پنجشنبه، ۱۰ فروردینماه امسال، میثم شاوردی، یک کودک هفتساله از خانه خارج شد و دیگر هیچوقت به آن برنگشت. او آن روز در حوضچههای آب با عمق چهارمتری افتاد که حاصل حفاریهای آبفاست و جان خود را از دست داد. میثم، اهل کوی شهید مدرس اهواز (خروسیه) است، جایی که پر است از حوضچههایی که از آب خارجشده از حفاریهای سپتیک در پارک مجاور کوی شهید مدرس اهواز (خروسیه) بهوجود آمده و بیش از یکسال است مورد اعتراض همه اهالی محل است. آنها میگویند، آبفا اهواز و خوزستان و شهرداری به وظایفشان برای ساماندهی این حوضچهها عمل نمیکنند. نظارت نکردن دستگاههای مسئول بر کانالها و حوضچههای روباز به سقوط، غرق و مرگ کودکان این محله میانجامد.
به گزارش هممیهن، حیدر شاوردی، عموی میثم در گفتگو با «هممیهن» درباره این حادثه میگوید: «صدای همه اهالی محل درآمده بود و بارها شکایت کرده بودند که حتی منجر به پلمب پروژه شد، اما دوباره فک پلمب شد و مشغول بهکار شدند. آنجا پارک بود و طبیعی بود که بچههای کوچک در آن حضور داشته باشند؛ در اینجا بچهها همیشه بیرون از خانه بازی میکنند. ما اصلا نمیدانستیم در آن محل حفره آب، آن هم با این عمق وجود دارد؛ هیچ حفاظ مناسبی هم وجود نداشت. همیشه در محل، آب جاری بود که همین موجب شکایتهای مردم شده بود، آنطور که پیداست تصمیم گرفتند برای رفع این آبگرفتگیها گودال بکنند. در کار، کوتاهی کردهاند و این به قیمت جان عزیز ما تمام شد. یکبار به ما گفتند آبفا مقصر است، یکبار گفتند شهرداری مقصر است. مدیریت پروژه با هر کسی بوده، ما آنها را مقصر میدانیم.»
حوضچهای که میثم در آن غرق شد، این اواخر به علت اعتراض اهالی به استانداری و دادستان، با شکایت شهرداری پلمب شده بود، اما طبق ادعای نماینده شهرداری، با تعهد شرکت برای بازسازی پارک، فکپلمب شد، بی اینکه کاری برای بازسازیاش انجام شود. اهالی محل میگویند؛ شرکت پیمانکاری سپاسد است؛ این پروژه بهصورت پیمانکاری به شرکت سپاسد داده شده است. زمان تعریفشده برای این پروژه ۶ ماه بوده که با سهلانگاری پیمانکار مربوطه به دو سال کشیده است. مسئولان حالا در توضیح اینکه چرا یک پروژه چندبرابر زمان تعریفشدهاش به طول میانجامد، به «هممیهن» میگویند که پروژههای عمرانی غیرقابل پیشبینی است و باید انتظار هر پیشامدی را داشت؛ پیشامدهایی که موجب طولانیترشدن فرآیند پروژهها میشود هم برای امور عظیم عمرانی طبیعی است.
