کشف قدیمی‌ترین نقشه آسمان شب در پس یک نسخه خطی

فرارو- کاتالوگ ستاره گمشده هیپارخوس - که به عنوان اولین تلاش شناخته شده بشر برای نقشه برداری از کل آسمان شب در نظر گرفته می‌شود - ممکن است به تازگی بر روی نسخه خطی پوستی که در صومعه سنت کاترین در شبه جزیره سینا مصر نگهداری می‌شود، کشف شده باشد.

به گزارش فرارو به نقل از rahnamato، در سال ۲۰۱۲، یک دانشجوی متخصص در زمینه نسخه‌های خطی به نام پیتر ویلیامز، متوجه چیز عجیبی در پشت حروف یک نسخه خطی مسیحی شد که در دانشگاه کمبریج در حال تجزیه و تحلیل بود.

او به طور تصادفی با یک قطعه معروف به زبان یونانی برخورد کرد که اغلب به اراتوستنس- ستاره شناس و کتابدار ارشد کتابخانه اسکندریه مصر در قرون اولیه میلادی- نسبت داده می‌شد.

این نسخه خطی ۹ برگه‌ای در سال ۲۰۱۷ مورد تصویربرداری چندطیفی قرار گرفت و مشخص شد که زیر نوشته‌های اصلی، نوشته‌های دیگر وجود دارد که پاک شده اند. این به خودی خود یک یافته غیرمعمول نبود، زیرا پوست در قرن‌های گذشته یک کالای با ارزش بود، بنابراین برای محققان غیر معمول نبود که پوست‌های قدیمی را برای استفاده مجدد، پاک کنند.

ویلیامز با بررسی بیشتر، متوجه اعداد عجیب و غریب در برگه‌های صومعه سنت کاترین شد. هنگامی که او این نسخه خطی را در اختیار مورخان علمی در فرانسه قرار داد، محققان شوکه شدند.

ویکتور گیزمبرگ، مورخ مرکز تحقیقات علمی ملی فرانسه CNRS در پاریس گفت: «ما بلافاصله متوجه شدیم که با مختصات ستاره‌ای روبرو هستیم.»، اما چگونه می‌توان فهمید که این مختصات ستاره‌ای را چه کسی نوشته است.

آنچه کارشناسان می‌دانند این است که «هیپارخوس»، ستاره‌شناس یونانی، بین سال‌های ۱۶۲ تا ۱۲۷ قبل از میلاد بر روی فهرست ستاره‌ای از آسمان غرب جهان کار می‌کرد. چندین منبع تاریخی از هیپارخوس به عنوان «پدر نجوم» یاد می‌کنند و همچنین گفته می‌شود که او اولین کسی است که حرکات خورشید و ماه را محاسبه کرده است.

با نگاهی به نقشه ستاره‌ای که در پشت متن کاغذ‌های پوست صومعه سنت کاترین پنهان شده بود، محققان به طور معکوس کار کردند تا حرکت زمین را در زمان نگارش نقشه کشف کنند. مختصات ستارگان تقریباً با حرکت مورد انتظار سیاره ما در حدود ۱۲۹ قبل از میلاد، یعنی در زمان حیات هیپارخوس مطابقت داشت.

تا قبل از کشف این نقشه، قدیمی‌ترین فهرست ستاره‌های شناخته شده توسط کلودیوس بطلمیوس، در قرن دوم پس از میلاد و سه قرن پس از هیپارخوس، گردآوری شد.

استدلال دیگری در خصوص ارتباط این نقشه جدید با هیپارخوس نیز وجود دارد. تنها اثر دیگری که از هیپارخوس به جا مانده، تفسیری بر یک شعر نجومی است که صورت‌های فلکی ستاره‌ای را توصیف می‌کند. بسیاری از مختصاتی که هیپارخوس در این تفسیر به ستارگان داده، با مختصات نسخه خطی صومعه سنت کاترین مطابقت دارد.

اگرچه مختصات قابل خواندن در نسخه خطی تنها یک صورت فلکی، یعنی تاج بورئیلیس را نشان می‌دهد، اما محققان بر این باورند که این احتمال وجود دارد که کل آسمان شب توسط هیپارخوس نقشه برداری شده باشد.

توصیف هیپارخوس از صورت فلکی تاج بورئیلیس

به گفته محققان، آنچه آن‌ها تاکنون توانسته اند از این نسخه خطی بخوانند به شرح ذیل است:

«تاج بورئالیس که در نیمکره شمالی قرار دارد، از نظر طول از درجه اول عقرب تا ۱۰ درجه ¼، ۸ در همان علامت زودیاک (یعنی در عقرب) در عرض ۶ درجه و ۴۹ درجه از شمال است. قطب تا ۵۵ درجه ¾.

در درون آن، ستاره (β CrB) به سمت غرب در کنار ستاره درخشان (α CrB) منتهی می‌شود (یعنی اولین ستاره‌ای است که طلوع می‌کند)، که در عقرب ۰.۵ درجه است. چهارمین ستاره ۹ (ι CrB) در شرق ستاره درخشان (α CrB) آخرین (یعنی طلوع) [..]۱۰، ۴۹ درجه از قطب شمال. جنوبی‌ترین (δ CrB) سومین شمارش از نور درخشان (α CrB) به سمت شرق است که ۵۵ درجه ¾ از قطب شمال است.»

نماد‌ها با اصطلاحات یونان باستان مطابقت دارند. اصطلاح «طول» بر اساس گسترش شرق به غرب یک صورت فلکی است، در حالی که «عرض» امتداد شمال به جنوب صورت فلکی را توصیف می‌کند. در مقایسه با کار‌های بعدی بطلمیوس، به نظر می‌رسد ریاضیات هیپارخوس بسیار قابل اعتمادتر است، و تنها یک درجه با آنچه که ستاره شناسان مدرن بعداً پیدا کردند، اختلاف دارد. این نشان می‌دهد که بطلمیوس از آثار هیپارخوس کپی نکرده است.

نسخه خطی دیگر، ترجمه لاتینی از پدیدار‌ها از قرن هشتم پس از میلاد، دارای ساختار و اصطلاحات مشابهی با قطعه Corona Borealis است که نشان می‌دهد آن نیز بر اساس کار هیپارخوس است.

صورت‌های فلکی نقشه برداری شده در این سند عبارتند از؛ دب اکبر، دب اصغر و دراکو است که باز هم با آنچه در تفسیر هیپارخوس دیده می‌شود مطابقت دارد. نتایج این پژوهش در نشریه Journal for the History of Astronomy به چاپ رسیده است.