اعتماد نوشت: «بریتانیا، آلمان و فرانسه با خودداری از برچیدن تحریم مربوط به فعالیت‌های موشکی جمهوری اسلامی ایران در ماه اکتبر، برای اولین‌بار برجام را نقض خواهند کرد.» رسانه انگلیسی گاردین با انتشار این خبر نوشت: «توجیه تروییکای اروپا برای این اقدام، نقض توافق برجام ازسوی ایران، فروش پهپاد به روسیه در جریان لشکرکشی ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه به اوکراین و احتمال فروش موشک‌های بالستیک به روسیه است.»
به گزارش گاردین، برجام شامل مجموعه‌ای از به اصطلاح «بند‌های غروب» است که طبق آن‌ها باید یک‌سری از تحریم‌های غرب برداشته شود. اما هنگام امضای برجام، پیش‌بینی نشده بود این توافقنامه در سطحی چنان گسترده نقض خواهد شد. سقف غنی‌سازی اورانیوم برای ایران طبق برجام سه و ۶۷ صدم درصد در نظر گرفته شده بود، اما جمهوری اسلامی در حال حاضر اورانیوم را به میزان ۶۰ درصد غنی‌سازی می‌کند.
به گزارش اعتماد؛ گاردین در حالی در متن این گزارش به کاهش تعهدات برجامی از سوی ایران اشاره کرده که اقدام‌های ایران در پاسخ به اقدام ایالات متحده در خروج از برجام و ناتوانی اعضای باقیمانده در جبران این غیبت بوده‌است.
براساس قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل متحد که توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را تایید کرده بود، قرار است تحریم‌های اتحادیه اروپا در ۱۸ اکتبر منقضی شود. تحریم‌ها از ایران می‌خواست که هیچ کاری برای توسعه موشک‌های بالستیک که قادر به حمل سلاح هسته‌ای هستند، انجام ندهد. براساس این تحریم، برای ایران خرید، فروش یا انتقال هواپیما‌های بدون سرنشین (پهپاد) و اجزای آن‌ها که قادر به پرواز بیش از ۳۰۰ کیلومتر (۱۸۶ مایل) به ایران یا از ایران هستند-بدون مجوز قبلی از شورای امنیت سازمان ملل- ممکن نیست.
طبق متن برجام، زمان‌بندی این بند‌های غروب به شرح زیر است:
۵ سال بعد - مهر ۱۳۹۹ (اکتبر ۲۰۲۰): «تحریم تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل متحد» علیه ایران برداشته شد.
۸ سال بعد - مهر ۱۴۰۲ (اکتبر ۲۰۲۳): محدودیت سازمان ملل و اتحادیه اروپا در برنامه موشک‌های بالستیک ایران برداشته می‌شود. تحریم‌های نفتی، مالی و اشخاص مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران نیز برداشته می‌شود.
۸.۵ سال بعد - سال ۱۴۰۳ (۲۰۲۴): محدودیت‌های مرتبط با سانتریفیوژ‌های پیشرفته و موضوع تحقیق و توسعه (R&D) از بین خواهد رفت. ۱۰ سال بعد - سال ۱۴۰۴ (۲۰۲۵): کلیه محدودیت‌های اشاعه‌ای ایران حذف می‌شود. «کانال تدارکات» مربوط به تنظیم واردات تجهیزات هسته‌ای ایران بسته می‌شود. کارگروه کانال تدارکات برجام بر همه خرید‌های مربوط به برنامه هسته‌ای و برخی کالا‌های تجاری ایران نظارت دارد. این کانال مسیری است که تهران طبق آن موظف شده هرگونه تغییرات در تاسیسات هسته‌ای و فعالیت‌های مرتبط با آن را به اطلاع سازمان ملل برساند. ۱۵ سال بعد - سال ۱۴۰۹ (۲۰۳۰): پایان اصطلاحا محدودیت فیزیکی غنی‌سازی شامل: غنی‌سازی اورانیوم در تاسیسات فردو. ۲۰ سال بعد - سال ۱۴۱۴ (۲۰۳۵): پایان نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر روند تولید سانتریفیوژ.
۲۵ سال بعد - سال ۱۴۱۹ (۲۰۴۰): پایان نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر روند تولید اورانیوم.
