بعد از مدیریت کرونا، برنامه‌ریزی و اقدام برای حل مشکلات بازار دارو، رفع کمبود‌های دارویی و جلوگیری از تخلفات ارزی در حوزه دارویی کشور، مهمترین اقدام دولت سیزدهم برای سلامت مردم بود؛ ماموریتی که در قالب طرح دارویاری شکل گرفت و اجرا شد تا مردم بیش از این در رنج تامین دارو و پرداخت هزینه‌های آن نباشند.
به گزارش ایسنا، بیش از یک ماه از اجرای طرح «دارویاری» به عنوان طرح ارتقای بیمه‌ها و کارایی بیشتر بیمه‌ها در پوشش هزینه‌های دارویی، از سوی وزارت بهداشت می‌گذرد؛ طرحی که وعده داده شده بود با اجرای آن مشکلات زنجیره تامین دارو که عمدتا به دلیل‌عدم تخصیص ارز کافی ایجاد شده بود، رفع شده و کمبود‌های دارویی نیز ظرف دو ماه برطرف می‌شود. وعده‌ای که البته تا حدودی محقق شده؛ به طوری که دکتر بهرام دارایی- رییس سازمان غذا و دارو، اعلام کرد که قبل از اجرای طرح در حدود ۱۰۰ قلم داروی مهم کمبود داشتیم که این کمبود‌ها اکنون به ۷۹ قلم رسیده است و امیدواریم طی شهریور ماه در ۲۰ قلم داروی دیگر هم کاهش کمبود داشته باشیم.
در عین حال اعلام شده بود که با اجرای این طرح از سوءاستفاده‌های ارزی در حوزه دارو که به دلیل تفاوت قیمت ارز دولتی و ارز آزاد وجود داشت، پیشگیری شده و قاچاق معکوس دارو‌های ایرانی نیز کاهش می‌یابد که به نظر می‌رسد این اهداف تا حدودی حاصل شده است. به طوری که مسئولان سازمان غذا و دارو اعلام می‌کنند که اقدامات مربوط به طرح دارویاری در نوع خود در سطح قابل قبولی انجام گرفته است.
بر همین اساس بود که اجرای طرح دارویاری از ۲۳ تیر ماه ۱۴۰۱ با تکیه بر بیمه همگانی کلید خورد و اعلام شد که مجلس شورای اسلامی اعتباری بالغ بر ۶ هزار میلیارد تومان برای بیمه همگانی در نظر گرفته و بر اساس آن حدود ۶ میلیون نفر به جمعیت تحت پوشش بیمه همگانی اضافه شدند. همچنین مجلسی‌ها ۵ هزار میلیارد تومان نیز بابت حمایت از دارو و درمان بیماری‌های خاص در نظر گرفته بودند تا بیماران دچار هزینه‌های اضافی نشوند.
باید توجه کرد که با اجرای طرح دارویاری، ارز دارو تک نرخی شد و این اقدام به نفع صنعت داروسازی کشور بود؛ چراکه پیش از اجرای طرح دارویاری تنها یک قلم ماده موثره ارز ۴۲۰۰ تومانی دریافت می‌کرد. در حالی که تمام هزینه‌های صنایع دارویی اعم از حقوق، دستمزد، نهاده‌های تولید، مواد جانبی و… از ارز نیمایی متاثر بود؛ بنابراین صنعت داروسازی به شدت تحت فشار مالی بود و در نتیجه تولید دارو توجیهی نداشت. به طوری که بسیاری از داروسازان عملا نسبت به خرید مواد اولیه و تولید دارو اقدام نمی‌کردند و به تبع این موضوع کمبود‌های دارویی روزبروز افزایش می‌یافت.
از سوی دیگر، محدودیت در تخصیص ارز دولتی و همچنین محدودیت در تنوع ارز‌ها صف‌های طولانی ارز ترجیحی را ایجاد می‌کرد. همچنین بعضا تخصیص دیرهنگام ارز ترجیحی به داروسازان و واردکنندگان مواد اولیه باعث می‌شد که ثبت سفارش دیر انجام شده و در نهایت دارو هم با فاصله زمانی در کشور تامین شود و در نتیجه این موضوع هم به کمبود‌های دارویی دامن می‌زد.
علاوه بر اینکه زمینه‌های رانت و فساد و… نیز در ارز دولتی بالا بود؛ چرا که اختلاف قیمت ارز دولتی با ارز آزاد بسیار زیاد بود و برای سوداگران حوزه دارو جاذبه بالایی در راستای سودآوری از داروی مردم ایجاد می‌کرد؛ به طوری که بسیاری از کارشناسان حوزه سلامت اعلام می‌کردند که در مجموع راه درست، یک اقتصاد شفاف و ارز تک نرخی است و جز این چاره‌ای نیست.
