«قاتل مدرن»؛ مرگ سالانه ۱.۳ میلیون نفر در جاده‌های جهان

مرگ ناشی از تصادف‌های جاده‌ای به عنوان یکی از ۱۰ علت اصلی مرگ و میر در جهان به یک بحران بزرگ در سطح بین‌المللی تبدیل شده است؛ بر پایه گزارش «سازمان بهداشت جهانی»، این «قاتل مدرن» سالانه ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر را به کام مرگ می‌کشاند که بیشتر آنان متعلق به کشور‌های فقیر آفریقایی است.

به گزارش ایرنا، آمار‌های رسمی بیانگر آن است که هر روز حدود ۵۰ نفر در تصادفات رانندگی کشور جان خود را از دست می‌دهند. در دو دهه گذشته نزدیک به ۴۰۰ هزار نفر در ایران جان خود را بر اثر این حوادث از دست داده و بیش از ۶ میلیون نفر نیز مصدوم شده‌اند؛ این ارقام هراسناک، عمق یک فاجعه انسانی را نشان می‌دهد.

تصادفات رانندگی یکی از مهمترین علل مرگ و میر و معلولیت در ایران است. داده‌های رسمی نشان می‌دهد، تصادفات رانندگی بعد از بیماری‌های قلبی و سرطان سومین عامل مرگ و میر در کشور است. حوادثی که به طور کلی سه دسته عامل را برای وقوع آن ذکر می‌کنند، رانندگی بد و خطرناک که از آن به عوامل انسانی یاد می‌شود. جاده‌های خطرساز و خودرو‌های ناایمن.

گروه پژوهش و بررسی‌های خبری ایرنا با توجه به شروع تعطیلات تابستانی و افزایش سفر‌ها در فصل دوم سال علل بروز سوانح رانندگی را از زوایای مختلف مورد واکاوی قرار می‌دهد. در نخستین شماره تحت عنوان «فقر، تورم و تلفن همراه تصادفات را افزایش می‌دهد» نتایج یک تحقیق جدید در این زمینه منتشر شد. پژوهشگران این تحقیق معتقدند؛ تلفات ناشی از تصادفات ترافیکی در ایران به عنوان یک مساله حاد اجتماعی، متاثر از شاخص‌های کلان توسعه اقتصادی _ اجتماعی بوده که بیانگر این موضوع است که وضعیت جاده، فقر، تورم و استفاده از تلفن همراه تصادفات را افزایش می‌دهد.

در نوشتار دوم با عنوان «مرگ حدود ۴۰۰ هزار نفر در دو دهه؛ آمار تصادفات در ایران چه می‌گویند؟» روند سوانح رانندگی در دو دهه اخیر کشور مورد بررسی آماری قرار گرفت.

در گزارش حاضر علل سوانح مرگبار در جهان مورد بررسی قرار گرفته است.

در سال‌های اخیر حوادث مرتبط با رانندگی و مرگ ومیر‌های ناشی از آن بیش از پیش توجه جهانیان را به خود جلب کرده‌است و همین موضوع باعث شد که سازمان ملل متحد روز ۲۱ نوامبر مصادف با ۳۰ آبان را به عنوان «روز جهانی یادبود قربانیان تصادفات جاده‌ای» نام گذاری کند؛ فاجعه و معضلی که شوربختانه همواره رو به تعمیق است.

بر پایه گزارش «سازمان بهداشت جهانی» سالانه حدود ۱.۳ میلیون نفر در اثر تصادف‌های جاده‌ای جان خود را از دست می‌دهند. به عبارت دیگر به طور تقریبی هر روز ۳ هزار و ۷۰۰ نفر در سراسر جهان در تصادف‌های مرتبط با اتومبیل، اتوبوس، موتور سیکلت، دوچرخه، کامیون یا عابران پیاده کشته می‌شوند که در این میان، بیش از نیمی از کشته‌شدگان عابران پیاده، موتورسواران یا دوچرخه سواران هستند.

تخمین زده می‌شود که جراحت‌های ناشی از تصادف، هشتمین علت مرگ و میر در سراسر جهان برای همه گروه‌های سنی و عامل اصلی مرگ برای کودکان و جوانان بین ۵ تا ۲۹ ساله است. ضمن اینکه تعداد افرادی که در تصادف‌ها جان خود را از دست می‌دهند از قربانیان «ایدز» بیشتر هستند.