خبر روز گذشته گاردین در حقیقت تکمیل خبری بود که خبرگزاری رویترز روز هشتم تیر ماه به نقل از منابع دیپلماتیک با همین محور منتشر کرده بود. رویترز به نقل از این منابع ادعا کرده بود که اتحادیه اروپا به مقام‌های ایرانی اطلاع داده که بنا دارد تا تحریم‌های (اروپا بر) برنامه موشک بالستیک ایران را پابرجا نگه دارد. ادعای استفاده روسیه از پهپاد‌های ایرانی علیه اوکراین و احتمال انتقال موشک‌های ایرانی به روسیه در خبر رویترز هم به عنوان دلایل لغو نشدن این تحریم‌ها عنوان شده بود. در این گزارش ادعا شده بود که اتحادیه اروپا معتقد است باتوجه به نقض تعهدات برجامی ازسوی ایران، این کشور نباید از امتیازات برجام بهره‌مند شود.
به گزارش «اعتماد»، این ادعا درحالی ازسوی خبرگزاری رویترز مطرح شد که وضعیت امروز برجام ماحصل خروج دونالد ترامپ، رییس‌جمهور وقت امریکا از این توافق در نوامبر ۲۰۱۸ است. ایران پس از این اقدام دونالد ترامپ، به مدت یک سال به سایر اعضای برجام به شمول تروییکای اروپایی و چین و روسیه فرصت داد تا طبق وعده داده‌شده غیبت امریکا در این توافق را به خصوص از منظر اقتصادی و حوزه رفع تحریم برای ایران جبران کنند. پس از پایان این دوره یکساله ناکامی اعضای باقیمانده در برجام در وفای به عهد، ایران را وادار به تعریف چند گام با فاصله زمانی مشخص برای کاهش تعهدات برجامی کرد. فاصله زمانی سه‌ماهه این گام‌ها باز هم فرصت دیگری را برای طرف مقابل فراهم کرد تا شاید از عهده اجرای تعهدات برجامی برآید که البته چنین هم نشد.
در بخش‌های دیگری از گزارش رویترز آمده بود که انریکه مورا، دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده مذاکرات برجام در ملاقات اخیر خود با مهدی باقری کنی به او اطلاع داده که اتحادیه اروپا به دنبال حفظ محدودیت‌های موشکی است. رویترز به نقل از یک مقام ایرانی در این باره نوشت: «باتوجه به پیشرفت برنامه هسته‌ای و موشکی ایران، تحریم‌ها نمی‌توانند پابرجا بمانند. حفظ تحریم‌ها، با هر ظرفیت و در هر قالبی، تاثیری بر پیشرفت‌های جاری ایران ندارد و تنها یادآور این واقعیت خواهد بود که غرب قابل اتکا و اعتماد نیست.»
به گفته یک دیپلمات اروپایی انریکه مورا کار بر مقدمات حقوقی لازم برای حفظ تحریم‌های موشکی اروپا را آغاز کرده است. این اقدام باید به تایید همه ۲۷ عضو اتحادیه اروپا برسد، اما رویترز به نقل از دو منبع خود نوشته که هنوز تمامی اعضای این اتحادیه در جریان آن قرار نگرفته‌اند. در گزارش روز گذشته گاردین به بیم از واکنش ایران هم اشاره شده و آمده است: تصمیم قدرت‌های اروپایی برای نقض رسمی برجام با خودداری از پذیرش لغو این محدودیت، کم‌ریسک هم نیست، زیرا مشخص نیست تهران - در زمانی که به توانایی تولید اورانیوم غنی‌شده با درجه تسلیحاتی نزدیک است- چه واکنشی نشان خواهد داد.
رویترز نیز با محور بیم از واکنش ایران نوشته است: یک دیپلمات غربی، به شرط فاش نشدن هویتش، درباره برنامه اروپا برای حفظ تحریم‌ها به رویترز گفته: «هرچند که ایرانی‌ها با صراحت در جریان قرار گرفته‌اند، اما الان مساله این است که اگر ایران بخواهد اقدامی تلافی‌جویانه انجام دهد چه خواهد بود و چطور باید انتظارش را داشت.» متیو میلر سخنگوی وزارت خارجه امریکا ۸ تیر و در پاسخ به سوالی درباره تلاش اتحادیه اروپا برای حفظ تحریم‌های موشکی ایران پس از انقضای آن در ماه اکتبر براساس برجام گفته بود: «ما هیچ تغییری در تحریم‌های خود علیه ایران نداده‌ایم. تولید و گسترش تسلیحات موشکی ازسوی ایران یک تهدید بزرگ برای امنیت بین‌المللی است. ما به همکاری با متحدان خود ازجمله سه کشور اروپایی برای مقابله با تهدید ناشی از توان موشک بالستیک ایران صرف‌نظر از تحریم‌های سازمان ملل، ادامه خواهیم داد.»
