«امید» دوباره تنها ماند؟

درنای سیبری ظاهر خاصی دارد که آن را از دیگر پرندگان متمایز می‌کند. این درنا، پرنده‌ای بزرگ با قدی نزدیک به یک‌ونیم متر و فاصله دو بال بیش از ۲ متر و بدنی یکدست سفید است که پا‌های بلند سرخ‌رنگ دارد و منقار بلند سیاهی روی صورت قرمزرنگ آن نشسته است.

به گزارش ایسنا، زمستان سال ۱۳۸۶ بود که سه درنای سیبری وارد تالاب فریدون‌کنار شدند، اما یکی از درنا‌ها بر اثر شلیک گلوله شکارچیان از بین رفت. یک سال بعد در زمستان ۱۳۸۷ دو درنای سیبری باقی مانده یعنی «امید» و دیگری درنای ماده «آرزو» دوباره به فریدون‌کنار برگشتند.

در آن سال نیز «آرزو» به دلیل نامعلومی از بین رفت و ناپدید شد. حالا مدت‌هاست «امید» تک دُرنای سیبری -که پرنده‌ای به‌شدت در معرض خطر انقراض و از خانواده «کلنگان» است - به عنوان آخرین و تنها بازمانده جمعیت غربی درنای سیبری به شمار می‌رود. پس از مرگ «آرزو» از زمستان سال ۱۳۸۷، این درنا ۱۴ سال پیاپی را به‌تن‌هایی صد‌ها کیلومتر پرواز و مهاجرت زمستانه می‌کند چراکه یکی از خصوصیات درنا‌ها نوع همسرگزینی‌شان است که به‌صورت تک‌همسری هستند. اگر اتفاقی برای جفت آن‌ها بیفتد به‌سختی دوباره امکان جفت‌یابی برایشان مهیا می‌شود. «امید» امسال دو روز زودتر از قرار هر ساله (۵ آبان) خودش را به ایران رساند.

با تلاش سازمان حفاظت محیط زیست کشور و پیگیری‌های اداره کل محیط زیست مازندران یک فرد درنا از مرکز تکثیر و حفاظت درنا در کشور بلژیک از مسیر هواپیمایی این کشور به قطر و از آنجا به فرودگاه بین‌المللی امام خمینی انتقال یافت. ۶ بهمن‌ماه بود که این درنا با طی مراحل تشریفاتی و گمرکی برای رهاسازی در منطقه تالاب بین‌المللی فریدونکنار انتقال داده شد.

۱۲ بهمن‌ماه بود که عطاالله کاویان - مدیرکل محیط زیست مازندران - از رهاسازی درنای ماده که از بلژیک به ایران فرستاده شد، خبرداد و گفت: درنای ماده بعد از پنج روز نگهداری، رهاسازی شد و بعد از پنج دقیقه این پرنده از سازه خارج و خود را به درنای امید نزدیک کرد پس از ۱۰ دقیقه در کنارهم با رقص و آوازی که داشتند، نشان دادند که معارفه خوبی بین این دو پرنده انجام شده است. نام این پرنده را «رویا» گذاشتند و قرار بود از این پس «امید» و «رویا» در کنار هم این مسیر مهاجرتی را طی کنند.

غلامرضا ابدالی - سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست - در واکنش به اینکه با توجه به تک‌همسری بودن درنا‌ها چرا درنای وارد شده از بلژیک به عنوان جفت «امید» مطرح شده است؟ اظهار می‌کند: قصد ما از آوردن درنای بلژیکی جفت‌گیری با امید نبوده است، بدین جهت اصلا به این موضوع نپرداختیم. ما تنها برای حفظ مسیر حرکتی پرواز و کریدور غرب آسیای این گونه درنای بلژیکی را در کنار «امید» قرار دادیم. تک درنایی که این مسیر را حفظ کرده «امید» است و اگر از بین رود مسیر موجود کور می‌شود. بدین جهت ما تلاش بر حفظ این مسیر داریم.

همچنین ۹ اسفندماه بود که کوروش ربیعی - رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش محیط زیست مازندران - درباره آخرین وضعیت «امید» و «رویا» در مازندران اظهار کرد: طی این مدت، هر روز وضعیت تغذیه، سلامت، موقعیت جغرافیایی و رفتاری درنای جدید که با تک درنای سیبری «امید» همراه شده، تحت پایش بوده و هماهنگی خوبی بین درنا‌ها شکل گرفته است.

وی با بیان اینکه در اواخر حضور آن‌ها دامنه و ارتفاع پرواز دو درنا بیشتر شده است، تصریح کرد: با توجه به طولانی شدن روز، سطح هورمونی پرندگان مهاجر افزایش یافته است و زمان مهاجرت آنان آغاز می‌شود. بر این اساس درنا‌ها پرواز‌هایی درون زیستگاه خواهند داشت تا آمادگی پرواز مهاجرت را پیدا کنند.

رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش محیط زیست مازندران با بیان اینکه نشانه‌ها حاکی از همراهی درنای «رویا» با درنای «امید» هنگام مهاجرت دارد، گفت: از آنجا که در هر پروازِ درنای سیبری برای آمادگی مهاجرت، درنای جدید نیز با او همراه می‌شود پیش‌بینی می‌کنیم که مهاجرت این دو درنا با یکدیگر انجام گیرد.

