چرا عربستان و امارات می‌خواهند به روسیه نزدیک شوند؟

فرارو- مارک ان کاتز، استاد دولت و سیاست در دانشگاه جورج میسن و پژوهشگر اندیشکده شورای آتلانتیک. پژوهش‌های او عمدتاً درباره سیاست روسیه، سیاست خارجی، انقلاب و جنگ علیه تروریسم بوده‌اند.

به گزارش فرارو به نقل از نشنال اینترست، بسیاری از متحدان سنتی آمریکا در خاورمیانه به ویژه اسرائیل، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و بحرین مدت‌هاست که از ایران می هراسند. حفاظت در برابر ایران بخش مهمی از دلایلی است که آنان به دنبال جلب حمایت امریکا بوده‌اند.

با این وجود، از آنجایی که آنان از تاثیر تلاش واشنگتن برای احیای برجام با ایران نگران هستند و ایالات متحده را به دلیل‌عدم پاسخ قهرآمیز نسبت به حملات پهپادی مورد حمایت ایران محکوم می‌کنند این متحدان خاورمیانه‌ای امریکا حمایت واشنگتن از آنان در برابر ایران را ناکافی قلمداد می‌کنند. این تصور یکی از دلایلی است که آنان در سالیان اخیر روابط خود را با روسیه بهبود بخشیده‌اند.

با این وجود، در ظاهر این تصمیم منطقی به نظر نمی‌رسد. اگر متحدان خاورمیانه‌ای آمریکا حمایتی را که از واشنگتن علیه ایران دریافت می‌کنند ناکافی می‌دانند در شرایطی که روابط مسکو با تهران نسبتا نزدیک است، امیدوار هستند چه نوع حمایتی از روسیه علیه ایران دریافت کنند؟ با این وجود، هر اندازه که این امر عجیب به نظر برسد متحدان خاورمیانه‌ای آمریکا دلایلی برای این باور دارند که همکاری با روسیه برای دور نگه داشتن ایران مفید است.

علیرغم همکاری روسیه و ایران برای حمایت از حکومت بشار اسد در سوریه توافقی بین روسیه و اسرائیل وجود دارد که به موجب آن مسکو تا حد زیادی چشم خود را بر حملات اسرائیل علیه اهداف ایران و حزب الله در سوریه می‌بندد. اگر مسکو نگران نفوذ بیشتر ایران در سوریه نسبت به روسیه است (که به نظر می‌رسد این گونه باشد) اجازه دادن به اسرائیلی‌ها برای محدود کردن فعالیت‌های ایران و متحدان‌اش در سوریه انتخابی بسیار راحت و کم هزینه برای روسیه است.

با این وجود، انگیزه مسکو برای همکاری با اسرائیل علیه ایران هر آن چه که باشد، اسرائیل به شدت از روسیه می‌خواهد که به پایبندی به این توافق ادامه دهد. این موضوع سبب شده تا اسرائیل با نگرانی در برابر فراخوان غرب برای ارائه کمک نظامی به اوکراین علیه روسیه مواجه شود و در برابر پذیرش خواسته غرب در این باره مقاومت کند.

به طور مشابه، دولت‌های ثروتمند عربستان سعودی و امارات متحده عربی به دنبال تعدیل حمایت مسکو از تهران از طریق تجارت و سرمایه‌گذاری در روسیه بوده‌اند. در حالی که تا حدی این رویکرد را برای نمایش استقلال خود از واشنگتن انجام داده‌اند.

هم چنین، هدف آنان ارسال پیام هشدار به ایالات متحده بوده مبنی بر آن که در صورت‌عدم حمایت واشنگتن از آن کشور‌ها می‌توانند با مسکو همکاری بیش‌تری داشته باشند در این میان می‌توان به روابط اقتصادی قوی عربستان و امارات با روسیه اشاره کرد. علاوه بر آن، هدف آنان این بوده که به تهران نشان دهند مسکو برای همکاری با کشور‌های عربی خلیج فارس ارزش قائل است و نمی‌خواهد آن روابط را به دلیل رابطه خود با ایران خراب کند.