گاردین درحالی در گزارش روز گذشته به عزم مشترک انگلیس -به عنوان عضو جدا شده از اتحادیه اروپا- برای ایستادن در کنار فرانسه و آلمان در حفظ محدودیت‌های موشکی اشاره کرد که از ابتدای ماه جاری میلادی انگلیس ریاست دوره‌ای شورای امنیت را دراختیار دارد و به گفته فرحان حق، معاون سخنگوی سازمان ملل متحد این شورا در اواخر این ماه (جولای) درخصوص قطعنامه ۲۲۳۱ نشستی را برگزار خواهد کرد.
به گزارش رسانه‌ها، مطابق قطعنامه ۲۲۳۱، هر شش ماه یک‌بار گزارش دبیر کل سازمان ملل در نشست عادی شورای امنیت سازمان ملل ارایه و نماینده دایم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل نیز در این نشست سخنرانی می‌کند.
چهاردهمین گزارش دبیر کل سازمان ملل درخصوص اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام ۱۹ دسامبر (۲۸ آذر ماه) برگزار شد و گزارش جدید دبیر کل، پانزدهمین گزارش خواهد بود. براساس زمان‌بندی تعیین شده، این گزارش باید در ماه ژوئن که امارات متحده عربی ریاست دوره‌ای شورای امنیت را به عهده داشت، ارایه می‌شد، اما امریکا و انگلیس ارایه این گزارش را به ماه جولای که انگلیس ریاست دوره‌ای شورای امنیت را بر‌عهده گرفته، موکول کرده‌اند.
امریکا و کشور‌های اروپایی پخت و پز برای توجیه خودداری خود از لغو محدودیت‌های ایران طبق متن برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ را از مدت‌ها پیش آغاز کرده‌اند. جمعه هفته گذشته بود که لیندا توماس گرینفیلد سفیر و نماینده دایم امریکا در سازمان ملل به همراه سفرای اوکراین، فرانسه، انگلیس و آلبانی، ادعای استفاده از پهپاد‌های ایرانی در جنگ اوکراین ازسوی روسیه را تکرار و آن را نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت خواندند.
نمایندگی جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان ملل متحد در مقام پاسخ به این سخنان گفت: «سخنان سفیر امریکا در محل رسانه‌ای شورای امنیت سازمان ملل (Stakeout) از طرف امریکا، آلبانی، فرانسه، انگلیس و اوکراین، یک نمایش سیاسی برای بدنام کردن ایران در جنگ اوکراین است. از آنجا که آن‌ها نتوانسته بودند خواسته غیرقانونی خود برای ورود دبیرخانه قطعنامه ۲۲۳۱ به موضوع پهپاد‌ها را به دبیرکل تحمیل کنند، از طریق نامه‌نگاری‌های سازماندهی‌شده و این نوع نمایش‌های سیاسی، به دنبال تاثیرگذاری روی گزارش نوبه‌ای (دوره‌ای) شش‌ماهه دبیر کل در اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ هستند. فشار آن‌ها برای عدم بررسی این گزارش در موعد طبیعی خود در این ماه میلادی به ریاست امارات در شورای امنیت و انتقال آن به ماه بعد در دوره ریاست انگلیس بر این شورا، به وضوح اهداف مغرضانه آن‌ها را آشکار می‌سازد.»
در شرایطی که برجام از روز اجرا تا مهرماه ۱۴۰۲ که هشت سال از عمر آن می‌گذرد روند طبیعی خود را طی کرده بود ما در ۱۸ مهر ماه شاهد لغو محدودیت‌های باقیمانده موشکی و تسلیحاتی سازمان ملل و تحریم‌های تسلیحاتی اتحادیه اروپایی (و سایر تحریم‌های مندرج در برجام مثلا مربوط به سپاه و...) بودیم. همچنین اگر ایالات متحده با دستور دونالد ترامپ از برجام خارج نشده بود یا پس از حضور جو بایدن در کاخ سفید به این توافق بازگشته بود در سال هشتم باید تحریم‌های مصوب کنگره این کشور که اجرای آن‌ها را متوقف کرده بود، دوباره به کنگره ارجاع داده و قوانین مربوط به آن‌ها را کلا لغو می‌کرد. در همین سال ایران هم باید اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را پایان داده و با دریافت مصوبه مجلس شورای اسلامی اجرای رسمی و دایمی آن را کلید می‌زد.