برپایه گزارش سازمان بهداشت جهانی، مردان بیشتر از زنان در تصادف‌های جاده‌ای قربانی می‌شوند. حدود سه چهارم (۷۳ درصد) از کل مرگ ومیر‌های ناشی از تصادف‌ها در میان مردان جوان زیر ۲۵ سال رخ می‌دهد که به طور تقریبی سه برابر بیشتر از زنان در جاده‌ها قربانی می‌شوند.

ارتباط تنگاتنگ توسعه‌یافتگی با تصادف‌های جاده‌ای

تحقیق‌های صورت گرفته در این زمینه نشان می‌دهد که ارتباط نزدیکی بین تصادف و میزان توسعه‌یافتگی کشور‌ها وجود دارد. حدود ۹۳ درصد از مرگ و میر‌های مرگبار در جاده‌های جهان در کشور‌های با درآمد کم و متوسط (LMIC) رخ می‌دهد، اگرچه این کشور‌ها به طور تقریبی ۶۰ درصد وسایل نقلیه کره خاکی را در اختیار دارند.

نرخ مرگ و میر ناشی از تصادف‌های جاده‌ای در منطقه آفریقا بالاترین و در منطقه اروپا پایین‌ترین است. حتی در کشور‌های پردرآمد، افرادی با پیشینه اجتماعی-اقتصادی پایین‌تر، بیشتر درگیر تصادف‌های ترافیکی جاده‌ای‌اند؛ بنابراین نرخ مرگ و میر ناشی از تصادف در کشور‌های کم درآمد سه برابر بیشتر از کشور‌های با درآمد بالا است.

همان طور که در نقشه زیر مشاهده می‌شود، قاره آفریقا با اختلافی چشمگیر در صدر تصادف‌ها و قربانیان ناشی از آن قرار دارد.

۱۳ کشور از ۱۵ کشور جهان که در فهرست بیشترین تصادف‌ها و تلفات رانندگی قرار دارند، آفریقایی‌اند و اسامی کشورهایی، چون زیمبابوه، مالاوی، لیبریا، اریتره، اوگاندا، بروندی، گامبیا، سودان جنوبی، تانزانیا، موزامبیک، کنیا، آفریقای مرکزی، نامیبیا و رواندا در این فهرست به چشم می‌خورد.

طبق جدول بالا، ایران با ۲۲.۱۵ کشته (در هر ۱۰۰ هزار نفر) در جایگاه ۶۵ در جهان قرار دارد. کشور‌های اسپانیا، فنلاند، دانمارک، آلمان، الند، هلند، انگلیس، سوئد، ژاپن، مالدیو، ایسلند، نروژه، سوئیس، سنگاپور در جایگاه‌های مناسبی قرار دارند به طوری که کمتر از ۳.۵ در ۱۰۰ هزار نفر قربانی می‌دهند.

به گزارش «مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری» (CDC)، کشور آمریکا نیز جایگاه خوبی در این فهرست ندارد و ۱۱.۱۰ از ۱۰۰ هزار نفر آمریکایی، قربانی تصادف می‌شوند. این کشور در بین کشور‌های پردرامد، بالاترین نرخ مرگ و میر ناشی از تصادف‌ها را به خود اختصاص داده‌است؛ بنابراین تحقیقات جدید «مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری» نشان می‌دهد که ایالات متحده نسبت به سایر کشور‌های پردرآمد در سال ۲۰۱۹ (۱۳۹۸) میزان مرگ و میر ناشی از تصادفات موتوری بالاتری داشت‌است. نرخ ایالات متحده ۲.۳ برابر بیشتر از میانگین نرخ ۲۸ کشور پردرآمد دیگر (۴.۸ در هر ۱۰۰ نفر جمعیت) بود. علاوه بر این، تعداد تلفات تصادف‌ها در آمریکا طی سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ (۱۳۹۹ و ۱۴۰۰) بیشتر افزایش یافته‌است.