اما این جریانات هرروزه متحمل ضرر و زیانهای بزرگ و گاهی غیرقابل جبران برای شهروندان میشود؛ از سقوط کودکان در حفاریهای غیراستاندارد و ناایمن، تا تصادفات رانندگی و تشدید ترافیکهای شهری و محلی و آسیبهای عمرانی به محلههای مسکونی. براساس اعلام محمدرضا کرمینژاد، مدیرعامل آبفا خوزستان در مردادماه سال گذشته، ۶۳ نقطه در سطح شهر اهواز وجود دارد که باید در آنها ترمیم نوارهای حفاری انجام شود. درواقع ۶۳ نقطه حفاری رهاشده وجود دارد که وعده داده شده بود تا انتهای تابستان سال جاری ترمیم شود، اما حادثه پیشرو و مشاهدات میدانی «هممیهن» حاکی از آن است که این ترمیم بدون کیفیت و در تمام نقاط بهطور کامل نبوده است؛ این قصوری است که به قیمت جان یک انسان تمام میشود. در آبانماه سال ۱۴۰۰ در پی انتشار خبر غرق شدن یک کودک در جوی روباز فاضلاب در منطقه گلدشت اهواز، شرکت آبفا اهواز اعلام کرد؛ این جویها در کوی گلدشت متعلق به شهرداری است. یکماه بعد در آذرماه ۱۴۰۰ نیز این حادثه تکرار شد و با مرگ کودک دوساله اهوازی در کانال فاضلاب روباز در یکی از مناطق این شهر، آب و فاضلاب و شهرداری اهواز با صدور اعلامیههایی همدیگر را مقصر این حادثه اعلام کردند. این حوادث در حالی تکرار میشود که تاکنون سرنوشت مجرمان اصلی پروندههای سقوط کودکان بهطور مشخصی تعیین نشده است. بارها کودکان در جویها و حفاریهای ناایمن سقوط کردهاند، برخی از آنها تا آستانه مرگ رفتهاند و نجات یافتهاند و برخی نیز جان خود را از دست دادهاند.
در پرونده اخیر بلافاصله معاون دادستان مرکز استان و بازپرس کشیش دادسرای اهواز، با حضور در محل و حاضر کردن اکیپ ویژه بررسی صحنهجرم، با صدور دستورات قضایی و اخذ نظریه کارشناس حوادث و جمعآوری ادله، دستور جلب متهمان مربوطه را جهت طی روند قضایی صادر کردند. پیشازاین دادستانی اهواز کتبا از باب حقوق عامه و پیشگیری از هرگونه حادثهای تذکر داده بودند که هر دو موضوع برخورد با مقصران حادثه و ترک فعل مسئولان ذیربط را پیگیری خواهند کرد. مردم اهواز که از تکرار این حوادث خسته شدهاند، واکنشی متفاوت به این ماجرا داشتهاند؛ یکی از مردم محلی در گفتگو با «هممیهن» میگوید: «شنیدن حکمجلب دیگر برای مردم مرهم نمیشود؛ چون همه میدانیم که این حکمجلب برای تحتتاثیر قراردادن افکار عمومی در رسانه است و با یک سند یا وثیقه و حتی بدون آن هم گاهی رفع میشود. مردم هیچوقت ندیدند که خاطیان، مجازات شوند؛ پس دل به این اخبار حکمجلب هم نمیبندند. قبلترها فقط عذرخواهی میکردند، حالا حکمجلبی هم صادر میکنند.»
یکی دیگر از افراد ساکن در محل ادامه میدهد: «مردم از مشکلات پیرامون فاضلاب اهواز، تنها از یک جهت نیست که ضربه میخورند. همین چند شب پیش در کوی ملیراه که خیابان بزرگ و مهمی در اهواز محسوب میشود، یک تصادف دلخراش با همین پروژههای فاضلاب داشتیم. پروژهای که حدود یکسالونیم است در حال انجام است، اما انگار هیچ پایانی بر آن نیست. پسر جوانی ساعت پنجصبح بهخاطر اینکه هیچگونه علائم راهنمایی و رانندگی یا هشداردهندهای وجود نداشته با ایرانتهای این پروژه برخورد کرده که پشت آن بلوکهای سیمانی وجود داشته و جان خودش را از دست داده است. دادستان عمومی که وظیفه حقخواهی از مردم را دارد، نباید بپرسد چرا این پروژه قریب به دو سال زمان ببرد؛ با این وجود به حداقل اصول ایمنی هم پایبند نباشد! شما عرض یک خیابان بزرگ و پرتردد را نصف کردهاید، هر روز گرههای ترافیکی ایجاد میشود، بااینحال نه به پروژهها سرعت میبخشید، نه اصول ایمنی را رعایت میکنید.»
او ادامه میدهد: «این ماجرا پارسال هم برای یک کودک دیگر اتفاق افتاد. ولی در ادامه چه اتفاقی میخواهد بیفتد؟ غیر از اینکه حکم بازداشت آقای کرمینژاد، مدیرعامل آبفا صادر شود و بعد از مانورهای رسانهای همهچیز به روال سابق خود برگردد. من خودم آمار دقیق دارم که بازداشت آقای کرمینژاد حتی به یک شب هم نرسیده است.»
