بعد از مدت‌ها سکوت و بی‌خبری، سرانجام اهالی بهارستان دیروز توانستند با حضور چهره‌هایی، چون علی شمخانی (دبیر شعام)، امیرعبداللهیان (وزیر خارجه)، علی باقری (رییس تیم مذاکره‌کننده) و محمد اسلامی (رییس سازمان انرژی اتمی) پاسخ بخشی از ابهامات برجامی خود را دریافت کنند.
به گزارش اعتماد؛ مجلسی با اکثریت اصولگرایان که در زمان زعامت ظریف بر دستگاه دیپلماسی کشور، همواره او را احضار و گزارش‌های ۳ ماهه برجامی را طلب می‌کرد؛ اما یک‌سال است که در برابر سکوت دامنه‌دار وزارت خارجه و عدم ارایه گزارش‌های فصلی برجام، هیچ واکنشی از خود نشان نداده است. هرچند عنوان «غیرعلنی» بر تارک نشست دیروز نشسته بود، اما اخبار برآمده از محتوای آن، حاکی از وجود اختلافات جدی میان نمایندگان اصولگرا در خصوص برجام است. عضو هیات رییسه مجلس بدون اشاره به جزییات گزارش میهمانان جلسه غیرعلنی دیروز مجلس مسیر احیای برجام را یک میدان مین‌گذاری شده عنوان و به سایر اصولگرایان این پیام را ارسال کرد که توپ مشکلات برجامی را به زمین دولت قبل بیندازند.
در این نشست مسوولان اجرایی صحبت‌های خود را مطرح و ۵ نماینده مجلس هم به قید قرعه صحبت کردند. در نهایت هم قالیباف، رییس مجلس ضمن بیان نکاتی جمع‌بندی از جلسه بیان کرد. دیروز همچنین مشخص شد که یکی از رویارویی‌های جدی میان نمایندگان بر سر تصویب یا عدم تصویب توافق شکل گرفته است.
گروهی از نمایندگان معتقدند: «مجلس به تیم مذاکره‌کننده اختیار تام داده است، بنابراین نیازی به تصویب توافق در مجلس نیست.» در نقطه مقابل نیز گروه دیگری از نمایندگان قرار گرفته‌اند که از ضرورت ورود هر نوع توافقی به صحن علنی مجلس مطابق قانون اقدام راهبردی سخن می‌گویند.
روز گذشته چهره‌هایی، چون علی خضریان نه تنها از بررسی پیش‌نویس هر نوع توافقی در مجلس سخن می‌گوید، بلکه اعلام می‌کند چنانچه تضامین لازم برای بهره‌مندی مردم از منافع اقتصادی ذیل برجام لحاظ نشده باشد، به آن رای نخواهند داد.
سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ مجلس ضمن اشاره به نقد‌های جدی مجلس در خصوص توافق گفت: «جدا از نقد‌هایی که به پیش‌نویس متن توافق وجود دارد، در جایگاه نمایندگان مجلس در انتظار گزارش دولت در خصوص توافق می‌مانیم تا طبق ماده ۷ قانون راهبردی لغو تحریم‌ها از انتفاع اقتصادی برآمده از این توافق مطمئن شویم.
در غیر این صورت چنین توافقی در مجلس تصویب نخواهد شد.» در نقطه مقابل این‌گونه اظهارنظرها، ولی اسماعیلی، نایب‌رییس کمیسیون اجتماعی با لحن دیگری سخن می‌گوید و ضمن تاکید بر اینکه متن توافقنامه نیازی به تصویب مجلس ندارد از اختیار تام مجلس به دولت و مذاکره‌کنندگان سخن می‌گوید.
علی خضریان، سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ مجلس با اشاره به مسیری که مجلس در خصوص برجام دنبال می‌کند، گفت: «موضوع برجام در جلسه غیرعلنی بررسی شد و به‌طور کلی نمی‌توان در خصوص محتوای یک جلسه غیرعلنی با رسانه‌ها سخن گفت، اما به‌طور کلی و با توجه به آخرین گزارش‌های دریافتی از مذاکرات وین، متاسفانه پیش‌نویس توافق احیای برجام، همچنان با سیاست قطعی کشور فاصله زیادی دارد. به طوری که در متن همچنان سخنرانی رییس‌جمهور امریکا به عنوان تضمین قرار گرفته و راستی‌آزمایی رفع تحریم نیز به جای ایران به امریکا سپرده شده است!»