حقیقت این است که با خروج امریکا از برجام، این توافق رسما از مسیر اصلی آن منحرف شد و تلاش‌های ایران، ۱+۴ و ایالات‌متحده از ژانویه ۲۰۲۱ که جو بایدن به کاخ سفید راه یافت تا به امروز منجر به احیای برجام نشده است. در یک سال اخیر عدم پیشرفت در مذاکرات احیای برجام، توسعه بی‌وقفه برنامه هسته‌ای ایران و طرح ادعای کمک ایران به روسیه در جنگ اوکراین از طریق ارسال پهپاد در کنار فضاسازی‌های اسراییل مبنی بر تهدیدآمیز خواندن برنامه هسته‌ای ایران بسیاری را به طرح گمانه‌زنی درباره احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت خودکار قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران واداشته بود.
با این‌همه آغاز دور جدیدی از گفتگو‌ها میان ایران و ایالات‌متحده به شکل مستقیم و غیرمستقیم و قرار گرفتن تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مسیر کاهش اختلاف‌های پادمانی و اقدام‌های شفاف‌ساز فنی کمک‌کننده به حفظ فضا برای احیای برجام، منجر به مدیریت تنش میان ایران و غرب شده است. هرچند که خبر‌های جسته و گریخته از مذاکرات علی باقری کنی با انریکه مورا از اتحادیه اروپا و همچنین مذاکرات غیرمستقیم هیات‌های مذاکره‌کننده ایران و ایالات‌متحده در مسقط حاکی از آن است که مذاکرات برای احیای برجام (با کار دقیق و متمرکز بر متن) هنوز از سر گرفته نشده، اما بسیاری از منابع دیپلماتیک داخل و خارج ایران از تفاهم نانوشته‌ای میان ایران و غرب برای خودداری از اقدام‌های تحریک‌آمیز بیشتر و کار روی مدیریت تنش در حوزه‌های هسته‌ای، اقتصادی (رفع تحریم) و امنیتی خبر می‌دهند.
در چنین شرایطی به نظر می‌رسد که اتحادیه اروپا با اعلام خبری مبنی بر تصمیم این اتحادیه بر حفظ محدودیت‌های موجود بر برنامه موشکی ایران (به‌رغم تعهد داده شده در برجام برای سال هشتم) گمانه‌زنی‌ها مبنی بر امکان فعالسازی مکانیسم ماشه علیه ایران را رد کرده، اما همزمان تاکید دارد که قرار نیست امتیاز بیشتری هم به تهران در این فضا بدهد.
گاردین در بخش‌هایی از گزارش روز گذشته درباره وضعیت فعلی برجام نوشت: آینده این توافق پس از مذاکرات در عمان بین ایالات‌متحده و ایران -که بر توافق ایران برای عدم غنی‌سازی اورانیوم بیش از ۶۰ درصد در ازای آزاد کردن میلیارد‌ها دلار وجوه مسدود شده توسط غرب و همچنین آزادی برخی زندانیان دو‌تابعیتی ایرانی-امریکایی در تهران متمرکز بوده، اندکی از حالت ابهام خارج شده است. همزمان به نظر می‌رسد تعلیق راب مالی فرستاده ویژه ایالات‌متحده از خدمت و فرستادن او به مرخصی اجباری به دلیل آنچه سوءمدیریت در نگهداری از اطلاعات محرمانه خوانده شده، می‌تواند بر روند مذاکرات میان ایران و امریکا تاثیر‌گذار باشد. در شرایطی که برخی منابع از توافق محدود ایران و غرب سخن می‌گویند این ایده مخالفان سرسخت خود را در واشنگتن دارد. مایک پمپئو، وزیر خارجه اسبق امریکا، در کنفرانس شورای ملی مقاومت ایران (منافقین) در پاریس، دولت بایدن را به زامبی تشبیه کرد که می‌خواهد به توافق دیگری با ایران دست یابد. او در بخش‌های دیگری از سخنانش ادعا کرد که لغو تحریم‌های ایران به کمک‌های نظامی بیشتر تهران به مسکو در میانه جنگ اوکراین منتهی خواهد شد.
جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی امریکا در دوران ترامپ نیز در این همایش ادعا کرد که توافق هسته‌ای (برجام) زمانی که انجام شد توافق بدی بود و هرگز بهتر نخواهد شد.
لیز تراس، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا نیز که در این همایش شرکت کرده بود ایران را به بازی دوگانه متهم کرده و ادعا کرد که تهران همزمان با نمایش تمایل به حل‌وفصل اختلاف‌ها به توسعه برنامه هسته‌ای خود ادامه می‌دهد.