هزینه‌های تریلیون دلاری تصادف‌های جاده‌ای

اگرچه سالانه عمر ۱.۳ میلیون نفر در نتیجه تصادف‌های جاده‌ای کوتاه می‌شود، اما بین ۲۰ تا ۵۰ میلیون نفر دیگر از صدمه‌های غیرکشنده رنج می‌برند چراکه بسیاری از آن‌ها در نتیجه آسیب دیدگی خود دچار معلولیت می‌شوند.

صدمه‌های ناشی از ترافیک جاده‌ای خسارت‌های اقتصادی قابل توجهی را به افراد، خانواده‌های آن‌ها و به طور کلی ملت‌ها تحمیل می‌کند. این خسارت‌ها ناشی از هزینه درمان و همچنین از دست رفتن بهره‌وری برای کسانی است که بر اثر جراحت کشته شده یا از کار افتاده‌اند. ضمن اینکه مراقبت از مجروحان و آسیب دیدگان نیز پرهزینه است.

تصادف‌های جاده‌ای برای بیشتر کشور‌ها ۳ درصد از تولید ناخالص داخلی آن‌ها را به خود اختصاص می‌دهد به عنوان نمونه بر اساس گزارش «سی دی سی»، تخمین زده می‌شود که صدمه‌های مرگبار و غیرکشنده تصادف‌ها برای اقتصاد جهانی حدود ۱.۸ تریلیون دلار از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۳۰ (۱۳۹۴ تا ۱۴۰۹) هزینه خواهد داشت.

همچنین تخمین زده می‌شود که کشور‌های با درآمد پایین و متوسط حدود ۸۳۴ میلیارد دلار خسارت اقتصادی از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۳۰ به دلیل صدمات تصادف مرگبار و غیرکشنده تجربه کنند. همان طورکه پیشتر اشاره شد، هزینه بالای این کشور‌ها به دلیل حجم سه برابری تصادف‌ها نسبت به کشور‌های با درامد بالاست.

علل تصادفات مرگبار

برپایه گزارش «سازمان بهداشت جهانی» (WHO) دلایل مختلفی در وقوع یک تصادف تاثیرگذارند؛ عواملی از ایمن نبودن جاده‌ها و وسایل نقلیه ناامن گرفته تا خطای انسانی که در ادامه به شماری از آن‌ها اشاره می‌شود.

۱. سرعت گرفتن

افزایش میانگین سرعت هم با احتمال وقوع تصادف و هم با شدت تصادف ارتباط مستقیم دارد به عنوان مثال، هر ۱ درصد افزایش در سرعت متوسط باعث افزایش ۴ درصدی تصادف مرگبار و ۳ درصدی تصادف‌های جدی می‌شود. همچنین خطر مرگ برای عابران پیاده که با خودرو‌های با سرعت بالا برخورد می‌کنند، افزایش می‌یابد به عنوان نمونه افزایش سرعت از ۵۰ کیلومتر به ۶۵ کیلومتر در ساعت به افزایش ۴.۵ برابری منجر می‌شود.

۲. رانندگی تحت تاثیر الکل و مواد روانگردان

رانندگی تحت تاثیر الکل و هر گونه مواد روانگردان یا مواد مخدر، خطر تصادف را افزایش می‌دهد که منجر به مرگ یا صدمات جدی می‌شود به عنوان نمونه خطر تصادف مرگبار در بین افرادی که آمفتامین مصرف کرده‌اند، حدود ۵ برابر افراد عادی است.

۳. استفاده نکردن از کلاه ایمنی، کمربند ایمنی و صندلی کودک

استفاده صحیح از کلاه ایمنی می‌تواند منجر به کاهش ۴۲ درصدی صدمه‌های کشنده و کاهش ۶۹ درصدی در آسیب به سر شود. بستن کمربند ایمنی خطر مرگ را در بین رانندگان و سرنشینان صندلی جلو ۴۵ تا ۵۰ درصد و خطر مرگ و جراحت‌های جدی را در بین سرنشینان صندلی عقب تا ۲۵ درصد کاهش می‌دهد. همچنین استفاده از صندلی کودک می‌تواند منجر به کاهش ۶۰ درصدی مرگ و میر شود.

۴. حواس پرتی رانندگی

انواع مختلفی از حواس پرتی وجود دارد که می‌تواند منجر به اختلال در رانندگی شود. حواس پرتی ناشی از تلفن‌های همراه یک نگرانی فزاینده برای ایمنی جاده است. رانندگانی که از تلفن همراه استفاده می‌کنند حدود ۴ برابر بیشتر از رانندگانی که از تلفن همراه استفاده نمی‌کنند در معرض تصادف هستند.