خضریان در ادامه افزود: «باید دید یک توافق خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟ ضرورت‌های حداقلی یک توافق خوب مواردی، چون لغو تحریم‌های نفتی و بانکی، مختومه شدن پرونده‌های مسائل باقیمانده در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تبدیل ارز حاصل از فروش نفت به ارز مورد نیاز و... است، ضمن اینکه شناسایی مشتری جهت برقراری روابط بدون مشکل تجاری و اقتصادی نیز در پیش‌نویس حل نشده است.»
سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ مجلس همچنین یادآور شد: «یکی از خطراتی که موجب عدم اتمام مذاکرات و امتیازگیری غرب در آینده از ایران در موضوعات فراتر از هسته‌ای همچون دفاعی و منطقه‌ای می‌شود، عدم رفع موضوع تحریمی FTO در توافق و حواله دادن آن به پس از توافق است؛ لذا تعیین هر ضرب‌الاجلی برای توافق بدون رفع این مسائل مورد پذیرش نیست.» خضریان در پایان خاطرنشان کرد: «جدا از نقد‌هایی که به پیش‌نویس متن توافق وجود دارد، در جایگاه نمایندگان مجلس در انتظار گزارش دولت در خصوص توافق می‌مانیم تا طبق ماده ۷ قانون راهبردی لغو تحریم‌ها از انتفاع اقتصادی برآمده از این توافق مطمئن شویم. در غیر این صورت چنین توافقی در مجلس تصویب نخواهد شد.»
اما روایت طیف‌های نزدیک به قالیباف با روایتی که توسط خضریان مطرح می‌شود، تفاوت‌های ماهوی دارد. در پی طرح اظهارنظر‌هایی درباره اینکه آیا متن توافق هسته‌ای باید در مجلس بررسی شود یا نه؟
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی اعلام کرد: «متن توافق نیاز به تصویب در مجلس ندارد، اما گزارش دولت از رفع تحریم‌ها باید در مجلس بررسی شود.»
ابوالفضل عمویی در پاسخ به این سوال که آیا توافق به رای نمایندگان مجلس گذاشته می‌شود یا خیر؟ گفت: «متن برجام هم در دوره قبل به رای گذاشته نشد. در واقع در مجلس نهم اجازه داده شد که برجام مورد اجرا قرار گیرد.» عمویی در پاسخ به آن دسته از تحلیل‌ها درباره ضرورت بررسی موضوع در مجلس مطابق قانون اقدام راهبردی و با بیان اینکه در قانون اقدام راهبردی اشاره‌ای نشده است که باید متن توافق مورد تصویب قرار گیرد، گفت:، اما دولت باید گزارشی از رفع تحریم‌ها ارایه کند و پس از آن در صورت تایید گزارش لغو تحریم‌ها، مجلس اجازه اقدامات متقابل توسط دولت را می‌دهد.»
این رویکرد نعل به نعل از سوی دیگر نماینده نزدیک به قالیباف نیز تایید شد. ولی اسماعیلی با بیان اینکه به تیم مذاکره‌کننده کشورمان برای توافق اختیار تام داده شده است، گفت: «هرگونه توافق تیم مذاکره‌کننده کشورمان با طرف مقابل نیازی به تصویب مجلس ندارد.»
خبرنگار ما برای آگاهی از کم و کیف موضوع، گفت‌وگویی را نیز با یکی از اعضای هیات رییسه ترتیب داد تا بداند، سرنوشت توافق در مجلس چگونه رقم خواهد خورد؟ حاجی‌دلیگانی با اشاره به طرح موضوع در مجلس گفت: «بعد از دستیابی به توافق احتمالی، دو طرف مهلتی را تعیین می‌کنند تا موضوع در مجالس دو کشور طرح و مجوز انعقاد توافق اخذ شود، یعنی مصوبه لازم گرفته شود.
