه آن‌ها نیز مانند برخی کشور‌های عربی در راستای توافق ابراهیم به صورت رسمی عادی‌سازی روابط با اسراییل را قبول کنند، خود دارای مولفه‌ها، ابهامات و در عین حال سوالاتی جدی است. در این رابطه نشریه نشنال اینترست در کنفرانسی مجازی که چند روز پیش با حضور سه نفر از تحلیلگران ارشد امریکایی برگزار شد، گزارش داده که دولت بایدن همواره به دنبال میانجی‌گری برای برقراری ارتباط رسمی میان عربستان و اسراییل بوده و در این خصوص در چارچوب توافق ابراهیم اقدامات گسترده‌ای نیز انجام داده است؛ اما به نظر می‌رسد که سعودی‌ها به این سادگی‌ها زیر بار چنین توافقی نرفته و به دنبال امتیازگیری‌های اساسی در قبال این قضیه هستند.
در واقع آن‌ها در کنار تمایل به ایفای نقش در تنش‌زدایی میان فسلطینی‌ها و صهیونیست‌ها، چند درخواست اصلی نیز از ایالات متحده دارند. نخست یک تضمین امنیتی که دسترسی آسان‌تر به تسلیحات امریکایی را نیز در بر داشته باشند. همچنین سعودی‌ها خواستار حمایت و همکاری امریکا در قبال توسعه صنعت اتمی کشورشان نیز هستند. در این راستا سوالاتی که مطرح می‌شود که پاسخ به آن‌ها می‌تواند به میزان زیادی از ابهامات موجود در این مساله بکاهد. نخست اینکه چشم‌انداز موفقیت امریکایی‌ها برای این طرح چیست؟ آیا آن‌ها حاضر می‌شوند که نوعی تضمین امنیتی به عنوان متحد اصلی غیر ناتو به عربستان بدهند؟ آیا حمایت واشنگتن از عربستان در زمینه توسعه فناوری هسته‌ای، منجر به پیچیدگی بیشتر معادلات امنیتی در خاورمیانه نخواهد شد؟ یا اینکه با توجه به سردی روابط میان ریاض و واشنگتن و همچنین اختلافات اساسی که دولت بایدن با نتانیاهو دارد تا چه حد زمینه برای رقم خوردن نهایی عادی‌سازی میان عربستان و اسراییل مهیا است؟
در این رابطه شبکه خبری الجزیره در گزارشی با بیان اینکه دیدار روز جمعه سالیوان با بن سلمان، دومین دیدار حضوری آن‌ها در مدت زمان کوتاهی بوده و سفر اخیر آنتونی بلینکن وزیر خارجه امریکا به جده نیز همگی بیانگر عزم دولت بایدن برای کنار گذاشتن اختلافات با عربستان سعودی در شرایط کنونی است، آورده که توافق سال گذشته میان ایران و عربستان، امید‌های امریکا به عادی‌سازی روابط سعودی‌ها با اسراییل را افزایش داده است. به همین خاطر است که شاهد بودیم در ماه گذشته میلادی، آنتونی بلینکن وزیر خارجه امریکا به آیپک صراحتا اعلام کرد که کاخ سفید به دنبال ایفای یک نقش اساسی در عادی‌سازی روابط ریاض با تل‌آویو است. در این میان هر چند که صهیونیست‌ها به خصوص دولت تندروی نتانیاهو از چنین ابتکاری از سوی واشنگتن استقبال کرده و آن را برگ برنده مهمی برای خود محسوب می‌کنند، اما به گفته بسیاری از ناظران، عادی‌سازی روابط آن هم به صورت رسمی مانند کاری که امارات، بحرین و سودان انجام داده‌اند از سوی عربستان با موانعی مهم و جدی روبه‌رو است.
نخست اینکه به‌طور قطع ریاض بدون گرفتن امتیازات اساسی از ایالات متحده زیر بار چنین توافقی نخواهد رفت. از سوی دیگر سعودی‌ها یکی از شروط خود برای روابط رسمی با اسراییل را توقف و عقب‌نشینی صهیونیست‌ها از شهرک‌سازی در کرانه باختری عنوان کرده‌اند. امری که نه تنها تحقق نیافته بلکه با شدت بیشتری در این منطقه دنبال می‌شود؛ حتی میزان خشونت‌ها در کرانه باختری از سوی شهرک‌نشینان صهیونیست به میزانی بالا رفته که طبق اعلام سازمان ملل سال ۲۰۲۲، مرگبارترین سال برای فلسطینیان در کرانه باختری بوده است. علاوه بر این، علی‌رغم تلاش‌های ایالات متحده به منظور عادی‌سازی روابط میان عربستان و اسراییل، تمامی شواهد گویای آن است که دولت بایدن دچار واگرایی‌های اساسی با دولت بنیامین نتانیاهو شده است؛ به‌طوری که نه تنها برخی تحلیلگران نزدیک به دموکرات‌ها از لزوم تجدیدنظر در رابطه با حمایت از اسراییل صحبت می‌کنند، بلکه کاخ سفید در اقدامی معنادار علاوه بر اینکه حاضر به دعوت از نتانیاهو نشده، بلکه اقدامات وی در راستای اصلاحات قضایی را نیز به شدت و به صورت علنی مورد انتقاد قرار داده است.
