اسپند گیاهی است علفی، پایا، سبز و فاقد کرک. گیاهی از تیره نیتراریاسه (Nitrariaceae) است. از خانواده Zygophyllaceae و در بعضی منابع آن رادر خانواده Rutaceae قرار می‌دهند.
اسپند گیاهی است دارای ارتفاعی بطول حدوداً ۳۰ تا ۵۰ سانتی متر است. ظاهر آن بوته مانند ارتفاع آن کم و ظاهرا شبیه سداب است. دارای برگ‌های سبز با تقسیمات باریک و دراز و نامنظم است. گل‌های آن درشت و دارای کاسبرگ نازک و گلبرگ بزرگ برنگ سفید مایل به سبز، میوه آن پوشینه و حاوی دانه‌های متعدد برنگ سیاه است. قسمت‌های مورد استفاده: دانه، برگ و ریشه، که البته بیشتر دانه مورد استفاده دارد.
برگ: در پنک دارای تقسیمات چند بخشی، خطی، نیزه‌ای. گل: سفید، انتهایی، متقابل با برگ ـ کاسه پایا، با ۵ تقسیم، گلبرگ‌ها دراز و پهن ـ بیضی، کمی بلندتر از کاسبرگ‌ها. میوه: کپسول، کروی، در دو انتها فشرده.
۱. اثر خواب آور: از دانه‌های گیاه اسپند که به شکل خوراکی مصرف می‌شود می‌توان به عنوان داروی خواب آور استفاده نمود.
۲. ضد کرم: دانه‌های اسپند را برای از بین بردن کرم‌های انگلی روده مستقیماً می‌توان خورد.
۳. ضد عفونی کننده: از قدیم الایام به طور سنتی از دود دانه‌های اسپند برای درمان ماندن از بلایای طبیعی استفاده می‌شده است، ولی بعداً مشخص شد که این دوده از بین برنده میکروب‌های بیماری زا است.
از دیدگاه حکمای طب سنتی ایران: ضد انگل و خواب آور است، مدر حیض (خون عادت ماهانه) می‌باشد، لطیف و جالی سینه و شش از رطوبت لزج است، سستی کمر که از شهوت رانی زیاد باشد را درمان می‌کند، از احتلام (انزال منی) شبانه جلوگیری می‌نماید، مخدر است، به عنوان تب بر و برای درد معده تجویز می‌شود، انواع کرم نواری روده را از بین می‌برد، باد‌های روده را تحلیل می‌برد، ترشح شیر را افزایش می‌دهد، مدر است، مسهل سودا و بلغم غلیظ می‌باشد بدن را گرم می‌کند، برای استسفا و یرقان مفید است. آشامیدن آن جهت درمان صرع و فالج و جنون و سینان و سایر امراض بارد دماغی مفید است.
۱. اگر کسی که مبتلا به سیاتیک است پانزده شب، هر شب ۵ تا ۷ گرم از آن را بکوبد و بخورد سیاتیک را شفا می‌دهد.
۲. اسفند را با تخم کتان مساوی بکوبید و با عسل مخلوط کنید و هر بار کمی بخورید برای تنگی نفس بسیار مفید است.
۳. هر روز به قدر یک قاشق چایخوری از آن را بخیسانید بعد از آب درآورده بخورید. خون را تصفیه می‌کند، لینت می‌دهد.
۴. هر روز صبح ناشتا یک قاشق چایخوری آن را با مقداری خاکشیر مخلوط کرده و در دهان بریزید و بدون اینکه دندان روی آن گذاشته شود بخورید، سلس البون (بی اختیاری ادرار) را درمان می‌کند.
۵.گرم از آن را با ۱۵ کیلوگرم آب انگور بجوشانید آنقدر که ۴/۳ آب تبخیر شود و ۴/۱ باقی بماند و تا یک ماه هر روز یک فنجان از آن را بخورید، برای رفع سردرد مزمن و صرع بسیار مفید است و اگر زنی که یک بار حامله شده و دیگر حامله نمی‌شود سه روز متوالی از آن بخورد مجددا حامله می‌شود.
۶. بخور آن برای تسکین درد دندان نافع است. طرز استفاده: هر شب موقع خواب یک قاشق چایخوری از آن را در دهان بریزید و بدون آن که دندان روی آن گذاشته شود با آب گرم میل کنید. بمدت یک هفته تذکر: برای گرم مزاجان مضر است و سردرد و حتی (استفراغ) و دل بهم خوردگی ایجاد می‌کند و مصلح آن رب میوه‌های ترش – سکنجبین – سایر ترشی‌ها می‌باشندمقدار خوراک اسفند از ۱۰ – ۵ گرم است و جانشین (بدل) آن از نظر خواص تخم سداب است.
منبع: بهداشت نیوز