همچنین باید توجه کرد که طی سال‌های اخیر، با تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی به دارو، قیمت دارو در کشورمان نسبت به کشور‌های همسایه بسیار پایین بود و همین موضوع جذابیت قاچاق معکوس دارو‌های ایرانی به کشور‌های همسایه را افزایش می‌داد. به طوری که سوبسیدی که از سوی دولت برای دارو و در راستای حمایت مالی از بیماران پرداخت می‌شد، با قاچاق معکوس دارو به کشور‌های همسایه، از دسترس ایرانیان خارج می‌شد و عملا داروی ارزانِ موجود در ایران، سوغات خارجی‌ها می‌شد. حال با اجرای طرح دارویاری، قیمت دارو به سمت واقعی شدن گام برداشته و در نتیجه جذابیتی هم برای قاچاق این داروها به آن سوی مرز‌ها وجود ندارد. این در حالی است که با افزایش پوشش بیمه‌ای داروها، پرداخت از جیب بیماران نیز برای دارو افزایش پیدا نمی‌کند.
در عین حال باید توجه کرد که توزیع یارانه دارو متناسب با نیاز بیماران، از دیگر دلایل و در عین حال مزایای اجرای طرح دارویاری محسوب می‌شود که البته منجر به بهره‌مندی همه دهک‌های درآمدی از یارانه دارو می‌شود. در عین حال نکته حائز اهمیت در اجرای این طرح این است که به دلیل افزایش پوشش بیمه‌ای داروها، پرداخت از جیب بیماران تغییری نکرده و آنطور که وزارت بهداشتی‌ها می‌گویند حتی در مواردی کاهش پرداخت از جیب را هم شاهد بوده‌ایم.
از سوی دیگر اجرای این طرح، منجر به تقویت زیرساخت‌های بیمه‌ای در کشور شد. به طوری که با تامین اعتبار بیمه‌ها، دارو‌هایی که پیش از این تحت شمول حمایت‌های بیمه‌ای نبودند، زیر چتر پوشش بیمه‌ای قرار می‌گیرند. از سوی دیگر با تقویت زیرساخت‌های بیمه‌ای، بیمه همگانی سلامت نیز برای افراد فاقد بیمه درمانی اجرا شد. حمایت ویژه از دارو‌های مصرفی بیماری‌های مزمن، خاص و صعب‌العلاج نیز به عنوان یکی دیگر از دلایلی است که اجرای طرح دارویاری را ضروری می‌کرد.
باید توجه کرد که افزایش پوشش بیمه‌ای داروها، پوشش بیمه‌ای اقلام بیشتر دارو و ثابت ماندن پرداخت از جیب مردم در حوزه دارو، به عنوان اهداف اصلی اجرای طرح دارویاری از سوی وزارت بهداشت عنوان شد. همچنین تاکید شد که با اجرای این طرح، به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شده است که وقتی بیماران تحت پوشش بیمه با در دست داشتن نسخه پزشک به مراکز درمانی و داروخانه‌ها مراجعه می‌کنند، هیچ تغییری در پرداخت هزینه‌های دارویی‌شان ندارند و حتی در مواردی هم کاهش قیمت داشته‌اند. موضوعی که در حال حاضر و با اجرای طرح داروخانه‌داران و انجمن داروسازان بر آن صحه می‌گذارند و اعلام می‌کنند که پرداخت از جیب بیماران با در دست داشتن نسخه پزشک تغییری نکرده است.
باید توجه کرد که طبق اعلام وزارت بهداشتی‌ها و باتوجه به هدف طرح دارویاری، در قالب این طرح تعداد دارو‌های تحت پوشش بیمه، افزایش یافته است؛ به‌طوری‌که ۱۱۹ قلم داروی پر مصرف بدون نسخه (OTC) که قبلاً بیمه نبودند، تحت پوشش بیمه قرار داده شد و به این ترتیب دارو‌هایی مانند دارو‌های سرماخوردگی، دیفن هیدرامین و… که قبلا بیمه نبودند جزو بیمه قرار گرفتند و در صورت ارایه نسخه پزشک، هنگام خرید از داروخانه نسبت به قبل کاهش قیمت خواهند داشت. همچنین ۳۶۶ قلم داروی ضروری پرمصرف برای بیماران مزمن مانند بیماران دیابتی، قلبی و عروقی و… تحت پوشش بیمه قرار گرفتند.
در عین حال طبق اعلام وزارت بهداشتی‌ها، برای پرداخت از جیب مردم در گروه‌های دارویی مختلف پس از اجرای طرح دارویاری، برنامه‌ریزی‌هایی انجام شده است که چهار گروه را شامل می‌شود:
- دارو‌هایی که در حال حاضر تحت پوشش بیمه هستند: باید توجه کرد که پرداخت از جیب مردم برای این دسته داروها بدون تغییر بوده و حتی در برخی اقلام کاهشی خواهد بود.
- دارو‌هایی که در حال حاضر تحت پوشش بیمه نیستند: در این زمینه برای ۳۶۶ قلم از این داروها پوشش بیمه‌ای به گونه‌ای تعیین شد که مبلغ پرداختی بیماران برای تهیه این داروها پس از اجرای طرح نسبت به قبل از اجرای آن ثابت باشد. گفته شده که در صورت لزوم بیمه‌ها این آمادگی را دارند تا اقلام بیشتری را به این فهرست اضافه کنند.