مجتبی دارابپور، از فعالان اجتماعی شهر اهواز که سالها در حوزه مشکلات پیرامون پروژههای آبفا فعالیت کرده است، در گفتگو با «هممیهن» از جزئیات بیشتری میگوید: «از دهههای گذشته تاکنون مشکلات زیرساختی فاضلاب شهری و پسزدگیهای مداوم آن، به یکی از دغدغههای اصلی مردم کلانشهر اهواز تبدیل شده و اگرچه پروژههایی دراینباره در حال اجراست، اما هنوز مناطقی در این شهر وجود دارند که جمع شدن فاضلاب در اطراف منازل، زندگی را برای ساکنان این مناطق بسیار دشوار کرده است. با روی کار آمدن دولت آقای رئیسی تعداد ابرپروژهها و ریزپروژهها بهسرعت و بهشکل غیراصولی افزایش یافت. یعنی افزایش کندهکاریها و حفاریهای متعدد در سطح شهر اهواز به معضل و گرفتاری مردم اضافه کرد. افزایش بیرویه پروژهها و سرعت پایین اجرا، به یکی از چالشهای اساسی سطح شهر اهواز تبدیل شد، بهنحویکه تردد مردم را با سختیهای فراوانی مواجه کرده و شهر را زیر بار ترافیک سنگین برده است. در کنار افزایش پروژهها، چالههای خیابانی و کندهکاریهای رهاشده نیز افزایش یافت. زمین پس از اتمام پروژه و انجام روکش آسفالت، ریزش میکرد و خودروها در این چالهها یا آسیب میدیدند یا بهعلت فرورفتگی بیشازحد در زمین، گرفتار میشدند. بیش از یکسال است که به نام پروژه فاضلاب اهواز، شهر به یک کارگاه تبدیل شده و جایی نیست که از کندهکاری و حفاری متاثر از پروژههای فاضلاب در امان مانده باشد، ولی رها کردن و سروسامان ندادن به خیابانهای حفاریشده، صدای مردم را در آورده و موجب آزار و اذیت شهروندان شده است. پسزدگی فاضلاب در نقاط متعدد اهواز، آبگرفتگی شدید معابر با بارش کوتاهمدت در زمستان گذشته و رهاشدن بسیاری از معابر حفاریشده، نشان میدهد، در عمل آنچه باید، اتفاق نیفتاده است.»
مدیرعامل آبفا، جایی وعده داده بود، ۱۹نقطه ورودی فاضلاب به کارون تا شهریورماه ۱۴٠۱ حذف میشود، اما نشد، سپس وعده داد تا پایان سال ۱۴٠۱ حدود ۱٠نقطه ورودی فاضلاب به کارون حذف میشود که با گذشت دو هفته از سال جدید، این وعده نیز محقق نشد. سرریز فاضلاب به رودخانه کارون بزرگ، نهتنها محیطزیست را با خطر جدی مواجه کرده، بلکه سلامت عمومی و حتی آبزیان را نیز هدف قرار داده است. مشکل دیگر اهواز، جویهای روباز فاضلاب است که به قتلگاه کودکان یا تلهمرگ تبدیل شده است. عمده حوادث در مناطق حاشیهنشین اهواز اتفاق میافتد و کودکان بدون اطلاع از این حوادثی که آنها را تهدید میکند، به قصد بازیهای کودکانه وارد خیابان و اطراف خانه خود میشوند، غافل از اینکه مرگ در چند قدمی آنها به انتظار نشسته. خانوادهها نیز بیخبر از آنچه در انتظار فرزندانشان است، به خیال آنکه کودکشان در بیرون خانه مشغول بازی با همسن و سالان خود هستند، ساعتها را سپری میکنند.
خانوادهها پس از وقوع اتفاق و جستوجو، متوجه سقوط فرزند یا فرزندان خود در جویهای روباز فاضلاب میشوند. پاسکاری مسئولیت چنین مرگهای دردناکی بین آبفا و شهرداری سبب شده که سالها این مسئله همچنان حلنشده باقی بماند. آبفا با مطرح کردن این موضوع که در مناطق فاقد شبکه فاضلاب هیچ جوی روبازی را مدیریت نمیکند، مسئولیت را به گردن شهرداری میاندازد و شهرداری با پاسخ اینکه جویهای روباز موجود برای دفع آبهای سطحی ساخته شده، نه هدایت فاضلاب منازل، مسئولیت را متوجه آبفا میداند. مرگ پسربچه اهوازی که در روزهای اخیر جان خود را از دست داد، قصهاش شبیه همین اتفاقات است با این تفاوت که پروژه آبفا بهجای جویهای روباز جان او را گرفت.
