سر تمساح در گورهای باستانی مصری!

گورستان تِبان منطقه‌ای در مصر شمالی در ساحل غربیِ نیل، مقابل اُقصُر است. در بخش اعظمی از دوره‌ی فراعنه به ویژه در دوره پادشاهی جدید از این مکان برای برگزاری مراسم کفن و دفن آیینی استفاده میشد. این اکتشاف توسط گروهی از باستان‌شناسانِ مرکز باستان‌شناسی مدیترانه‌ایِ دانشگاه ورشو به سرپرستی دکتر پاتریک چادزیک انجام شده است. تحقیقات آن‌ها در مجله‌ی باستان‌شناسی آفریقایی منتشر شده است.

به گزارش فرادید، از سال ۲۰۱۳، این تیم در حال بررسی دو گور این گورستان بوده است، یکی از آن‌ها به «چِتی» تعلق دارد؛ یک مقام رسمی مهم در زمان سلطنت فرعون نبیپاترا منتوتپ دوم (۲۰۵۵-۲۰۰۲ قبل از میلاد) و دیگری یک فرد ناشناس که قطعا عضو والامقامی در دربار پادشاهی بوده است. باستان‌شناسان اخیراً در هر دو گور نه سر تمساح را کشف کردند که لای پارچه پوشانده شده بودند. این سر‌ها مومیایی نشده‌اند و در کل هیچ روش حفاظتی خاصی روی آن‌ها انجام نشده است.

این جمجه‌ها متعلق به تمساح نیل یا تمساح معمولی هستند؛ یک تمساح بزرگ بومی سکونتگاه‌های آب‌های شیرین آفریقا. دکتر چادزیک می‌گوید: «این یک کشف کاملاً غیرعادی است و در تاریخ پژوهش‌های مصر در نوع خود نخستین نمونه است. ما تمساح‌های مومیایی‌شده‌ی زیادی را می‌شناسیم که در نیل پیدا شدند. اما تمام آن‌ها مومیایی‌های کامل تمساح هستند که در سردابه‌های مخصوص حیوانات مقدس بودند.»

«در این مورد خاص، تفاوت‌هایی هست. نخست اینکه فقط سر و نه کل بدن این خزندگان درون گور‌هایی که ما روی آن‌ها کار کردیم وجود داشت. دوم اینکه این سر‌ها مومیایی نشده بودند و فقط با پارچه کتان پوشانده شده بودند، یعنی هیچ ماده‌ی نگهدارنده‌ای برای آن‌ها استفاده نشده بود. در نهایت، بقایای آن‌ها درون گور انسان‌ها بود، نه سردابه‌های حیوانات مقدس.»

اما چرا این سرها همراه انسان‌های مرده دفن شده بودند؟ این موضوع می‌تواند در ارتباط با آیین پرستش خدای سوبِک باشد؛ خدایی به شکل تمساح یا به شکل انسانی با سر تمساح که خدای حاصلخیزی، قدرت و همینطور حفاظت بود.

کسانی که اطراف رود نیل زندگی می‌کردند به شدت از تمساح‌ها واهمه داشتند. آن‌ها بر این باور بودند که اگر سوبک را بپرستند سوبک آن‌ها را از حمله تمساح‌ها محافظت خواهد کرد. ترس از تمساح‌ها فقط مربوط به زندگی در این دنیا نبود. مصری‌ها حتی از تمساح‌های دنیای دیگر هم وحشت داشتند. در پاپیروس «ناخت» (مربوط به ۱۳۰۰ سال قبل از میلاد) تصویری از یک مرده را می‌بینیم که با خنجری که در دست دارد به جنگ سه تمساح رفته است.

در «کتاب مردگان هوروس» نیز این طلسم نوشته شده است: «ای تمساح غرب، بازگرد! زیرا نفرت تو در شکم من است؛ زیرا من قدرت اوزیریس را در خود دارم». منظور از تمساح «غرب» در واقع تمساح‌های دنیای مردگان هستند.

بنابراین طبیعی به نظر می‌رسد که در برخی دوره‌ها، مصریان به فکر شیوه‌های تازه‌ای برای خلاص شدن از دست تمساح‌های جهان دیگر افتاده باشند. دفن کردن سرهای تمساح در کنار اجساد می‌تواند یکی از همین راه‌ها بوده باشد.