آب تهران در وضعیت هشدار

سه سال است فاضلاب یک شهرک صنعتی بزرگ در نزدیکی تهران در طبیعت رها می‌شود. روزی ۱۲۰۰ مترمکعب فاضلاب دارای آلودگی‌های بسیار مضر صنعتی از ۱۲۰ واحد صنعتی شهرک مامونیه به طبیعت وارد می‌شود. این فاضلاب مربوط به شهرک صنعتی مامونیه واقع در زرندیه است. وقتی از فاضلاب صنعتی صحبت می‌کنیم یعنی خطر ابتلا به سرطان و بروز سکته قلبی و مغزی.

به گزارش هم میهن، مدیر ایمنی، بهداشت و شهرک‌های صنعتی استان مرکزی وجود این فاضلاب خانه بزرگ را تایید می‌کند. شرکت طبیعت به عنوان بزرگ‌ترین واحد صنعتی این شهرک، وجود این فاضلاب را به عملکرد مسئولان شهرک نسبت می‌دهد، نماینده شرکت شهرک‌های صنعتی در مامونیه خود را مبرا می‌داند و می‌گوید فقط یک ماه است این سمت به او محول شده و نهایتا مدیرعامل شرکت خدماتی شهرک صنعتی مامونیه حاضر به صحبت نمی‌شود و از پاسخ دادن شانه خالی می‌کند.

مامونیه یک ساعت و نیم از تهران فاصله دارد و آلودگی آن آبخوان‌های زیرزمینی را آلوده می‌کند. وجود صنایع غذایی با آلایندگی بالا، واحد‌های روغن کشی با پسماند‌های روغنی و چرب، واحد‌های اسیدی و نفتی با آلودگی‌های صنعتی خطرناک، فاضلابی لجن مانند را تولید می‌کنند که مستقیم به خارج از شهرک رفته و در طبیعت رها می‌شود.

اولین خروجی خاکی جاده مامونیه به تصفیه خانه شهرک می‌رسد. در یک جایی پشت یک خاکریز که ماشین رو نیست و ۶۰۰ متر باید پیاده رفت؛ محوطه وسیعی را سیاهی پوشانده. دو لاگون موجود مثل دریاچه ای، اما پر از فاضلاب خودنمایی می‌کند.

فاضلاب به گودال‌ها اکتفا نکرده و راه کشیده و مثل رود جاری شده. ماشین انتظامات شهرک آن دور و بر می‌چرخد، اما ما را که تا پایین خاکریز خود را رسانده ایم نمی‌بیند و می‌رود. آن وقت امکان عکاسی از دریاچه فاضلاب فراهم می‌شود.

از نگرانی سر رسیدن عوامل وابسته به شهرک مجبور می‌شویم سریع بازگردیم. ماشین را جایی وسط دشت و ۶۰۰ متر آن طرف‌تر رها کردیم و همین ممکن است توجه شان را جلب کند و اجازه تهیه گزارش ندهند. چوپانی گوسفندانش را در محوطه می‌چراند و این آب هم حتما به تن و جان دام‌ها می‌نشیند. دام‌هایی که قرار است در فروشگاه‌ها نصیب من و شما شود.

وقتی شهرک مامونیه ابتدای دهه ۹۰ ایجاد شد؛ برای تصفیه فاضلاب آن یک تصفیه خانه با ظرفیت ۷۰۰ مترمکعب تدارک دیده شد. سال ۱۳۹۳ تصفیه خانه این شهرک جوابگوی فاضلاب تولید شده واحد‌های صنعتی مستقر بود. اما از نیمه دهه ۹۰ ایجاد واحد‌های صنعتی در این شهرک شتاب گرفت و تولید فاضلاب تا سال ۱۳۹۸ به بیش از ظرفیت تصفیه خانه رسید.

در همه این سال‌ها که شهرک داشت بزرگ و بزگ‌تر می‌شد؛ هیچ برنامه‌ای برای ساخت تصفیه خانه دوم تدارک دیده نشد. وقتی در سال ۱۳۹۸ فاضلاب بالا زد؛ مناقصات برای احداث تصفیه خانه دوم روی برد رفت، اما برنده اول ۲ سال تمام شهرک را سر کار گذاشت و تصفیه خانه نساخت. الان که سه سال است از اور لود شدن تصفیه خانه می‌گذرد هنوز سازنده‌ای پیدا نشده و فاضلاب‌ها به محیط می‌ریزد.

چه کسی اجازه توسعه شهرک را بدون ایجاد زیرساخت فاضلاب داد؟ پاسخ به این پرسش را از کسی نخواهید شنید. زمان احداث گویا هیچ کسی به فاضلابی که قرار بود تولید شود فکر نکرده. نه واحد‌هایی که قرار بوده آنجا مستقر شوند و نه مسئولانی که از توسعه این شهرک خرسند بودند.