بنابراین مانند هر موافقتنامه دیگری، دولت سیزدهم نیز فرآیند مورد نظرش برای توافق را در قالب لایحه‌ای راهی مجلس می‌کند تا مجلس نظر نهایی‌اش را اعلام کند.» نماینده مردم اصفهان در پاسخ به این پرسش «اعتماد» که دیدگاه کلی نمایندگان به نظر شما در مسیر توافق قرار دارد یا نه؟ گفت: «به هر حال نظراتی در این میان مطرح است. عمدتا نمایندگان از گزارشی که ارایه شد، قانع بودند، اما در عین حال موضوع را با حساسیت و دقت فراوان پیگیری می‌کردند تا بهترین نتیجه به نفع کشور به دست آید. در کل نمایندگان در عین اینکه قانع شدند، اما همچنان حساسیت‌هایی دارند.»
اما ضلع سوم ارزیابی‌های تحلیلی با موضوع برجام مختص به گروه‌های اصلاح‌طلب و مستقل مجلس قرار دارد. چهره‌هایی که تلاش می‌کنند، اصولگرایان را متوجه این واقعیت کنند که این روند را می‌شد طی یک‌سال و نیم قبل نیز ساماندهی کرد و اجازه نداد حجم مشکلات اقتصادی و معیشتی کشور به اندازه‌ای گسترش یابد که شکاف طبقاتی عمیق و فقر مطلق گسترش پیدا کند. غلامرضا نوری‌قزلچه یکی از این دست نمایندگان است که معتقد است: «تندرو‌های مخالف توافق به دنبال منافع‌شان در شرایط سردرگمی هستند و بعضا نفع سیاسی و اقتصادی دارند.»
نماینده بستان‌آباد در مورد امکان احیای برجام به عصرایران گفت: «تاکنون مجلس در جریان متنی که ایران به اروپا پیشنهاد داده است، نیست. علی‌القاعده باید مجلس در جریان قرار می‌گرفت، اما به خاطر اهمیت موضوع و شرایطی که الان کشور در آن قرار دارد ما نمی‌خواهیم به تیم مذاکره‌کننده فشار بیاوریم که وقفه‌ای در کار ایجاد شود که بعد بگویند با اصرار و دخالت مجلس کار نشد. نمی‌خواهیم هیچ بهانه‌ای دست دولت و تیم مذاکره‌کننده باشد و فقط بر این تاکید داریم که منافع ملی کشور را حفظ کنند و کار را پیش ببرند.» او ادامه داد: «اطلاعات و شواهد نشان می‌دهد و مشخص است که داریم به توافق نزدیک می‌شویم. از طرفی هم ایران و هم امریکا این اراده هست که توافق به نتیجه برسد و هر دو طرف از اینکه دیر شده است ضرر کردند. ما این کار را باید یک‌سال و نیم قبل انجام می‌دادیم که قطعا منافع بیشتری برای کشور داشت.
اصل کار خوب است و ما نیز از توافق حمایت می‌کنیم منتها اینکه متن توافق نسبت به یک‌سال و نیم قبل چه تغییراتی کرده و رو به جلو و مثبت بوده است و امتیازات بیشتری توانستیم بگیریم یا برعکس بوده، اطلاعاتی به ما داده نشده است که بتوانیم راجع به آن اظهارنظر کنیم ولی بنده به شخصه کلیت انجام توافق را قبول دارم و حمایت می‌کنم.»
با عبور از این اظهارنظر‌های متفاوت و در برخی موارد متناقض باید دید، سرانجام برجام در مواجهه با نمایندگان مجلس چه خواهد شد. آیا خواسته اعضای جبهه پایداری برای تصویب توافق در مجلس محقق می‌شود یا ایده اصولگرایان طرفدار قالیباف در خصوص تایید توافق بدون نیاز به طرح در مجلس؟ ابهامی که پاسخ آن طی روز‌های آینده و تحولات آتی مشخص خواهد شد.
