خروج قاچاقی تابلو مظفرالدین‌شاه تایید شد

مدیرکل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی تایید کرد که تابلوی پرتره مظفرالدین شاه قاجار، در فاصله سال‌های ۱۳۱۷ تا ۱۳۶۱ از کاخ گلستان خارج شده و بعد‌ها قاچاقی به خارج از کشور منتقل شده و به فروش رفته است.

به گزارش ایسنا، پس از انتشار عکس‌هایی از تابلو به فروش‌رفتۀ پرتره مظفرالدین شاه قاجار در حراجی کریستیز بریتانیا و جای خالی این تابلو روی دیوار‌های کاخ گلستان در تهران، این سوال پرسیده شد که این اثر کمال‌الملک چه زمان و چگونه از ایران خارج شده و از یک حراجی سر درآورده است؟

مسؤولان کاخ گلستان در اظهارات اولیه از وجود چنین تابلویی ابراز بی‌اطلاعی کرده و حتی احتمال تقلبی بودن آن را مطرح کردند. احمد دِزواره‌ای که از اواخر دهه ۵۰ تا سال ۱۳۸۶ ریاست موزه‌های کاخ گلستان را به عهده داشت نیز وجود چنین تابلویی را در این مجموعه به طور کامل رد کرد و ادعا‌های مطرح شده درباره خروج این تابلو یا به سرقت رفتن آن را تهمت و دروغ محض خواند.

حالا پس از بررسی اسناد و اموال ثبت شده در کاخ گلستان، مرتضی ادیب‌زاده ـ مدیرکل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ـ تایید کرد که این تابلو قاچاقی از کشور خارج شده است. نام تابلو «پرتره مظفرالدین شاه» تا سال ۱۳۱۷ در فهرست اموال کاخ گلستان ثبت شده است و پس از آن، اثری از آن در فهرست اموال کاخ نیست.

او برای شفاف‌سازیِ موضوع تابلو «پرتره مظفرالدین شاه» برای بررسی چگونگی خروج این اثر از کاخ گلستان و متعاقب آن، فروش در حراجی کریستیز لندن در سال ۲۰۰۰ میلادی، نتیجه بررسی‌های انجام شدۀ کارشناسان روی دفاتر اموالی کاخ گلستان متعلق به سال‌های ۱۳۱۲، ۱۳۱۷ و ۱۳۶۱ خورشیدی را، در حساب کاربری خود در اینستاگرام این چنین اعلام کرد: نام تابلو و مشخصات دقیق آن از جمله ابعاد (همراه با قاب) در دفتر سال ۱۳۱۲ خورشیدی ثبت شده است، اما جزو اموال بنای موسوم به خوابگاه (اندرونی ناصرالدین شاه) ثبت شده است و نه کاخ اصلی و تالار برلیان. به نظر می‌رسد پیش از سال ۱۳۱۲ تابلو‌های شاهان قاجار در اوایل دوره پهلوی از تالار برلیان خارج شده و به بنای خوابگاه منتقل شده‌اند.

نمایی از خوابگاه ناصری که در دوران پهلوی تخریب و به جای آن وزارت دارایی ساخته شد

مدیرکل موزه‌ها این توضیح را اضافه کرد که تصمیم به ساخت عمارت خوابگاه ناصری سال ۱۳۰۳ قمری گرفته شد. در تاریخ ۱۳۰۴ قمری ساخت بنا به پایان رسید و شاه به این عمارت نقل مکان کرد. در دوره رضا شاه جزو تحویل شده وزارت دارایی درآمد و مدت‌ها محل حوزه وزارتی بود. این ساختمان تا سال ۱۳۳۵ پابرجا بود و مستندات تصویری نیز در این ارتباط وجود دارد. خوابگاه ناصری اوایل سال ۱۳۴۰ یعنی دوره پهلوی تخریب می‌شود.

به گفته ادیب‌زاده، در دفتر سال ۱۳۱۷ دوباره این تابلو (پرتره مظفرالدین شاه اثر کمال الملک) جزو اموال انتقالی از خوابگاه به کاخ گلستان ثبت شده است، اما در دفاتر سال ۱۳۶۱ که مربوط به وزارت فرهنگ و هنر وقت است، هیچ نشانی از نام تابلو نیست.

مدیرکل موزه‌ها گفت: قطعا تابلو متعلق به کاخ گلستان است و در فاصله سال‌های ۱۳۱۷ تا ۱۳۶۱ از مجموعه کاخ، خارج و بعد‌ها از طریق قاچاق به خارج از کشور منتقل شده و به فروش رفته است.

ادیب‌زاده با بیان این‌که کارشناسان حراج کریستیز باید قبل از برگزاری حراج، این تابلو را از ایران استعلام می‌کردند، اظهار کرد: در حال حاضر آنچه حائز اهمیت است خروج غیرقانونی اثر است. از این رو، این اداره کل براساس وظیفه ذاتی خود و مطابق با قوانین بین‌الملل اقدامات لازم برای بازگرداندن اثر را در دستور کار خود قرار داده است.

بررسی دفاتر اموالی کاخ گلستان

عکس‌ها از حساب کاربری اینستاگرام مرتضی ادیب‌زاده، مدیرکل موزه‌ها برداشته شده است

پرتره رنگ روغن مظفرالدین‌شاه با امضای کمال‌الملک ـ نقاش شهیر ایرانی ـ در سال ۲۰۰۰ میلادی، حدود ۲۲ سال پیش در حراجی کریستیز بریتانیا به قیمت ۴۴ هزار و ۶۵۰ پوندِ انگلیس فروخته شد. برخی پژوهشگران تاریخ، رد این تابلو را تا مجموعه الصباح کویت گرفته‌اند.