در چنین شرایطی است که توماس فریدمن روزنامه‌نگار نیویورک تایمز که هفته گذشته با جو بایدن در کاخ سفید دیدار کرده است، در نامه‌ای سرگشاده از رییس‌جمهوری امریکا خواسته تا اسراییل را نجات دهد؟ طبق گزارشی که در این خصوص میدل ایست‌ای منتشر کرده، فریدمن در نامه خود هشدار داده که در صورت اشغال کامل کرانه باختری توسط دولت نتانیاهو و در سایه تنش‌های گسترده‌ای که اصلاحات قضایی در ساختار رژیم ایجاد کرده است، چنین اقداماتی می‌تواند علاوه بر منافع امریکا به بی‌ثباتی بیشتر در خاورمیانه دامن بزند. این روزنامه‌نگار مشهور امریکایی همچنین در ادامه تاکید می‌کند که اقدامات نتانیاهو، تیر خلاصی بر احتمال عادی‌سازی روابط اسراییل با عربستان خواهد بود؛ موضوعی که منافع امریکا را به خطر خواهد انداخت.
با این حال وی در مقاله‌ای دیگر تحت عنوان، بایدن به فکر معامله بزرگ در خاورمیانه است، اشاره می‌کند: هر چند طی دیدارم با بایدن در کاخ سفید از او خواستم تا نتانیاهو را برای توقف اصلاحات قضایی متقاعد کند، اما این تمامی محور صحبت‌های ما نبود. بایدن به دنبال یک معاهده امنیتی با ریاض است تا بتواند روابط عربستان با اسراییل را عادی‌سازی کند. هر چند که این مسیر طولانی و دشوار است، اما امتیازدهی گسترده امریکا به بن سلمان و همچنین برد دیپلماتیک نتانیاهو از این قضیه، به صورت کلی قواعد بازی در خاورمیانه را تغییر خواهد داد. به همین دلیل است که حالا توپ در زمین نتانیاهو قرار دارد؛ زیرا او اکنون مجبور است بین اشغال کامل کرانه باختری یا صلح با عربستان یکی از انتخاب کند.
این موارد درحالی مطرح می‌شود که علی‌رغم تلاش‌های امریکا، تحقق صلح میان عربستان و اسراییل با وجود آنکه دو طرف دارای روابطی غیررسمی هستند، چندان نیز ساده نبوده و به نوعی تبدیل به یک نامعادله شده است. از یک‌سو روابط ریاض و واشنگتن به واسطه مسائل و تحولات مختلف چندان مانند سابق گرم نبوده و ایالات متحده از تعمیق روابط سعودی‌ها با چین به خصوص در بحث پترو- یوان نگران است. به همین دلیل شاید حاضر به امتیازدهی به ریاض باشند، اما موضوع هسته‌ای و یک تضمین امنیتی جدید به ریاض ممکن است وضعیت را در منطقه متشنج‌تر از قبل کند.
از سوی دیگر با توجه به روابط سردی که اکنون به صورت بی‌سابقه‌ای میان دولت امریکا با دولت نتانیاهو وجود دارد، بحث عادی‌سازی روابط اسراییل با عربستان بدون درنظر گرفتن حقوق فلسطینیان، وضعیت بغرنج و حساس کرانه باختری و نیز بحران سیاسی و امنیتی در رژیم صهیونیستی یک جایزه بزرگ برای دولت تندرو و افراطی نتانیاهو محسوب می‌شود که بعید است کاخ سفید حداقل تا زمانی که نتانیاهو نخست‌وزیر است حاضر به دادن امتیازاتی گسترده به او و دولتش باشد؛ مگر اینکه آن‌ها به این نتیجه رسیده باشند که عمر دولت نتانیاهو کوتاه‌تر از آن چیزی است که تصور می‌شود. در این صورت از یک جنبه موانع پیش روی آن‌ها برداشته شده و تنها متقاعد کردن بن سلمان برای ورود به این معامله باقی می‌ماند.
از سوی دیگر جو بایدن در شرایطی روز جمعه در کمپین انتخاباتی خود گفته که شاید توافقی با عربستان در راه باشد که برخی تحلیلگران معتقدند اگر برخلاف پیش‌بینی‌ها، دولت نتانیاهو بتواند از بحران اصلاحات قضایی عبور کرده و آن را اهرمی برای تحکیم کردن قدرت خود در ساختار رژیم صهیونیستی قرار دهد، به احتمال خیلی زیاد، تنش‌ها در سرزمین‌های اشغالی افزایش یافته و در عین حال بحث عادی‌سازی روابط میان ریاض و تل‌آویو نیز حداقل در میان مدت تنها روی کاغذ باقی خواهد ماند.