طبق ماده ۲۱ شرایط عمومی حاکم بر قرارداد پیمانکار، مسئولیت حفاظت و ایمنی از کارگاه برعهده پیمانکار است، یعنی پیمانکار باید امنیت حوزه فعالیت پروژه را تامین کند تا از بروز هرگونه حادثه جلوگیری کرده باشد. در همین قانون بهطور مکرر و فراوان نیز مسئولیت نظارت بر حسناجرای کار را برعهده و متوجه کارفرما کرده است. بهعبارتی اگر پیمانکار در اجرای موضوع عملیات قصور کند، مسئولیت حسن اجرایکار بهعهده کارفرما و دستگاه اجرایی یعنی شرکت آبفا خوزستان است. پس از این اتفاق، دادستان عمومی وارد عمل شده و دستور بازداشت مدیرعامل آبفا و یکی از مدیران شرکت پیمانکار پروژه کوی مدرس اهواز را صادر میکند؛ اگرچه با قرار وثیقه آزاد شد. وقتی نظارت بر حسن انجامکار کاهش یابد، به همان اندازه ضریب خطا، بروز حادثه، نشست زمین، پسزدگی مجدد فاضلاب، خرابیها و... افزایش مییابد و در ادامه آن بیتالمال حیف میشود.
شرکت آب و فاضلاب خوزستان که مسئولیت اصلی این جریان را برعهده دارد، در اطلاعیهای درباره حادثه سقوط یک کودک ۷ ساله در چاه سپتیک فاضلاب در پارک شهدای کوی مدرس و جان باختن این کودک، توضیح داد: «موضوع مربوط به پسربچهای ۷ ساله است که در حوضچه اختلاط بنتونیت در یک دایک ارتفاعی در کارگاه مدرس پیدا شده بود؛ این پروژه از پروژههای واگذاری به پیمانکار است و طبق قانون، ایمنی پروژه در اختیار پیمانکار است. باتوجه به این حادثه، مدیرعامل شرکت جهت ارائه گزارش و پاسخگویی در دستگاه قضایی حاضر شده بود. مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خوزستان، جمعه ۱۱ فروردینماه از پروژه فاضلاب خیابان غزنوی اهواز بازدید کرد، همچنین برای تکمیل این پروژه در محل اجرای پیمانکار حاضر شده است. شرکت آب و فاضلاب خوزستان یک دستگاه خدماترسان است که در تابستان و زمستان سخت و پربارش امسال، با مدیریت دکتر کرمینژاد توانست خدمت به مردم را بدونوقفه انجام دهد. روابط عمومی شرکت آب و فاضلاب خوزستان ضمن عرضتسلیت به خانواده این مرحوم که بر اثر این حادثه فوت کرده، بسیار متاثر شده است و بابت رعایت نکردن نکات ایمنی توسط پیمانکار در ایمنسازی محل اجرای پروژه که از وظایف آن بوده، از مردم شریف خوزستان و خانواده این مرحوم عذرخواهی میکند. شرکت آب و فاضلاب خوزستان با هرگونه قصور پیمانکاران در ایمنسازی پروژها طبق قانون برخورد خواهد کرد و مسئولیت ایمنسازی پروژهها مطابق با قانون و ابلاغ، برعهده پیمانکار بوده است.»
