از جمجمه سوراخ شده دختر ۱۳ ساله تا کشیدن دندان با قندشکن!

با راه‌اندازی دانشگاه جندی‌شاپور نخستین مرکز آموزش طب ایران دوران طلایی پزشکی ایران حد فاصل سده چهارم تا نهم هجری با ظهور بزرگانی، چون «بوعلی سینا» و «زکریای رازی» شکل گرفت. بعد‌ها با تکامل و اکتشافات جدیدعلمی و تاسیس درالفنون در سال ۱۲۳۰ شمسی به همت «امیرکبیر»، علم پزشکی مسیر رو به رشدی را پیش گرفت.

به گزارش همشهری، حاصل این تلاش تربیت پزشکان نامداری مثل مرحوم سعید نفیسی «ناظم الاطباء» بود. علم پزشکی در سال ۱۳۱۳ با راه‌اندازی دانشکده پزشکی مسیر تازه‌ای در پیش گرفت و چهره‌های ماندگاری همچون «دکتر محمد قریب» به تاریخ پزشکی ایران معرفی شدند.

آسمان تاریخ علم پزشکی ایران همواره پر از ستاره‌های پرفروغی بوده که خدمات ارزنده‌ای داشتند. در این گزارش همراه با «فاطمه احمدی» کارشناس موزه ملی تاریخ علوم پزشکی به گوشه و کنار نخستین‌های دنیای پزشکی در پایتخت سرک بکشیم.

اصطبلی که موزه شد

خیابان کارگر شمالی (امیرآباد سابق)، اگرخوب گوش تیز کنیم هنوز هم صدای سم اسب‌های خسته قجری از دل اصطبل شاهی شنیده می‌شود. جایی که زمانی استراحتگاه مسافران و اسب‌های خسته و در راه مانده بود، امروز پردیس دانشگاهی تهران است و در دل همین پردیس، بنایی با معماری دوره قاجار به جا مانده است. این بنا، امروز تنها موزه تخصصی تاریخ ملی پزشکی ایران و یکی از شش موزه تخصصی پزشکی خاورمیانه است.

«فاطمه احمدی» کارشناس موزه ملی تاریخ علوم پزشکی این را می‌گوید و در ادامه توضیح می‌دهد: «تقریبا بخش زیادی از زمین‌های محله امیرآباد جزء املاک امیرکبیر بود. بنای موزه هم تقریبا به دوره ناصرالدین شاه قاجار می‌رسد. بنا به دستور امیرکبیر ساخته شد و به روایتی اصطبل شاهی یا کالسکه‌خانه امیر بود. سال ۱۳۷۸ این بنا به عنوان یک اثر تاریخی ارزشمند، در سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسید. درسال ۱۳۸۰ با همکاری سازمان میراث فرهنگی و دانشگاه علوم پزشکی تهران با عنوان موزه ملی تاریخ علوم پزشکی افتتاح شد.»

جراحی با سنگ

به تعریف کارشناس موزه، ابزار انسان اولیه برای زندگی در طبیعت سنگ بود. در واقع همین سنگ‌ها چاقو و تیغ‌های اولیه جراحی محسوب می‌شدند. به هر گوشه از این غرفه که چشم می‌اندازی بخشی‌های جالبی از ایران باستان می‌توان پیدا کرد. اسکلت دست سازی توسط یکی از اساتید دارالفنون که ۷۰ سال پیش از گچ ساخته شده تا جسد مومیایی زنی ۶۰ یا ۷۰ ساله که ۹۰۰ سال پیش در گورستانی از شهر یزد دفن شده بود و جمجمه‌ای متعلق به دختر ۱۳ ساله با قدمت ۴۹۰۰ سال پیش که دچار بیماری مغزی شده بود و برای درمان بیماری قسمت فوقانی سمت راست جمجمه مورد عمل جراحی قرار گرفته از موارد جالب و دیدنی این بخش است.

قدیمی‌ترین کتاب‌های نسخه خطی

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های موزه ملی تاریخ پزشکی ایران جمع آوری و نگهداری نسخ خطی طب کهن است. کتاب «طب المنصوری»، «زکریای رازی» از قدیمی‌ترین کتاب‌های نسخه خطی در جهان است که در این موزه نگهداری می‌شود.

همچنین اسناد و اعلامیه‌های طبی مربوط به دوران قاجار مثل مجله «حفظ الصحه»، نگهداری اسناد، نسخه‌ها و تصویر «دکتر احمدیه» نخستین فارغ‌التحصیل مدرسه دارالفنون که میان طب جدید و طب سنتی پیوند ایجاد کرد از دیگر دیدنی‌های این بخش است.

تماشای آناتومی بدن اسب در دورصفویان

بخش دامپزشکی و تماشای ابزار درمان و تصاویر قدیمی آناتومی بدن حیوانات که بسیاری از آن‌ها بر اساس خیال و تصورات دانشمندان هر دوره بودند خالی از لطف نیست. در میان ابزاری مثل نعل اسب، یوغ، زنجیر، چکش و چیز‌هایی از این دست تصویر آناتومی بدن اسب مربوط به دوره صفویان دیدنی‌ترین تصویر این بخش است.

پدر علم پزشکی نوین

«پرفسور شمس» پدر علم پزشکی نوین ایران، از جمله افرادی بود که در ایران عینک ساخت. پرفسور و پدرش جزو نخستین چشم پزشکان ایران بودند. او سال ۱۹۵۲ به فرانسه رفت و اولین عمل جراحی را روی چشم انجام دادند.

نگارش چندین جلد کتاب، با موضوع اولین‌ها در رشته‌های مختلف پزشکی از دیگر آثار به جامانده از پرفسور شمس است. غرفه چشم پزشکی از دیگر بخش‌های موزه تاریخ ملی پزشکی است که حتما باید آن را دید.

کشیدن دندان با قندشکن

"دندان لق را باید کشید. "با همین مقدمه راهی غرفه دندانپزشکی می‌شویم. جایی که همه ابزار عجیب و غریب حرفه دندانپزشکی برای بازدید عموم به نمایش گذاشته است. کلبتین چیزی شبیه قیچی قندشکن در طرح‌ها و اندازه‌های مختلف بر اساس شماره دندان در گذشته مسئولیت کشیدن دندان عقل را داشت.