- دارو‌هایی که تهیه آن نیاز به نسخه پزشک ندارد (OTC): گفته شده بود که این داروها افزایش قیمتی نخواهند داشت. در عین حال وزارت بهداشتی‌ها اعلام کرده‌اند که با توجه به اینکه تعداد زیادی از مردم کشور به صورت روزانه از این داروها استفاده می‌کنند و با توجه به دستور رییس جمهور در این باره، تعداد ۱۱۹ قلم از دارو‌های بدون نسخه که تواتر مصرف بیشتری دارند، تحت پوشش بیمه قرار گرفته است؛ بنابراین پرداخت از جیب مردم برای این داروها اگر در مسیر بیمه‌ای تهیه شوند، کاهش می‌یابد.
- دارو‌های گیاهی و مکمل‌های غذایی: این بخش از محصولات افزایش قیمتی را تجربه نخواهند کرد. با توجه به سیاست‌های دولت در حمایت از بیماران، قیمت این محصولات مجددا مورد بررسی قرار گرفته و تا حد امکان قیمت‌ها تعدیل خواهد شد.
با توجه به این که در طرح دارویاری قرار است یارانه دارو، از مسیر بیمه‌ها به مردم تخصیص یابد، بیمه شدن همه مردم یکی از اصول اجرای این طرح است. بر همین اساس از مدتی پیش تلاش‌ها برای ایجاد پوشش همگانی بیمه سلامت آغاز شده و در این راستا نمایندگان در قانون بودجه امسال مبلغ ۶ هزار میلیارد تومان به برقراری پوشش بیمه برای افراد فاقد بیمه اختصاص داده‌اند.
همچنین پیش از این نیز سه دهک اول جامعه بالغ بر ۶ میلیون نفر به صورت غیرحضوری و رایگان توسط سازمان بیمه سلامت تحت پوشش قرار گرفتند. همچنین به گفته وزیر بهداشت، سایر فاقدین بیمه که نزدیک به یک میلیون نفر را شامل می‌شوند، نیز به مدت سه ماه تحت پوشش بیمه همگانی رایگان قرار گرفتند و طی این مدت فرصت دارند تا برای تعیین دهک‌شان آزمون وسع دهند.
همچنین طبق اعلام وزارت بهداشتی‌ها، اتباع خارجی که مجوز قانونی اقامت در کشور را دارند، می‌توانند برای برقراری پوشش بیمه به دفاتر پیشخوان دولت مراجعه کنند. اتباع غیر مجاز هم با ثبت مشخصات خود و با تایید وزارت کشور می‌توانند از بیمه برخوردار شوند.
در عین حال بیمه روی تخت بیمارستان و بیمه در مواقع اورژانسی برای افراد فاقد بیمه یا مجهول‌الهویه نیز برقرار است.
بر اساس اعلام وزارت بهداشتی‌ها، با توجه به ضرورت تجویز و مصرف منطقی دارو و مدیریت منابع عمومی، یارانه دارو عموما به افرادی تعلق خواهد گرفت که نسخه پزشک داشته باشند؛ بنابراین خرید‌های آزاد از داروخانه صرفا در مورد بیماران مزمن، مشمول دریافت یارانه خواهد شد.
در حال حاضر بیش از یک ماه از اجرای طرح دارویاری می‌گذرد و مسئولان دارویی کشور اقدامات انجام شده در قالب این طرح را قابل قبول ارزیابی می‌کنند. با این حال باید توجه کرد که تامین اعتبار مداوم، منظم و به موقع طرح دارویاری نیز بسیار مهم است که در این زمینه کل دولت و مشخصا سازمان برنامه و بودجه و بیمه‌ها باید حساسیت به خرج دهند؛ چراکه بحث سلامت و جان بیماران در میان است و کوچکترین اختلالی در روند تامین اعتبار طرح می‌تواند به قیمت اختلال در بازار دارو و در نهایت به خطر افتادن جان بیماران یا صرف هزینه‌های گزاف از سوی آن‌ها تمام شود.
در عین حال پایش و ارزیابی طرح دارویاری در مراحل اجرا نیز یکی از ضرورت‌های موفقیت و ادامه این طرح خواهد بود و بر همین اساس باید مورد توجه قرار گیرد. البته بر اساس اعلام وزارت بهداشت، در راستای نظارت و پایش بر اجرای طرح، با هدف تضمین بهره‌مندی مردم از یارانه دارو وعدم افزایش پرداخت از جیب بیماران، تیم بازرسی ویژه در وزارت بهداشت برای تضمین بهره‌مندی مردم از طرح دارویاری مستقر شده‌اند. همچنین اعلام شده که قیمت دارو در برنامه کاربردی تیتک و سایت رسمی سازمان غذا و دارو به صورت عمومی اعلام می‌شود و در عین حال امکان گزارش موارد تخلف از طریق سامانه ۱۹۰ وزارت بهداشت یا برنامه کاربردی تیتک نیز ایجاد شده است تا مردم بتوانند در صورت مشاهده تخلفات در حوزه قیمت دارو، به نهاد‌های نظارتی گزارش دهند.