سیاوش محمودی، رئیس شورای اسلامی شهر اهواز در گفتگو با «هممیهن» از مشاهدات میدانی خود از محل حادثه میگوید: «ما بارها به دوستان آبفا درخصوص وضعیت حفاریها تذکر دادهایم. آقای دادستان هم همان روز اول حادثه یک ورود جدی به این داستان داشتند که ما بهنوبه خود از ایشان ممنون هستیم. ما هم همانشب، خودمان را به محل رساندیم و بررسیهای میدانی را انجام دادیم. واضح بود که نکات ایمنی لازم بهحد کامل و کافی رعایت نشده است. نه اینکه فنس نداشته باشد، ولی راههایی هم بدون فنس رها شده بود. حجم آبی که بهصورت حوضچه در آنجا برای مدتزمان موقت ریخته شده بود، درواقع خیلی زیاد بود و بهگفته کارشناسان آتشنشانی، به ۴ متر میرسید. ما پیگیری کردیم و متوجه شدیم، شهرداری هم در باب مسائل ایمنی به آنها تذکر داده بود و حتی به پلمب پروژه هم انجامیده بود؛ اما درنهایت فکپلمب شده و فعالیت خود را از سر گرفتند. شکایتهای زیادی از این پروژه داشتیم؛ هم شهرداری منطقه ۸، هم سازمان آرامستانهای شهرداری با چند نامه حتی از دادستان درخواست پیگیری این پروژه را داشتند. مثل اینکه برای بارهای متعددی آب در محدوده، جاری شده و زندگی شهری را دچار مشکل کرده بود.
کارشناسان میگویند، این آب باید در طول انجام پروژه تخلیه میشده است، درواقع آب باید به وسیله مکندههایی به خارج از شهر منتقل میشد. اینکه چرا این پروژه در این مکان و در این شکل در حال انجام بود، برای خود من هم باعث تعجب شد.» محمودی درباره پروژههای عظیم آبفا در خوزستان توضیح میدهد: «آبفا یک پروژه بزرگ ملی محسوب میشود. برای پروژهای به این وسعت، ضروری است که نکات ایمنی را در حد یک پروژهکلان یا ابرپروژه رعایت کنند. برآورد سرمایه پروژههای آبفا بهگفته خودشان، حدود هزار و هفتصد میلیارد است و طبیعی است که برای چنین پروژههایی، انتظارات بیشتری نیز داریم. ما توقع مجموعه حفاظت و حراست در ابعاد بزرگتری داریم. بعد از سیل ۹۸ مقام معظم رهبری هم از محل صندوق ذخیره ارزی، برای کمک به مشکل فاضلاب اهواز اختصاص دادند. گفته شده در ۲۰ سال گذشته تنها ۲۰ درصد از پروژه شبکه فاضلاب اهواز انجام شده، اما در این دو سال گذشته، بالغ بر ۳۲ درصد پیشرفت داشته است. امروز میتوانیم بگوییم، این پروسه به بیش از ۵۰ درصد رسیده است؛ درواقع این کارهای انجامنشده است که سالیان سال روی هم تلنبار شده و در یک موقعیت بحرانی، حادثهساز میشود. آقای رئیسجمهور هم در سفری که به استان خوزستان داشتند دستور دادند، پروژه ۳ ساله فاضلاب اهواز باید ۲ ساله تمام شود؛ برای این کار باید تمام ضرورتهای آن بررسی شود تا این امر میسر شود. ما از آبفا خواهش کردیم تا حد ممکن پروژه جدید را شروع نکند و پروژههای نیمهتمام خود را به سرانجام برساند. در سال ۱۴۰۰ ما فقط ۵۰۰ نقطه بالازدگی فاضلاب داشتیم که میتوانیم امروز ادعا کنیم این مسئله را حل کردهایم. مردم دیگر تحمل اینحد از مشکلات را ندارند.»
محمودی درباره مجازات خاطیان این پروژه توضیح داد: «قانون تعیین میکند که چهکسی باید مجازات شود. آقای دادستان ورود بجا و تاثیرگذار خود را به این جریان کرده و دستور سریع بازداشت را صادر کرده است. باقی امر را باید به انتظار تصمیم قانون نشست؛ شما گفتید که آقای دادستان مایل به گفتگو و ارائه توضیحات نبودند. من از نزدیک ایشان را میشناسم، اهل گفتگوها با رسانه نیستند. باید به این موضوع زمان داده و اجازه بدهیم گذرزمان و بعد قانون، سرنوشت و مجازات خاطیان را تعیین کند. ما انتظار داریم یک برخورد قضایی جدی صورت بگیرد تا این سهلانگاریها دیگر بیش از این تکرار نشود. اگر از نظر قانونی کارفرما موافقت داشته باشد که پیمانکار اصلی، کار را به پیمانکار دستدوم بسپارد، از نظر قانونی ایرادی ندارد؛ اما مسئولیت پروژه صدد صد برعهده پیمانکار اصلی است.»
