مسجد و مدرسه‌ای مذهبی است با معماری فاخر و قدمتی به اندازه عمر قاجار. خاستگاه جنبش مشروطیت است و شخصیت‌های بزرگی در آن درس خوانده‌اند که میرزا کوچک‌خان جنگلی یکی از آنهاست.
به گزارش همشهری آنلاین، صحبت از مسجد معمارباشی است که حاج ابوالحسن اصفهانی سال ۱۲۶۵ به زیباترین شکل آن را ساخت و به نام خود او ماندگار شد. ورودی مسجد و مدرسه مذهبی معمارباشی در کوچه امامزاده یحیی (ع) در منطقه ۱۲ است. مانند همه بنا‌های مذهبی و قدیمی دارای هشتی زیبا و دالانی نیمه‌تاریک است که به حیاط آن می‌رسد. کتیبه‌ای سنگی که بر سردر آن کار شده به خط «محمدابراهیم تهرانی»، مشهور به میرزا محمود، و حجاری آن هنر دست استاد «عبدالرسول حجار» است. معماری بنا ساده و زیباست با کمترین تزیینات. تنها قسمتی که با شیشه‌های رنگی آراسته شده شبستان مدرسه در قسمت جنوب غربی حیاط است. حیاط مدرسه هم با حوض بزرگی که در میانه‌اش قرار گرفته صفایی خاص به مجموعه بخشیده است.
بخش مهمی از تاریخ مردم ایران در مدرسه معمارباشی رقم خورده است در زمان مشروطیت، وقتی که جوان ۲۲ساله طلبه‌ای که اینجا درس می‌خواند در ماجرای مشروطیت تیر می‌خورد و در همین مدرسه به شهادت می‌رسد تا عنوان اولین شهید مشروطه به او و این مدرسه تعلق گیرد. داستان هم این بود که وقتی قزاق‌های عین‌الدوله برای دستگیری شیخ‌محمد واعظ اصفهانی، روحانی مشروطه‌خواه، به امامزاده یحیی می‌روند طلبه‌های مدرسه معمارباشی مانع این کار می‌شوند. درگیری که زیاد می‌شود سیدعبدالحمید، طلبه جوان، تیر می‌خورد و به شهادت می‌رسد. شهادت این طلبه نقطه آغاز حرکتی می‌شود که پایان آن پیروزی جنبش آزادیخواهانه مردم و آغاز دوره جدید در تاریخ سیاسی ایران است.