۵. زیرساخت‌های جاده‌ای ناامن

طراحی جاده‌ها می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر ایمنی آن‌ها داشته باشد. در حالت ایده آل، جاده‌ها باید با در نظر گرفتن ایمنی همه کاربران طراحی شوند. این به معنای اطمینان از وجود امکانات کافی برای عابران پیاده، دوچرخه سواران و موتورسواران است. اقداماتی مانند مسیر‌های پیاده‌روی، خطوط دوچرخه‌سواری، نقاط عبور ایمن و سایر اقدامات آرام‌سازی ترافیک می‌تواند برای کاهش خطر آسیب در میان استفاده‌کنندگان حیاتی باشد.

۶. وسایل نقلیه ناایمن

وسایل نقلیه ایمن نقش مهمی در جلوگیری از تصادف و کاهش احتمال آسیب جدی دارند. برخی مقررات سازمان ملل در مورد ایمنی وسایل نقلیه وجود دارد که اگر در استاندارد‌های تولید کشور‌ها اعمال شود، به طور بالقوه جان افراد زیادی را نجات خواهد داد. این‌ها شامل الزام سازندگان خودرو به رعایت مقررات برخورد از جلو و جانبی شامل کنترل پایداری الکترونیکی، اطمینان از نصب کیسه هوا و کمربند ایمنی در همه خودرو‌ها است. بدون این استاندارد‌های اساسی، خطر صدمات ترافیکی - چه برای افراد داخل وسیله نقلیه و چه برای کسانی که خارج از آن هستند - به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.

۷. مراقبت ناکافی پس از تصادف

تاخیر در شناسایی و ارائه مراقبت برای افراد درگیر در تصادف‌های ترافیکی، شدت جراحت‌ها را افزایش می‌دهد. مراقبت از آسیب پس از تصادف بسیار حساس است و در آن عنصر «زمان» تعیین کننده‌است: تاخیر چند دقیقه‌ای می‌تواند تفاوت بین زندگی و مرگ را ایجاد کند. بهبود مراقبت‌های پس از تصادف مستلزم حصول اطمینان از بهبود کیفیت مراقبت‌های پیش بیمارستانی و بیمارستانی است.

۸. اجرای ناکافی قوانین راهنمایی و رانندگی

اگر قوانین راهنمایی و رانندگی در مورد رانندگی در حالت مستی، بستن کمربند ایمنی، محدودیت سرعت، کلاه ایمنی و صندلی کودک اجرا نشود، نمی‌تواند منجر به کاهش مورد انتظار در تلفات و جراحت‌ها شود. اجرای موثر شامل ایجاد، بروزرسانی منظم و اجرای قوانین در سطوح ملی، شهری و محلی است که شامل جریمه نیز می‌شود.

بیان این نکته نیز ضروری است که دولت‌ها باید برای رسیدگی به ایمنی جاده‌ها به شیوه‌ای جامع اقدام کنند. این امر مستلزم مشارکت چندین بخش مانند حمل و نقل، پلیس، بهداشت، آموزش و اقداماتی است که ایمنی جاده‌ها، وسایل نقلیه و کاربران جاده را مورد توجه قرار می‌دهد.

منابع:

https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/road-traffic-injuries

https://www.cdc.gov/injury/features/global-road-safety/index.html#:~:text=Each%۲۰ year%۲ C%۲۰۱.۳۵%۲۰ million%۲۰ people,on%۲۰ roadways%۲۰ around%۲۰ the%۲۰ world. &text=Every%۲۰ day%۲ C%۲۰ almost%۲۰۳%۲ C ۷۰۰%۲۰ people,bicycles%۲ C%۲۰ trucks%۲ C%۲۰ or%۲۰ pedestrians.

https://www.researchgate.net/publication/۳۳۳۳۵۶۵۹۷_Dataset_Analysis_and_Trend_Learning_of_the_NHTSA_۲۰۱۵_Traffic_Fatalities_Data/download

https://www.worldlifeexpectancy.com/cause-of-death/road-traffic-accidents/by-country/