محمودی ادامه داد: «ما البته از خانوادهها هم میخواهیم که بیشتر مراقب فرزندانشان باشند تا دچار همچین حوادث دلخراشی نباشیم. البته این به این معنی نیست که ما گناه مسئولان پروژه را کمرنگ بدانیم، ما انکار نمیکنیم که مسائل ایمنی، رعایت نشده است؛ ولی از خانوادهها هم توقع نظارت بیشتر داریم.» این گفته رئیس شورایشهر درحالیاست که ساکنان محله کوی شهید مدرس اهواز (خروسیه) در گفتگو با «هممیهن» از وضعیت نابسامان دائمی محله بهدلیل وجود این پروژه گلایه دارند و میگویند، این پروژه در یک پارک احداث شده و تا قبل آن محلی برای بازی کودکان بوده است. حفاظهای ایمنی اطراف نهر هم به هیچوجه به شکلی نبوده است که بتواند از ورود یک کودک به محل جلوگیری کند. حفاظ ایمنی آن هم در یک پارک که در یک محله مسکونی است، باید به گونهای باشد که هیچ کودکی نتواند وارد آن بشود، نه آنکه کودک خود تشخیص بدهد این محل خطر است، درواقع باید هیچراهی برای ورود یک کودک وجود نداشته باشد.
ناصر مهداوی، عضو دیگر شورای شهر اهواز نیز در واکنش به این موضوع میگوید، علاوه بر شرکت آب و فاضلاب، شهرداری اهواز نیز در آسیبهای مالی و جانی به مردم بهدلیل نامناسب بودن آسفالت معابر و نوارهای حفاری دخیل است. مهداوی دراینباره میگوید: «شهرداری اهواز هم سهلانگاری میکند. مدیریت شهری برای اصلاح این نوارهای حفاری، بهدرستی انجام نمیشود و مصوبات شورا در این زمینه توسط شهرداری پیگیری نمیشود. نوارهای حفاری رهاشده آبفا به معضل جدی برای مردم اهواز تبدیل شده است.»
احمد موالی زاده، سرپرست فرمانداری اهواز که با حفظ سمت، معاونت توسعه مدیریت و منابع انسانی استانداری خوزستان را نیز برعهده دارد در گفتگو با «هممیهن» درباره مرگ کودک ۷ ساله در کانال فاضلاب روباز در کوی مدرس اهواز میگوید: «پیش از رخ دادن این حادثه در جلسات اجرای طرحهای ساماندهی فاضلاب و شبکه دفع آبهای سطحی، همچنین جلسات مدیریت بحران در فرمانداری اهواز، تاکیدات و تذکرات لازم برای تسریع در اجرای طرحها و اقدامات ایمنی برای پیشگیری از حوادث و خسارت به شهروندان داده شد. بهرغم تذکرات و اخطارات قبلی، همچنین اعلام به دستگاههای نظارتی در جلسات قبلی تخلف کردند که پس از رخ دادن این حادثه، به دادستان عمومی و انقلاب اهواز اعلام کردیم.»
او ادامه میدهد: «بلافاصله معاون دادستان مرکز استان و بازپرس کشیک دادسرای اهواز، با حضور در محل و حاضر کردن اکیپ ویژه بررسی صحنهجرم، با صدور دستورات قضایی و اخذ نظریه کارشناس حوادث و جمع آوری ادله، دستور جلب متهمان مربوطه را جهت طی روند قضایی صادر کردند. متهمان بازداشت شدند و پرونده این موضوع مفتوح است. تذکرات لازم به دستگاههای ذیربط داده شده تا دیگر شاهد این حوادث نباشیم. یکروز پس از غرق شدن این کودک، بههمراه جمعی از مسئولان با خانواده این کودک دیدار و از آنها دلجویی کردیم. پیگیریهای لازم برای احقاقحق انجام شده است و برای اجرای قانون از هیچ اقدامی دریغ نخواهیم کرد.»