اعتماد نوشت: خبرگزاری بلومبرگ اعلام کرده که صادرات نفت ایران در ماه مه به یک میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه رسیده است.
درباره این آمار و برخی واکنش‌ها به آن، کمی هم باید تامل کرد تا تحلیل‌ها به مسیر اشتباه نرود:
۱- در همان گزارش بلومبرگ که میزان صادرات نفت ایران در ماه گذشته یک میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه در روز ذکر شده، میزان تولید نفت ایران ۲ میلیون و ۸۷۰ هزار بشکه در روز اعلام شده است. آماری هم که موسسه اس‌وی‌بی اینترنشنال درباره تولید نفت ایران اعلام کرده روزانه ۳ میلیون و چهل هزار بشکه در روز است که تفاوت چندانی با آمار بلومبرگ ندارد. اما نکته مهم این است که آن میزان صادرات با این میزان تولید، مطابقت ندارد.
ظرفیت پالایشی کشور ما بنا به اعلام مسوولان وزارت نفت، حدود ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز است که به طور میانگین نزدیک به ۲ میلیون بشکه از تولید نفت روزانه ما به مصرف داخلی می‌رسد که در زمان اورهال یا تعمیرات اساسی پالایشگاه‌ها این میزان کمی کاهش می‌یابد؛ بنابراین منطقی نیست که روزی نهایتا ۳ میلیون بشکه تولید کنیم، ۲ میلیون بشکه در داخل مصرف کنیم و حدود ۱.۶ میلیون بشکه هم صادر کنیم. به نظر می‌رسد این عدم تطابق، ناشی از فروش بخشی از نفت فروش نرفته قبلی ایران باشد.
درواقع بخشی از نفت تولیدی ایران که در ماه‌های گذشته به فروش نرسیده است، در ماه گذشته فروش رفته و همین امر صادرات نفت ایران را افزایش داده است و این افزایش، با توجه به میزان تولید فعلی نفت، نمی‌تواند پایدار باشد. در زمان پسابرجام که صادرات نفت ایران به حدود ۲ میلیون بشکه در روز رسیده بود، تولید نفت ما ۳.۹ میلیون بشکه در روز بود. پس برای افزایش صادرات نفت، نیاز به تولید بیشتری داریم که بدون رفع تحریم‌ها، امکان‌پذیر نیست.
۲- افزایش صادرات نفت که طی دو سال گذشته مدام از سوی مسوولان تبلیغ می‌شود، باید تاثیر مثبتی روی عدد رشد اقتصادی و وضعیت معیشتی مردم می‌گذاشت، اما شواهد حکایت از آن دارد که این‌طور نیست. دلیلش هم ساده است: رشد پایدار صادرات نفت ایران، چندان محسوس نیست. براساس نموداری که بلومبرگ منتشر کرده میزان تولید نفت ایران پس از خروج ترامپ از برجام، از ۳.۹ میلیون بشکه در طول یک سال به ۲ میلیون بشکه در روز سقوط کرد، اما با روی کار آمدن جو بایدن و کاهش برخی سختگیری‌ها در مسیر صادرات نفت ایران، میزان صادرات نفت ایران افزایش یافت، اما در طول دو سال گذشته، میزان تولید نفت ایران نهایتا ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یافته که از میزان تولید نفت ایران در پسابرجام به مراتب کمتر است.
۳- برخی رسانه‌های حامی دولت رییسی پس از انتشار آماری از افزایش صادرات نفت ایران، بخشی از سخنان حسن روحانی را که زمانی گفته بود «اگر برجام نبود نمی‌توانستیم حتی یک بشکه نفت بفروشیم» بازنشر کرده و آن را دروغ توصیف کرده‌اند. سخن روحانی را باید در ظرف زمانی خود بررسی کرد. فروش نفت ایران از روزی ۲ میلیون بشکه، تا سال ۱۳۹۲ به روزی ۹۰۰ هزار بشکه کاهش یافت. طبق قانونی که روز چهارشنبه ۹ مرداد ۱۳۹۲ در مجلس نمایندگان امریکا تصویب شده بود، صادرات نفت ایران باید به صفر می‌رسید و اگر مذاکرات برجام آغاز نمی‌شد همین‌طور هم می‌شد. متن این قانون در دسترس است. طبیعتا نمی‌توان شرایط امروز را با آن زمان که قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران معتبر بود، مقایسه کرد. کما اینکه سختگیری در مورد صادرات نفت ایران در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ را با دوران ریاست‌جمهوری جو بایدن نمی‌توان مقایسه کرد و دلیلش هم این است که به استناد آمارِ تولید نفت کشور‌های عضو اوپک، رشد مجدد تولید نفت ایران در ماه‌های پایانی دولت روحانی آغاز شد.
