سالیان دراز این باور وجود داشته است که در زیر سازه‌های سنگی بسیار غول‌پیکری که در محوطه باستانی میتلا در ایالت جنوبی اوآخاکا در مکزیک قرار دارد، مردمِ باستانی زاپوتِک یک هزارتوی پیچید و وسیع از اتاقک‌ها و راهرو‌ها را ساخته‌اند.
به گزارش راهنماتو، تصور می‌شد که این شبکه تونلی درنهایت به جهان زیرین مردگان به نامِ لیوبا Lyobba ختم می‌شود. در سال ۲۰۲۲، تیمی از باستان‌شناسان مکزیکی پروژه‌ای بلندپروازانه را برای کشف حقیقت این افسانه باستانی آغاز کردند و با اتکا به ابزار‌های غیرتهاجمی ژئوفیزیکی می‌خواستند بدانند که واقعاً چه چیزی در زیر این محوطه باستانی خفته است.
حالا این تیم تحقیقاتی نخستین گزارش از اولین فصل کاوش‌های خود را منتشر کرده که تأیید می‌کند یک مجموعه زیرزمینی متعلق به زاپوتک‌ها در این ناحیه وجود دارد.
مطالعه آن‌ها هم‌چنین جزئیات جالبی درباره شکل سازه‌های زیرزمینی در اختیار مخاطبان قرار داده و اطلاعاتی را درباره یک شهر معنوی، که توسط مردمان زاپوتک در عصر پیش-اسپانیایی در این دوران ساخته شده، آشکار می‌سازد.
پروژه کشف ورودی شهر مردگان به صورت رسمی با همکاری چند نهاد در مکزیک شامل مؤسسه ملی تاریخ و مردم‌شناسی مکزیک، دانشگاه ملی مستقل مکزیک و انجمن اکتشاف و تحقیقات باستان‌شناسی انجام شده است.
تیم تحقیقاتی به‌جای استفاده از شیوه‌های سنتی حفاری از تکنولوژی تصویربرداری ژئوفیزیکی استفاده کرد تا فضا‌های زیرزمینی پنهان را در سکونتگاه باستانی میتلا پیدا کند. تکنولوژی‌هایی که در این پروژه استفاده شده‌اند شامل رادار نفوذ به زمین (GPR)، توموگرافی مقاومت الکتریکی (ERT) و توموگرافی صدای زلزله می‌شوند که هر کدام‌شان از مأموریت‌های الکترومغناطیسی برای نفوذ به سطح زمین و تولید تصاویری که در آنسوی موانع فیزیکی وجود دارند، استفاده می‌کنند.
محققان مکزیکی با ترکیب نتایج دستورالعمل‌های اسکن فشرده توانستند مدل‌های کامپوزیتی سه‌بعدی را از جهان زیرین که در زیر سطح میتلا قرار داشت، تولید کنند.
مهم‌ترین یافته آن‌ها که از طریق مشاهده ژئوفیزیکی به دست آمد، وجود چندین اتاقک و تونل پیچ‌درپیچ در زیر چند سازه روزمینی به نام گروه کلیسا بود (۵ مجموعه سازی روزمینی در میتلا وجود دارد و این یکی شامل کلیسای کاتولیک است که در اواخر قرن شانزدهم ساخته شده است).
مدارکی که از دوران استعمار اسپانیایی به جای مانده است این ورودی را، دروازه‌ای به معبد لیوبا شناسایی کرده، جایی که عبادت‌کنندگان برای پیوند با خدا و ارواح مردگان‌شان وارد آن می‌شدند.
این مشاهدات هم‌چنین زیر باشکوه‌ترین بخش این محوطه را نیز جستجو کرد. این منطقه باشکوه قصر ستون‌ها نام دارد و بخشی از به‌اصطلاح گروه ستون‌های سازه‌هاست. در این مورد تصاویری به دست آمد که جزئیاتی از نخستین مراحل ساخت‌وساز بنا را در اختیار محققان قرار می‌داد. محققان هم‌چنین ناهنجاری‌های ژئوفیزیکی‌ای را شناسایی کردند که گمان می‌کنند محل تدفین مردگان باشد.
مطالعات روی این محوطه هم‌چنان ادامه دارد و محققان به دنبال جزئیاتی هستند که در تحلیل‌های اولیه احتمالاً از آن‌ها غفلت شده است. با‌این‌حال، چیزی که هم‌اکنون پیدا کرده‌اند، آن‌ها را بسیار خوشحال کرده است.
