خلبان لهستانی جنگ جهانی در این میدان فرود آمد/ می‌دانید خیابان ملل متحد کجای تهران است؟

میدان مشق یکی از جاذبه‌های تاریخی تهران است که البته شباهتی به میدان ندارد. تاریخچه جالب و خواندنی میدان مشق را با هم مرور کنیم.

به گزارش همشهری آنلاین، میدان مشق را کهن‌ترین نماد تهران می‌دانند. محوطه‌ای که دوران فتحعلی‌شاه ساخته شد و همراه با یک کاخ زیبا، ساختمان دانشگاه هنر و موزه‌ها که در طول زمان به شکل کنونی در آمده، خود را به امروز رسانده است. جالب است بدانید که در روزگار گذشته از فضای محوطه آن برای سال‌های طولانی به‌عنوان زمین رژه ارتش بزرگ استفاده می‌کرده‌اند.

میدان مشق در زمان فتحعلی‌شاه قاجار بنیاد نهاده شد و در دوره ناصرالدین‌شاه، تجدید و توسعه یافت. به اهتمام محمدحسن‌خان سپهسالار، میدان مشق به شکل مربع درآمد و دیوار‌هایی مشتمل بر طاق‌نما‌های آجری، گرداگرد آن ایجاد و دارای دروازه‌ای شد با یک در دولنگه و دو طاق‌نمای مسدود.

نخستین هواپیمایی که در ایران دیده شد با خلبان لهستانی در زمان جنگ جهانی اول، در این میدان فرود آمد و میدان مشق نخستین فرودگاه ایران شد. مردم در آن سال هیجان‌زده و مشتاق برای دیدن این هواپیما تا سه روز به اینجا می‌آمدند. برای نخستین بار مسابقات و نمایش دوچرخه‌سواری و موتورسواری، نمایش نخستین پرواز با بالن اتفاقات عجیبی بود که در این میدان رخ داد.

در سال‌های حدود ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۲ هجری شمسی گلکاری در این میدان موجب شد تا آن را باغ ملی نیز بنامند. بعد از آنکه طرح برپایی نخستین باغ همگانی در زمین‌های درون میدان مشق برنامه‌ریزی و پیاده‌سازی شد، نام میدان مشق به باغ ملی تغییر کرد.

میدان مشق شاهد اتفاقات تاریخی بسیاری بوده است. به‌طوری که می‌توان گفت تاریخ معاصر ایران را روایت می‌کند. از انقلاب مشروطه و فتح تهران توسط طرفداران مشروطه تا کودتای سوم اسفند به رهبری رضاخان و تغییرات ایجادشده در ساختار سیاسی ایران و به دار آویختن میرزا رضا عقدایی، معروف به میرزا رضا کرمانی، قاتل ناصرالدین شاه، همه و همه در میدان مشق اتفاق افتاده است.

اکنون این میدان یک محوطه بزرگ سنگفرش‌شده، محصور بین ساختمان‌هایی قدیمی، اما باشکوه در مرکز شهر تهران است. محوطه تاریخی میدان مشق از طریق سردر باغ ملی که بنایی آجری است، با دنیای خارج ارتباط برقرار می‌کند. این سردر در سال ۱۳۰۴ در مکان فعلی نصب شد و به مهم‌ترین نماد شهر تهران بدل شد.

پشت سردر باغ ملی، مسیر پیاده‌راهی زیبا، آرام و دلنشین قرار دارد. پیاده‌گذری که قسمت مهم میدان مشق را تشکیل می‌دهد و خیابان ملل متحد نامیده می‌شود. این خیابان از سردر باغ ملی تا روبه‌روی عمارت قزاقخانه کشیده شده است. گفته می‌شود که این پیاده‌گذر بزرگ‌ترین پیاده‌راه ایران است.

در طول سال‌های طولانی ساختمان‌های اداری و دولتی یکی بعد از دیگری قسمتی از زمین محوطه میدان مشق را تصاحب کردند. این ساختمان‌ها با معماری‌های منحصربه‌فرد و کم‌نظیر برگرفته از معماری باستانی ایران، شکوه و جلوه خاصی به این محوطه بخشیده‌اند.

از جمله ساختمان‌هایی، چون سردر باغ ملی، موزه پست و تلگراف (اداره پست)، موزه ملی ایران، موزه ایران باستان، کاخ شهربانی (ساختمان شماره ۹ وزارت امور خارجه)، موزه عبرت، موزه سکه بانک سپه، مجموعه قزاقخانه (دانشگاه هنر)، وزارت امور خارجه، ساختمان شماره ۳ وزارت امور خارجه (ساختمان شرکت نفت ایران و انگلیس پیشین)، باشگاه افسران (ساختمان شماره ۷ وزارت امور خارجه)، کتابخانه و موزه ملی ملک را می‌توان نام برد.

در این میان، ساختمان قزاقخانه نخستین ساختمان در مجموعه میدان مشق است. عمارت قزاقخانه از دو بخش قاجار و پهلوی تشکیل شده است. دوره قاجاری، چند مرحله تغییر و تحول را شامل شده و آخرین مرحله آن ساختمان قطعی است که در سال ۱۳۱۱ هجری قمری (۱۲۷۱ شمسی) و در سال‌های پایانی حکومت ناصرالدین شاه قاجار شکل گرفته است. بخش پهلوی ساختمان، شامل توسعه ساختمان قاجاری در امتداد‌های شرقی، غربی و شمالی بنای قدیمی است که در اطراف یک حیاط مرکزی و همساز با آن چیده شده‌اند. دو ساختمان مجزا از هم نیز در داخل حیاط مرکزی استقرار یافته است.

موزه ملک هم جدیدترین بنایی است که در سال ۷۵ ایجاده شده است. این موزه و کتابخانه آن وقف شده از سوی حاج حسین ملک بزرگ‌ترین واقف ایران است. اکنون اداره این موزه و کتابخانه توسط آستان قدس رضوی انجام می‌شود. این موزه و کتابخانه یکی از نفیس‌ترین موزه‌های ایران است.

میدان مشق از شمال به خیابان سوم اسفند (سرهنگ سخایی کنونی)، از شرق به خیابان علاءالدوله (فردوسی کنونی)، و از غرب به خیابان قوام‌السلطنه (سی تیر کنونی) و از جنوب به خیابان باغشاه یا سپه (امام خمینی کنونی) محدود است.