شهرک مامونیه از واحد‌های صنعتی هم شارژ ماهیانه می‌گیرد هم فاضلاب بها برای ارائه خدمات در شبکه فاضلاب. اما هیچ یک ازافرادی که سمتی در مامونیه دارند به ما پاسخی درباره نحوه هزینه کرد این پول‌ها نمی‌دهند.

تصفیه خانه‌ای که ۷۰۰ متر مکعب در روز ظرفیت داشت هم با رسوب لجن ظرفیتش تا ۵۰۰ مترمکعب کم شده. در این شرایط ورودی فاضلاب به ۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ متر مکعب در روز رسیده.

اینکه فاضلاب ۵۰۰ مترمکعب ظرفیت دارد به این معنا نیست که این مقدار از فاضلاب شهرک تصفیه می‌شود. در واقع همه فاضلاب ورودی وارد تصفیه خانه می‌شود، اما به دلیل حجم بالای فاضلاب ورودی عملا تصفیه‌ای انجام نشده و مستقیم به بیرون از تصفیه خانه ریخته می‌شود.

برای اینکه تماس این فاضلاب با آب‌های زیرزمینی کم شود، لاگون آب بندی شده‌ای بیرون از تصفیه خانه ایجاد شده که فاضلاب درون آن‌ها رها شود. اما بررسی کارشناسی وجود ندارد که میزان نفوذ فاضلاب از این لاگون‌ها به آب‌های زیرزمینی را بررسی کند. با توجه به اینکه چاه پایشی در منطقه وجود ندارد بنابراین نمی‌توان مطمئن بود که چه مقدار از این فاضلاب به سفره آبخوان منطقه نفوذ می‌کند. غیر از سفره آب زیرزمینی سطح وسیعی از اراضی هم آغشته به فاضلاب است. عکس هوایی از منطقه، بزرگی سطحی که آلوده شده را می‌تواند نشان دهد.

واحد‌ها زیر بار پیش تصفیه نمی‌روند

با مدیر ایمنی، بهداشت و شهرک‌های صنعتی استان مرکزی که صحبت می‌کنیم می‌گوید: «یکی از وظایف واحد‌های مستقر در شهرک این است که فاضلاب خود را پیش تصفیه کنند و با آلودگی پایین‌تر وارد شبکه فاضلاب کنند، اما این کار از سوی اغلب واحد‌ها انجام نمی‌شود.»

صنایعی که در شهرک مستقر هستند مطابق صفحه ۵ ضمیمه قرارداد باید کیفیت آب خروجی را به یک کیفیت استاندارد برسانند. هر واحد صنعتی که احداث می‌شود باید پیش تصفیه کند و میزان آلودگی را به حدود مجاز یعنی COD ۲۰۰۰ و BOD ۱۰۰۰ برساند و بعد به شبکه فاضلاب تحویل دهد.

ولی واحد‌های صنعتی شهرک این پیش تصفیه را عموما انجام نمی‌دهند و فاضلاب را با آلودگی زیاد وارد شبکه می‌کنند که هم برای تجهیزات شبکه ایجاد مشکل می‌کند و هم خطرات زیست محیطی بوجود می‌آورد.

کارخانه‌های شیمیایی و روغن خوراکی، فاضلاب بسیار آلاینده‌ای دارند. روغن‌های وارد شده به شبکه فاضلاب باعث رسوب و تجمع لجن و آلودگی بسیار می‌شود. آلودگی‌های فاضلاب رها شده چندین برابر حد مجاز است و این آلودگی برای آبیاری مزارع، دامداری‌های منطقه و شبکه آب‌های زیرزمینی خطرات جبران ناپذیری به همراه دارد.

برخی واحد‌های صنعتی می‌گویند هرماه فاضلاب بها می‌دهند. شرکت طبیعت می‌گوید هر ماه به جز مبلغ شارژ، ۱۳۰ میلیون تومان فاضلاب بها می‌دهند، اما شهرک، خدماتی برای شبکه فاضلاب ارائه نمی‌دهد.

شرکت شهرک‌های صنعتی ساخت تصفیه خانه را پیش نمی‌برد، واحد‌ها دغدغه‌ای برای تصفیه فاضلابشان ندارند و شرکت خدماتی شهرک کاری برای تصفیه فاضلاب نمی‌کند. در گفتگو با مسئولان هر بخش تلاش کردیم دلایلشان برای این بی توجهی را پیگیری و علت ورود سه ساله فاضلاب به طبیعت را بررسی کنیم. در بین افرادی که با آن‌ها تماس گرفته ایم ابوالفضل فرزانه مدیرعامل شرکت خدماتی شهرک مامونیه حاضر به پاسخگویی نشد.