دولت عزم خود را برای ساماندهی خانه‌های خالی جزم کرده است و یکی از مهم‌ترین ابزار‌ها برای این موضوع، شناسایی این خانه‌ها و اخذ مالیات از صاحبان خانه‌های خالی است.
به گزارش ایسنا، سابقه قانون اخذ مالیات از خانه‌های خالی به حدود ۵۰ سال قبل برمی‌گردد، اما در سال ۱۳۶۶ و با تصویب قانون مالیات‌های مستقیم در اسفندماه مقرر شد این قانون براساس ماده ۱۷۳ از ابتدای سال ۱۳۶۸ اجرایی شود. در فصل دوم از باب دوم این قانون که تحت عنوان مالیات مستغلات مسکونی خالی نام‌گذاری شده بود تکلیف مالیات واحد‌های مسکونی خالی در موارد ۱۰ و ۱۱ روشن شده بود. در اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم مصوب بهمن‌ماه ۱۳۸۰ فصول اول، دوم و سوم (مواد ۳ تا ۱۶ یعنی مالیات سالانه املاک، مالیات مستغلات مسکونی خالی و مالیات بر اراضی بایر) از باب دوم قانون مذکور لغو شد و بدهی‌های مالیاتی قبلی بخشوده شد.
در نهایت و بر اساس ماده ۵۴ مکرر اصلاحی قانون مالیات‌های مستقیم مصوب سال ۱۳۹۹ مجلس شورای اسلامی برای اینکه ملکی مشمول این قانون شود باید شرایط زیر را داشته باشد:
۱- واحد خالی مسکونی باشد، بنابراین واحد‌های تجاری و اداری مشمول این مالیات نیستند.
۲- واحد مسکونی در شهر‌های بالای یکصد هزار نفر جمعیت قرار داشته باشد.
نکته - واحد‌های مسکونی واقع در شهر‌های زیر یکصد هزار نفر جمعیت و روستا‌های کشور که مالک و بهره بردار آن‌ها هر یک جداگانه در سامانه ملی املاک و اسکان کشور ثبت نشده باشد در حکم خانه خالی تلقی شده و صرفاً مشمول جریمه‌ای معادل بیست درصد (۲۰%) مالیات سال اول (۶ برابر اجاره ماهیانه) موضوع قانون مالیات بر خانه‌های خالی خواهد شد؛ بنابراین واحد‌های مسکونی واقع در شهر‌های زیر یکصد هزار نفر جمعیت و روستا‌های کشور هم موظف به ثبت در سامانه ملی املاک و اسکان هستند.
۳- واحد مسکونی در هر سال مالیاتی در مجموع بیش از ۱۲۰ روز ساکن یا کاربر نداشته باشد.
۴- واحد مسکونی توسط سامانه املاک و اسکان کشور به عنوان خانه خالی شناسایی شده باشد.
بر این اساس فرایند اخذ مالیات از این خانه‌ها که حدودا از اواسط سال ۱۴۰۰ آغاز شد از همان ابتدا با چالش‌هایی همراه بود. درواقع قانون وظیفه شناسایی خانه‌های خالی را برعهده وزارت راه و شهرسازی گذاشته بود و بدین منظور، سامانه املاک و اسکان در مردادماه سال ۱۳۹۹ آغاز به کار و مردم را ملزم کرد که اطلاعات سکونت خود را در این سامانه اعلام کنند. فرایندی که چندان موفق نبود چراکه یا مالکان از خود اظهاری امتناع کردند و یا اینکه برخی خانه‌ها به اشتباه خالی شناسایی شدند.
در هر حال این چالش‌ها باعث شد درآمد چشم‌گیری از این محل نصیب دولت نشود، به طوریکه در ۱۱ ماه سال گذشته فقط حدود یک میلیارد و ۵۳۵ میلیون تومان مالیت از خانه‌های خالی اخذ شد.
با تمام این اوصاف آخرین اظهارات مدیرکل راه و شهرسازی استان تهران حاکی از آن است که قرار است از ۱۵ شهریور قانون مالیات بر خانه‌های خالی با قدرت عملیاتی شود. بنا به گفته‌ی خلیل محبت‌خواه تعداد ۶۵ هزار خانه خالی در پردیس، ۴۵ هزار خانه خالی و در حال ساخت در منطقه ۲۲ تهران و ۱۰ هزار خانه خالی در املاک ادارات و ارگان‌ها در سطح شهر تهران و شهر‌های استان وجود دارد.
با توجه به احداث ۸۲ هزار واحد مسکن مهر در شهر جدید پردیس، بخش قابل توجهی از آپارتمان‌های ساخته شده در این شهر خالی از سکنه است. بعضی افراد در پردیس ۱۰۰ و حتی ۲۰۰ واحد مسکونی دارند. بخر و بفروش‌ها در شرق، شمال و غرب پایتخت با احتکار املاک از خلاء مالیات در بخش مسکن سود می‌برند و در این شرایط عدم برنامه‌ریزی سازندگان در جهت ایجاد تناسب عرضه و تقاضا و پایین بودن توان تقاضای مصرفی، سرمایه‌های سازندگان را به چاله‌ی رکود کشانده است.
آنطور که دولت در بودجه سال جاری پیش‌بینی کرده، قرار است از خانه‌های مسکونی خالی از سکنه ۲۰۰۰ میلیارد تومان مالیات اخذ کند. رقم چشم‌گیری که برای تحقق آن باید از شیوه‌های جدیدتری برای شناسایی این خانه‌ها استفاده کرد.
