محمدحسین عزیزی خرانقی با بیان این‌که این پروژه با انجام کاوش در ۱۶ محوطه فرهنگی ـ تاریخی شناسایی شده در این محدوده آغاز شده است، یادآور شد: سد و نیروگاه چمشیر در استان کهگیلویه و بویر احمد، شهرستان گچساران روی رودخانه زهره، مراحل پایانی ساخت خود را سپری می‌کند و کارفرمای این طرح شرکت آب و نیروی ایران است.
این باستان‌شناس افزود: محدوده مخزن این سد تا کنون دو بار مورد بررسی باستان‌شناسی قرار گرفته و به طور کلی تعداد ۱۴۰ اثر فرهنگی- تاریخی در آن شناسایی شده است.
او ادامه داد: در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۸، ۳۰ محوطه از میان محوطه‌های شناسایی شده توسط مدیر پیشین کاوش‌های نجات‌بخشی سد و نیروگاه چمشیر انتخاب و مورد گمانه‌زنی به منظور تدقیق وجود نهشته‌های فرهنگی، قرار گرفت.
عزیزی خرانقی گفت: در سال‌های گذشته ۹ محوطه به پیشنهاد و انتخاب مدیر پروژه پیشین مورد کاوش باستان‌شناسی قرار گرفته بود و در سال جاری با توجه به نزدیکی زمان مقرر آبگیری، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در توافقی با پروژه چمشیر، ۱۶ تیم کاوش باستان‌شناسی را در منطقه به منظور کاوش نجات‌بخشی محوطه‌های پیشنهادی، همچون ۹ محوطه قبل، مستقر کرد.
مدیر پروژه و ناظر کاوش‌های نجات‌بخشی سد و نیروگاه چمشیر با بیان این‌که استقرار و مدیریت ۱۶ تیم کاوش به صورت همزمان نیاز به هماهنگی بالایی بین پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و مسؤولان پروژه سد و نیروگاه چمشیر داشت، اظهار کرد: خوشبختانه این مهم صورت پذیرفت و گروه‌های انتخاب شده از نیمه آذر ماه امسال در منطقه مستقر و کاوش نجات‌بخشی در محوطه‌های انتخاب شده، آغاز و تا کنون نیز ادامه دارد.
او با بیان این‌که از ۱۶ گروه کاوش، ۶ گروه از همکاران پژوهشکده باستان‌شناسی و میراث‌فرهنگی و ۱۰ گروه از پژوهشگران آزاد به صورت پیمانی مشغول حفاری هستند، گفت: قدیمی‌ترین محوطه از بین محوطه‌های انتخاب شده، دارای نهشته‌های فرهنگی از دوره ایلام (عیلام) میانه و جدیدترین آن‌ها به دوران متأخر اسلامی، باز می‌گردند.
عزیزی خرانقی افزود: بیشتر محوطه‌ها دارای یک یا دو رَج معماری سنگی خشکه‌چین و گاهی موارد ملات گِل است و به صورت کلی به جز محوطه ایلامی، ما بقی محوطه‌ها عموما استقرارهای کوچ‌شینی از دوران میانه تا متأخر اسلامی هستند و در مواردی حتی سفال‌های شاخص برای تاریخ‌گذاری نسبی از کاوش برخی محوطه‌ها به دست نیامده است.
مدیر پروژه و ناظر کاوش‌های نجات‌بخشی سد و نیروگاه چمشیر گفت: با توجه به ماهیت محوطه، آثار فرهنگی منقول از جمله سفال، به صورت بسیار محدودی در کاوش‌ها یافت می‌شود و همین موضوع، تاریخ‌گذاری دقیق محوطه‌ها را در این مرحله بسیار دشوار می‌کند.
او ادامه داد: معماری به دست آمده بسیار ساده و صرفا اتاق‌هایی عموما مستطیل شکل است که با توجه به سادگی و تشابه پلان معماری در بیشتر محوطه‌ها، امکان تاریخ‌گذاری محوطه‌ها بر اساس شاخصه‌های معماری نیز، میسر نیست، اما از این میان برخی محوطه‌ها همچون ۷۴، ۸۶، ۸۷، ۳۳ و ۱۰۷ دارای معماری منسجم‌تر همراه با دیوار‌های مستحکم با مصالح لاشه‌سنگ و گچ نیم‌کوب و اندودگچی هستند.
این باستان‌شناس با بیان این‌که کاربری احتمالی این محوطه‌ها در گزارش‌های آتی توسط سرپرستان گروه‌های کاوش به صورت مجزا ارائه خواهد شد، گفت: تاریخ‌گذاری پیشنهادی تا این مرحله از کاوش، قرون اولیه تا قرون میانه اسلامی است.
مدیر پروژه و ناظر کاوش‌های نجات‌بخشی سد و نیروگاه چمشیر با اشاره به این‌که این کاوش‌ها تا اواخر دی ماه طول خواهد کشید، هرچند کاوش در برخی محوطه‌ها همچنان ادامه خواهد داشت، افزود: با توجه به حساسیت‌هایی که در مورد کاوش‌های نجات‌بخشی سد و نیروگاه چمشیر به وجود آمده، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در نظر دارد تا پس از پایان کاوش‌های میدانی، در همایشی از سرپرستان گروه‌های کاوش برای ارائه دستاورد‌های پژوهشی، دعوت کند که زمان و نحوه برگزاری آن از طریق روابط‌عمومی پژوهشگاه، اطلاع رسانی خواهد شد.
این درحالی است که شهرام زارع ـ مدیر پیشین پروژه مطالعات باستان‌شناسی نجات‌بخشی سد چمشیر ـ گفته بود: در محدودة آبگیر سد چمشیر بیش از ۱۴۰ اثر و محوطه شناسایی شده است که همه این آثار پس از آبگیری کامل سد زیر آب خواهند رفت.
آبگیری سد چمشیر به اختلافی میان فعالان و دوستداران میراث فرهنگی و محیط زیست و همچنین مقامات استانی کهگیلویه و بویراحمد و وزارت نیرو تبدیل شده است. نظر فعالان محیط زیست بر این است که با آبگیری این سد فاجعه گتوند بار دیگر تکرار خواهد شد و نه تنها آب مصرفی زمین‌های زراعی، شور خواهد شد که بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری منطقه از بین خواهد رفت.
علی دارابی ـ معاون میراث فرهنگی و قائم مقام وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ـ‌نیز در پی اعتراض فعالان میراث فرهنگی نسبت به غرق شدن بخشی از هویت تاریخی این سرزمین با آبگیری این سد، گفته بود وزارت میراث فرهنگی نظر مخالف خود را با آبگیری این سد اعلام کرده است.
