«گوردختر» آرامگاهی سنگی از دوره‌ی هخامنشیان است که برخلاف ظاهر قابل توجه‌اش، در طول دهه‌های گذشته، کمترین توجه از سوی مسوولان و گردشگران به آن شده است.
این اثر تاریخی که شباهت زیادی به آرامگاه کوروش در پاسارگاد (استان فارس) دارد، در دشت «میانکوهی پشت پَر» شهرستان دشتستان قرار دارد و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است.
گوردختر در میانه‌ی دهه‌ی ۱۳۸۰ مرمت شد؛ ولی اکنون وضعیت مناسبی ندارد. این بنا در تنگ ارم در بخش مرکزی شهرستان دشتستان در استان بوشهر و در جاده‌ی برازجان - کازرون قرار دارد.
در شرق گوردختر، بقایای کوشک اردشیر ساسانی دیده می‌شود. از دیگر آثار دوره‌ی هخامنشیان در برازجان می‌توان به کاخ چرخاب کوروش در یک کیلومتری جنوب غرب برازجان، کاخ سنگ سیاه و کاخ بردک سیاه در دشتستان اشاره کرد.
این آرامگاه به سبک آرامگاه کوروش بزرگ، اما در اندازه‌ی کوچک‌تر ساخته شده و سقفی شبیه آرامگاه کوروش بزرگ دارد. باستان‌شناسان تأیید کرده‌اند که این اثر متعلق به سال ۶۰۰ پیش از میلاد، دوره‌ی هخامنشیان، است.
کل بنا از ۲۴ قطعه سنگ در ابعاد مختلف ساخته و به‌وسیله‌ی بست‌های دم‌چلچله‌ای به یکدیگر متصل شده است. در ساخت این بنا مانند دیگر سازه‌های ساخته‌شده توسط معماران هخامنشی، هیچ ملاتی به‌کار نرفته است.
بر بالای این مقبره، قسمتی فرورفتگی شبیه به یک قاب وجود دارد که احتمالا جایگاه قرار گرفتن کتیبه‌ای مربوط به آن بوده است. ارتفاع واقعی بنا 5 / 4 متر است و در درون اتاقک بنا حوضچه‌ی کوچکی وجود دارد.
گوردختر را ابتدا باستان‌شناس بلژیکی، لویی واندنبرگ، در سال ۱۳۳۹ هجری شمسی کشف کرد. واندنبرگ معتقد بود، گوردختر قبر چیش‌پیش یا کوروش یکم (جد کوروش کبیر) است؛ اما سپس علیرضا شاپور شهبازی، آن را آرامگاه کوروش کوچک دانست. گمانه‌ها درباره‌ی این بنا فراوان است. آرامگاه ماندانا، مادر کوروش یا آتوسا، دختر کوروش و شهبانوی هخامنشی، برخی دیگر از گمانه‌ها درباره‌ی این بنا هستند.
گوردختر در سال ۱۳۷۶ با شماره‌ی ۱۸۹۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
این اثر هخامنشی در اوایل دهه‌ی ۸۰ توسط گروهی به سرپرستی حسن راهساز مرمت و احیا شد. به گفته‌ی کارشناسان، پروژه‌ی گوردختر از جمله کارهای موفق این گروه مرمت‌گر بوده است.
مرمت‌گران برای به‌سازی و احیای آرامگاه، ۲۴ قطعه سنگ بنا را پیاده کردند و برخی قطعات آن را که دچار رانش و جابه‌جایی شده بودند، اصلاح یا با قطعات جدید سنگ جایگزین کردند.
یادگاری‌نویسی روی بنا و ساخت‌وساز خانه‌های روستایی در حریم درجه‌ی یک اثر، وضعیت و شکل اسف‌باری به این محوطه تاریخی داده است.
نخستین دست‌اندازی توسط اداره‌ی برق منطقه با نصب تیرک چراغ برق در فاصله‌ی چهار متری آن صورت گرفت. در سال ۱۳۹۱ نیز گزارش شد که داخل این بنا، مرغ و خروس و گوسفند نگهداری می‌شود.
منبع: ایسنا