ربیعی با بیان اینکه موفقیت در مهاجرت برگشت غیرقابل قضاوت است، تاکید کرد: اینکه «رویا» تا کجا می‌تواند به همراه «امید» همراه شود و مهاجرت کند، بسته به توقفگاه‌های مسیر و توانایی پرواز با درنای سیبری دارد که قابل پیش‌بینی نیست.

وی «رویا» را پرنده‌ای سرحال و پرتوان توصیف کرد و با بیان اینکه طی این مدت نسبت به زمان انتقال از لحاظ فیزیکی بهبود پیدا کرده است، اظهار امیدواری کرد: بر اساس تقویم سالیان گذشته بین ۴ تا ۱۵ اسفندماه زمان مهاجرت برگشت درنا‌ها است که انتظار می‌رود تا چندروز آینده با توجه به افزایش دمای هوا و طول روز، مهاجرت برگشت رخ دهد.

۱۴ اسفندماه بود که مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران از اینکه «امید» و «رویا» در پرواز به سمت سیبری، خاک ایران را ترک کردند خبر داد و گفت: صبح امروز «امید» و «رویا» به‌طور مشترک تالاب بین المللی فریدونکنار را به قصد مهاجرت به سمت سیبری ترک کردند. طبق پایش‌های انجام شده توسط محیط‌بانان دو درنای مهاجر تالاب فریدونکنار، ازباران، سرخرود و محمودآباد را رصد کردند واز این به بعد هم گشت و پایش‌ها به صورت مداوم در استان انجام می‌شود.

کاویان با بیان اینکه مکاتبات و پیگیری‌های لازم انجام شد تا مسیر پرواز این پرنده را در گیلان و اردبیل و خروج از کشور داشته باشیم، تصریح کرد: از حوزه ارتباطات بین الملل با کشور‌هایی که در مسیر هستند هم امروز اطلاع رسانی‌های لازم از قزاقستان، آذربایجان و روسیه انجام می‌شود تا مسیر پروازی این دو پرنده رصد شود.

در حالیکه همه از همراهی «امید» و «رویا» خوشحال بودیم، ۲۱ اسفندماه بود که مدیرکل محیط زیست مازندران با اعلام اینکه «رویا» بعد از ۱۵۰ کیلومتر پرواز با «امید» از سفر به سیبری جا ماند، گفت: درنای بلژیکی - رویا - پرورشی بوده و پیش‌بینی می‌شد که از سفر جا بماند چراکه «رویا» توان لازم برای پرواز طولانی مدت را نداشته باشد. همین اتفاق رخ داد و «رویا» بخشی از مسیر را طی کرد و در نهایت از «امید» جا ماند.

وی تاکید کرد: با مکاتباتی که از گذشته با بلژیک داشتیم تمام شیوه نامه‌ها در حال انجام است. برنامه ما این است با هماهنگی «آی سی اف»، بنیاد بین‌المللی درنا و با مرکز تکثیر و حفاظت درنا در بلژیک که درنا را از همانجا گرفتیم برنامه بعدی را اجرا کنیم.

۲۲ اسفندماه کاویان از زنده‌گیری موفقیت‌آمیز «رویا» پس از دو روز در منطقه عباس‌آباد تنکابن خبر داد و با اشاره به اینکه بعد از ۲۴ ساعت تلاش محیط بانان، درنای بلژیکی درصحت کامل به تالاب فریدونکنار برگردانده شد، گفت: «رویا» در حال حاضر در سازه طبیعی که ابتدا تعبیه شده منتقل و مورد مراقبت قرار می‌گیرد.

براساس گفته‌های کارشناسان ایران یکی از اصلی‌ترین زیستگاه‌های پرندگان مهاجر زمستان‌گذران است. عواملی مانند تغییر یا از بین رفتن زیستگاه باعث از بین رفتن جمعیت‌ها به‌صورت محلی می‌شود همچنین امکان دارد مسیر مهاجرت خود را تغییر دهند و به ایران مهاجرت نکنند چراکه بدون زیستگاه، غذا و دیگر موارد مورد نیازشان، دلیلی برای حضور در ایران ندارند.

علت مهاجرت درنای سیبری از روسیه به ایران، سرمای هوا و پیدا نکردن غذا است که به عرض‌های پایین‌تر جغرافیایی مهاجرت می‌کند تا شرایط محیطی برایش مساعد شود. پس از آن برای دوران جفت‌گیری، تخم‌گذاری و پرورش جوجه‌ها دوباره به سیبری برمی‌گردد. خشکسالی، تغییر اقلیم و تخریب زیستگاه باعث حضور جمعیت کمتری در ایران می‌شود همچنین گونه‌های بومی و محلی خودمان نیز روز به روز در حال افت جمعیت و نزدیک شدن به خطر انقراض هستند، اما ما امیدواریم باوجود همراهی نکردن «رویا» نیز همچنان در آبان‌ماه سال آینده شاهد حضور «امید» در تالاب فریدون‌کنار باشیم