در هر حال تهران نه مایل و نه قادر است که از روسیه دور شده و به امریکا و غرب متوسل شود. هم چنین، چین منبع جایگزینی برای حمایت از ایران نیست تا حدی به این دلیل که پکن (هنوز) مایل نیست مانند روسیه در منطقه مشارکت نظامی داشته باشد و تا حدودی به این دلیل که نمی‌خواهد به روابط اقتصادی قوی خود با کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس و اسرائیل آسیب برساند.

با این وجود، علیرغم وابستگی فزاینده مسکو به ایران در اوکراین این وضعیت ممکن است تغییر کند. علاوه بر خرید پهپاد و کمک مستشاری روسیه هم چنین ممکن است به زودی موشک‌های بالستیک کوتاه برد ایران را خریداری کند. در شرایطی که مسکو به منظور ادامه تلاش‌های جنگی خود در اوکراین به ایران وابسته است تهران به وضوح علاوه بر پول از مسکو انتظار دیگری نیز دارد.

پرسش این است که ایران از روسیه چه می‌خواهد؟ این خواسته هنوز مشخص نیست، زیرا نه مسکو و نه تهران اشاره نکرده‌اند که این خواسته ممکن است چه باشد. «ولودیمیر زلنسکی» رئیس‌جمهور اوکراین و منابع اطلاعاتی آمریکا گفته‌اند که ایران ممکن است در زمینه هسته‌ای مطالبات بیش‌تری از روسیه داشته باشد. ناظران مسائل سیاسی پیش‌تر اشاره کرده بودند در حالی که دیپلمات‌های روس پیش‌تر به طور علنی بر ایران فشار می‌آوردند تا با احیای برجام موافقت کند از زمان آغاز جنگ در اوکراین این فشار را متوقف کرده‌اند.

با توجه به تمرکز بیش‌تر روسیه بر جنگ اوکراین، مسکو ممکن است از میزان نفوذ ایران در سوریه و تمایل کم‌تر برای پایبندی به توافق با اسرائیل برای جبران حمایت نظامی تهران از خود استفاده کند. مسدود کردن هرگونه تلاش شورای امنیت سازمان ملل متحد ب یکی دیگر از اقدامات روسیه به منظور حمایت از ایران باشد.

با این وجود، نه اسرائیل و نه کشور‌های عربی خلیج فارس احتمالا امید خود را مبنی بر آن که حفظ روابط خوب با روسیه باعث می‌شود مسکو به نوعی بر ایران تسلط داشته باشد و آن کشور را مهار کند کنار بگذارند. در واقع، آنان ممکن است نسبت به این موضوع نگران باشند که اگر روابط خوب خود را با مسکو حفظ نکنند چه رخ خواهد داد.

در حالی که توافق عربستان سعودی با روسیه در قالب اوپک پلاس برای کاهش تولید نفت به طور گسترده به عنوان تنبیهی نسبت به جو بایدن تلقی می‌شد که از ریاض خواسته بود تولید نفت خود را افزایش دهد، سعودی‌ها ممکن است تا حدی به دلیل ترس از آن که در صورت‌عدم همراهی با روسیه مسکو در قبال تهران چه موضعی اتخاذ خواهد کرد مجبور به همکاری با کرملین شده باشند.

به طور مشابه، اسرائیل ممکن است از این بیم داشته باشد که اگر مسکو به توافق خود با آن کشور در مورد حضور نیرو‌های ایرانی در سوریه پایان دهد حملات‌اش علیه مواضع نیرو‌های ایرانی و حزب الله در سوریه دشوارتر شده و با موفقیت کم‌تری همراه باشد.

درست مانند بسیاری از کشور‌های اروپایی که پس از حمله نیرو‌های ولادیمیر پوتین به اوکراین تمایلی به دست کشیدن از وابستگی خود به گاز روسیه نداشتند اسرائیل و کشور‌های عربی خلیج فارس نیز ممکن است تمایلی به دست کشیدن از امید‌های دیرینه خود در مورد چگونگی کمک روسیه به مهار ایران نداشته باشند. با این وجود، افزایش وابستگی روسیه به ایران و تقویت همکاری‌های نظامی دو کشور ممکن است در نهایت آنان را مجبور به انجام این کار کند.