وحشت یهودیان سکولار از دولت آیندۀ اسرائیل!

احمد زیدآبادی در روزنامه هم‌میهن نوشت: یهودیان سکولار و غیرمذهبی در اسرائیل به‌شدت نگران امتیازاتی هستند که بنیامین نتانیاهو رهبر حزب لیکود برای جلب حمایت دو حزب ارتدوکس شاس و یهودیت توراتی از نخست‌وزیری خود به آنان ارائه می‌کند. حزب شاس به‌عنوان نمایندۀ یهودیان مذهبی سنتی با ریشۀ شرقی و حزب یهودیت توراتی به‌عنوان نمایندۀ یهودیان مذهبی سنتی با ریشۀ غربی، خواهان معافیت طلبه‌های مدارس تلمودی از خدمت سربازی هستند و طبق برخی از گزارش‌ها، نتانیاهو با ارائۀ این امتیاز به دو حزب ارتدوکس موافقت کرده است. در حقیقت، جامعۀ یهودیان مذهبی سنتی یا اصطلاحاً ارتدوکس در اسرائیل از امیتازاتی نسبت به دیگر اقشار جامعه برخوردارند که اصل ماجرا به دوران پایه‌گذاری دولت اسرائیل برمی‌گردد.

یهودیان مذهبی سنتی تا دهۀ ۳۰ قرن ۲۰، با جنبش «صهیونیسم» به‌شدت مخالف بودند. آن‌ها صهیونیسم را بدعتی خطرناک در آموزه‌های سنتی دیانت یهود می‌دانستند و آن را رد می‌کردند. طبق آموزه‌های سنتی دیانت یهود، اقوام یهودی به دلیل نافرمانی از دستورات تورات، از جانب خداوند محکوم به تبعید شده‌اند تا با تحمل مصائب و رنج‌های ناشی از آن، به طهارت روح و فکر دست یابند. هنگامی که یهودیان به طهارت فکری و روحی دست یابند، مسیح موعود که او را ماشیاح می‌نامند، ظهور می‌کند و سپس قوم سرگردان و تبعیدشده را به «ارض مقدس» یا همان اورشلیم بازمی‌گرداند و پادشاهی تازه‌ای در آن سرزمین بنا می‌کند.

صهیونیسم، اما ترتیب این سه دوره را بر هم زد. فارغ از یهودیان سکولار یا بی‌دینی که اصولاً اعتقادی به وعده‌های توراتی ندارند و با انگیزۀ قوم‌گرایی از صهیونیسم دفاع می‌کنند، بخشی از یهودیان مذهبی نیز با جدا کردن راه خود از یهودیان سنتی، مدافع تشکیل دولت یهود پیش از ظهورِ مسیح موعود شدند و به همین جهت «صهیونیست‌های مذهبی» نام گرفتند.

صهیونیست‌های مذهبی با تأکید بر اینکه ظهور مسیح بیش از حد انتظار به تأخیر افتاده و نمی‌توان تا آن زمان نسبت به سرنوشت یهودیان بی‌تفاوت ماند، بازگشت به سرزمین مقدس و تشکیل دولت را مقدم بر ظهور مسیح قلمداد کردند و عملاً فرمول تبعید – ظهور – بازگشت را به تبعید – بازگشت – ظهور تغییر دادند.

با این همه، یهودیان سنتی تا زمان به قدرت رسیدن آدولف هیتلر در آلمان به‌شدت مخالف تقدم بازگشت بر ظهور بودند و با جنبش صهیونیسم مخالفت می‌کردند. بحث‌های مربوط به هولوکاست، اما نگاه یهودیان سنتی به صهیونیسم را دگرگون کرد. آنان به‌تدریج مواضع سنتی خود را رها کردند و از مخالفت خود با تشکیل دولت یهود در فلسطین دست کشیدند، به این شرط که امتیازت خاصی به آن‌ها داده شود.