محوطه باستانی زاپوتک در میتلا در ایالت اوآخاکا مجموعه‌ای شگفت‌انگیز از سازه‌های عظیم تاریخی است که داخل و خارج‌شان با قطعاتی از موزائیک‌هایی که از سنگ‌های صیقل‌داده شده ساخته شده‌اند، تزئین شده است. شواهد نشان می‌دهند که این محوطه در حدود ۳۰۰۰ سال قبل‌ازمیلاد یا احتمالاً قبل‌تر از آن، ساکنانی داشته است. با‌این‌حال تازه در نیمه اول دوره پسا-کلاسیک (۹۰۰ تا ۱۲۰۰ میلادی) بود که فرهنگ زاپوتک به اوج سعادت رسید و شهرت یکی از بزرگ‌ترین تمدن‌های آمریکای میانه را به دست آورد.
بیشتر سازه‌های میتلا در دوران پسا-کلاسیک ساخته شده‌اند و احتمالاً اتاقک‌ها و معابر زیرزمینی نیز در همان دوران کنده‌کاری شده‌اند. یک پدر روحانی اهل دومینیکن، به نام فرانسیسکو دو برگوآ، در سال ۱۶۷۴، مدت‌ها بعد از آنکه اسپانیایی‌ها بر مردمان زاپوتک مسلط شدند، می‌نویسد که «کاوش در جهان زیرین توسط گروهی از مبلغان مذهبی در میتلا انجام می‌گیرد.»
این گروه با جزئیات دقیق شرح دادند که معبدی زیرزمینی گسترده‌ای را پیدا کرده‌اند که دارای ۴ اتاق متصل‌به‌هم است. آن‌ها گفتند: «در درون اتاقک‌ها مقبره‌های پادشاهان و کاهنان زاپوتک قرار دارد. آن‌ها گفتند در انتهای آخرین اتاقک یک در سنگی وجود دارد که ورودی غاری عمیق که تا فاصله دور از عمق زمین گسترده شده را مسدود کرده است. این غار حاوی شبکه‌ای از راه‌های مجزا بود و سقف بلند آن توسط ستون‌های سنگی حمایت شده بود.»
ظاهراً مبلغان مذهبی مسیحی از پیدا کردن این شهر زیرزمینی حیرت‌انگیز که احتمالاً توسط پیروان یک مذهب بومی ساخته شده بود، بیشتر نگران بودند تا شگفت‌زده. به دستور آن‌ها، ورودی‌ها به هزارتوی زیرزمینیِ لیوبا مسدود شد تا احتمالاً بازماندگانِ فرهنگ زاپوتک نتوانند در جستجوی سرزمین مردگان‌شان وارد آن شوند.
چندوقت بعد یک کلیسای کاتولیک در بالای ورودی به مجموعه لیوبا ساخته می‌شود. مردمان محلی قدیمی گفته بودند: «محراب این کلیسا ورودی شهر زیرزمینی را پنهان کرده است» و حالا در کمال شگفتی، باستان‌شناسان توانستند از طریق مشاهده ژئوفیزیکی درستی این ادعا را تأیید کنند.
در زیر محراب کلیسا یک فضای توخالی بسیار بزرگ پیدا شد که به سمت غرب و شمال‌غرب امتداد یافته بود و دو مسیر شرقی-غربی نیز پیدا شد که از جهت شرقی وارد فضای خالی می‌شد. این دو گذرگاه در حدود ۵ تا ۸ متر در زیر زمین امتداد یافته بودند.
محوطه زیرین قصر ستون‌ها و سیار ساختمان‌های گروه ستون‌ها نیز تصویربرداری شد، اما محققان شبکه‌ای مشابه از تونل‌ها و اتاقک‌ها را در آنجا پیدا نکردند. آن‌ها درعوض یک پلکان که درست به زیر کف کاخ منتهی می‌شد را همراه با اتاقک‌هایی که به عنوان مقبره‌هایی با عمق بیشتر شناسایی شدند، پیدا کردند.
پلکان‌های مدفون‌شده نشان می‌دهد که ساخت‌وساز روی قصر ستون‌ها احتمالاً در اواخر دوران کلاسیک (۲۵۰ تا ۹۰۰ بعدازمیلاد) آغاز شده و در دوران پسا-کلاسیک، زمانیکه طبقه هم‌کف فعلی در آن ساخته شده است، به پایان رسیده است.
در سپتامبر امسال پروژه لیوبا دور جدیدی از تصویربرداری‌ها در میتلا را آغاز خواهد کرد. مناطقی که در زیر گروه ساختمان‌ها به سمت شمال و غرب گروه کلیسا و گروه ستون‌ها قرار دارد، مطالعه خواهد شد تا وسعت واقعی مجموعه زیرزمینی ساخته شده توسط زاپوتک‌ها مشخص و معلو شود که آیا مجموعه زیرزمینی بزرگ‌تر از تخمین‌های اولیه بوده یا خیر.