فهرست این امتیازات بسیار بود. طبق توافقی که بین بنیانگذاران دولت اسرائیل صورت گرفت، خاخام‌های ارتدوکس به‌عنوان تنها مراجع رسمی تشخیص فرد یهودی شناخته شدند. این پرسش که «یهودی کیست؟» در بین جوامع یهودی اهمیت حیاتی دارد. در حقیقت یهودی کسی است که از مادر یهودی متولد شده یا طی تشریفاتی بسیار دشوار تحت نظارت یک خاخام ارتدوکس به دیانت یهود گرویده باشد. با این حساب یهودی فردی است که یک خاخام ارتدوکس او را به‌عنوان یهودی بشناسد.

در کنار این امتیاز بزرگ، خودمختاری قضایی مجامع یهودی ارتدوکس، تعطیلی خدمات عمومی و فعالیت‌های دولتی در روز شنبه و معافیت طلبه‌های مدارس تلمودی از خدمت سربازی، از دیگر امتیازاتی بود که به یهودیان مذهبی ارتدوکس برای حمایت‌شان از تشکیل دولت یهود در فلسطین ارائه شد.

این امتیازات در دهه‌های گذشته مورد چالشِ یهودیان بی‌دین و سکولار و همینطور یهودیان مذهبی لیبرال و محافظه‌کار قرار گرفته و در مواردی تعدیل شده است.

اینک، اما دو حزب مذهبی شاس و یهودیت توراتی برای پیوستن به دولت تحت رهبری حزب لیکود اعادۀ امتیازات پیشین را تمام و کمال طلب می‌کنند و نتانیاهو نیز به‌رغم عقاید سکولار خود مجبور به پذیرش بیشتر آنهاست. در حقیقت، رهبران احزاب شاس و یهودیت تورات، صراحت کم‌سابقه‌ای را برای طرح عقاید و مطالبات خود در پیش گرفته‌اند و هر گامی که نتانیاهو به سمت پذیرش این مطالبات برمی‌دارد، با خشم شدید سران احزاب سکولار روبه‌رو می‌شود.

اگر بنا به اجرایی شدن عمومِ خواسته‌های دو حزب مذهبی ارتدوکس و متحدان ملی – مذهبی آنان در دو حزب «صهیونیست مذهبی» و «قدرت یهود» باشد، بدون شک دولت اسرائیل به دولتی با دستور کار اجرای احکام شرع تبدیل خواهد شد. این نکته‌ای است که رهبران احزاب سکولار نسبت به آن پی در پی هشدار می‌دهند.

برای نمونه آویگدور لیبرمن، رهبر حزب ملی‌گرای «اسرائیل خانۀ ما» با اشاره به نفوذی که احزاب مذهبی در ائتلاف تحت رهبری نتانیاهو به هم زده‌اند، گفته است که نتانیاهو با تشکیل دولتی «شریعت‌گرا» اسرائیل را به سمت نابودی قطعی پیش می‌برد.

در هر صورت، معضل رابطۀ دین و دولت در اسرائیل که همواره محل مناقشۀ یهودیان بوده، اینک از حاشیه به متن آمده است. حل این معضل از طریق جلب رضایت عموم یهودیان داخل و خارج اسرائیل ممکن نیست. بنابراین، این مسئله یا باید بار دیگر به حاشیه رانده شود که در شرایط کنونی امری بسیار مشکل است یا اینکه به نفع مذهبی‌ها یا سکولار‌ها فیصله پیدا کند.

با وجود نفوذ احزاب مذهبی در مجلس و دولت آینده، قاعدتاً این معضل باید به نفع ارتدوکس‌ها خاتمه یابد، اما چنین اتفاقی برای یهودیان مذهبی لیبرال و محافظه‌کار و همینطور یهودیان بی‌دین و سکولار همانند فرارسیدن روز قیامت است! آنان واقعاً از آیندۀ خود و اسرائیل در دولتی تحت سلطۀ مذهبی‌های ارتدوکس به وحشت افتاده‌اند.